Keysəriyyə əməliyyatı yalnız o vaxt aparılır ki, təbii doğuş döl və ananın həyatı üçün böyük təhlükə törədə bilər. Lakin, son zamanlar planlı keysəriyyə əməliyyatlarının sayı durmadan artır. Ona görə də, təkrar ana olmaq istəyən qadınların əksəriyyəti keysəriyyə əməliyyatından sonra təbii doğuşun mümkünlüyü barədə tez-tez suallar verir.

Mütəxəssislər bu suala birmənalı cavab vermir. Ikinci və sonrakı doğuşlar həm təbii, həm də cərrahi yolla keçə bilər. Baxaq görək, keysəriyyə kəsiyindən sonra təbii doğuşa nə vaxt icazə verilir, hansı şərtlər daxilində təkrari əməliyyat mütləqdir və keysəriyyə əməliyyatından bir neçə il sonra təbii doğuşun fəsadlaşması riski nə qədər çoxdur?

Keysəriyyə kəsiyi haqqında nəyi bilmək lazımdır

Baxmayaraq ki, statistikaya görə, əməliyyatla dünyaya gələn uşaqların sayı durmadan artır, əksər qadınlar cərrahi əməliyyatın hansı göstərişlər əsasında aparıldığını və onun hansı risklər və fəsadlar törətdiyini bilmir. Birinci keysəriyyə kəsiyi yalnız tibbi göstərişlər əsasında aparılır. Təkcə hamilənin istəyi bu məsələdə kifayət deyil.

Keysəriyyə əməliyyatına aşağıdakı göstərişlər var:

• ağır xroniki xəstəliklər (şəkərli diabet, hipertoniya, ürək-damar patologiyaları, endokrin xəstəliklər);
• anatomik dar çanaq;
• dölün qeyri-düzgün (çanaq gəlişi, köndələn vəziyyət) vəziyyəti;
• yaşın 40-dan yuxarı olması;
• çoxdöllü hamiləlik;
• iri döl;
• doğuş fəaliyyətinin zəifliyi;
• ağır formalı gecikmiş toksikoz;
• plasentanın vaxtından əvvəl qopması, dölün yüksək hipoksiya riski;
• uşaqlıq və digər cinsiyyət orqanlarının anatomik qüsurları.

Keysəriyyə əməliyyatı zamanı uşağı uşaqlığın kəsilmiş ön divarından çıxarırlar. Bu zaman, çapıq təkcə dəridə deyil, həm də uşaqlıqda yaranır. Məhz uşaqlıqda çapığın olması, hamiləlik və təbii doğuş üçün əngəl ola bilər.

Xarici dəri çapığının sağalması qısa bir zaman – əməliyyatdan sonra təqribən bir-iki həftə ərzində baş verir. Uşaqlıq toxumalarının bərpasına gəldikdə isə, buna daha çox vaxt tələb olunur. Tam sağalma üçün altı aydan bir ilə qədər vaxt keçməlidir.

Keysəriyyə əməliyyatı adətən planlı şəkildə həyata keçirilir, ancaq uşaqlığın cırılma təhlükəsi olduqda, sancılar qəflətən dayandıqda, cift vaxtından əvvəl qopduqda, təcili göstərişlər əsasında aparılır.

Kəsik iki tipdə ola bilər: klassik (boylama) və köndələn (bikini xətti ilə kəsik). Ikinci kəsiyə daha çox üstünlük verilir, çünki o daha az bilinir və gələcəkdə sərbəst doğmağa imkan verir.

Sonrakı hamiləliklərin planlaşdırılması

Bu vəziyyətdə ən əsas sual budur: keysəriyyə əməliyyatından nə qədər sonra doğmaq olar? Onu qeyd edək ki, qadının təbii doğuş və ya təkrari əməliyyat planlaşdırmasından asılı olmayaraq, iki doğuş arasındakı müddət iki ildən az olmayaraq vaxt keçməlidir. Belə interval tam əsaslıdır: bu müddət ərzində uşaqlıq çapığının tam sağalması və toxumaların bərpası baş verir.

Keysəriyyə kəsiyindən bir il sonra baş vermiş hamiləlik, uşaqlıq çapığının yüksək yumşalma ehtimalı ilə təhlükəlidir. Sancı vaxtı çapığın cırılması və uyğun olaraq, uşağın və hətta ananın da ölümü baş verə bilər.

Hamiləliklərarası iki-üç illik fasilələrdə qadın qorunma məsələsinə çox ciddi yanaşmalıdır. Həkim ən optimal kontrasepsiya üsulunu seçir. Hormonal kontraseptivlərin tətbiqi nəinki vaxtından qabaqkı hamiləlikdən qoruyur, həm də, hormonal fonu bərpa edir.

Bu müddət ərzində abort elətdirmək qətiyyən arzuolunmazdır. Bu cür müdaxilə uşaqlığa həmişə mənfi təsir göstərir, əsas da onda çapıq olduqda.

2 il keçdikdən sonra hamiləlik planlaşdıran qadın, uşaqlıq çapığını qiymətləndirmək üçün həkimə müraciət etməlidir. Bunun üçün aşağıdakı diaqnostik üsullardan istifadə edilir:

1. Histeroqrafiya – uşaqlıq boşluğuna xüsusi rentgenokontrast maddə yeridildikdən sonra, rentgen aparatında baxılır və şəkli çəkilir.
2. Histeroskopiya – çapıq toxumasının vəziyyəti endoskop vasitəsilə öyrənilir.

Əgər çapıq görünməzsə, onun sağaldığını və orqanizmin tam bərpa olunmasını demək olar. Əgər çapıq nahiyəsində əzələ toxuması üstünlük təşkil edərsə, o, dayanıqlı hesab olunur. Bu zaman qadına yeni hamiləliyi planlaşdırmağa icazə verilir. Yox, əgər, çapıq yalnız birləşdirici toxumadan ibarətdirsə, yeni hamiləlik əksgöstərişdir.

Təbii doğuş nə vaxt mümkündür

Artıq deyildiyi kimi, ən optimal dövr – əməliyyatdan 2 il sonradır. Lakin, "nə qədər gecdir, o qədər yaxşıdır" prinsipi də bu vəziyyətdə yaramır. Əgər doğuşlararası müddət uzun olarsa və ikinci hamiləlik 10 ildən sonra baş verərsə – təbii doğuş yəqin ki, imkansızdır. Çünki, həmin dövrdə ananın cavan olmayan yaşını nəzərə alsaq, çox güman ki, keysəriyyə əməliyyatına ehtiyac yaranacaq.

Yaxşı olar ki, əməliyyat keçirmiş qadınlar evə yazılarkən əməliyyat haqqında, onun səbəbləri, yaranın tikilmə üsulu, işlədilən tikiş materialı və əməliyyatın digər xüsusiyyətləri göstərilmiş epikriz alsınlar. Sonralar bu məlumatlardan təbii doğuş haqqında qərar qəbul edilərkən istifadə edilə bilər.

Keysəriyyə kəsiyindən sonra təbii doğuş aşağıdakı hallarda mümkündür:

• uşaqlıq kəsiyi köndələndir;
• əvvəlki əməliyyat hamiləliyin müəyyən xüsusiyyətlərilə əlaqədar aparılmışdır (məsələn, çoxdöllülük, dölün anomal vəziyyəti, plasentanın vaxtından əvvəl qopması);
• əməliyyatdan sonrakı bərpa dövrü fəsadsız keçmişdir;
• yeni hamiləlik fəsadsız keçir;
• uşaqlığın çapığı qənaətbəxşdir;
• uşaq baş gəlişilə gəlir;
• cift çapıq nahiyəsinə birləşməyib;
• uşağın çəkisi 3,8 kq-dan çox deyil;
• ana təbii doğuşa psixoloji hazırdır.

Çapığın vəziyyəti mütləq nəzərə alınmalıdır. Onun qalınlığı 3 mm-dən az olmamalıdır.

Təkrari təbii doğuş həm ana, həm də uşaq üçün üstünlüklərə malikdir. O, gələcəkdə təbii doğuş imkanını artırır, qadının vəziyyətinin və menstrual tsiklin tez bərpa olmasına imkan verir, ana südü ilə qidalanmada çətinliklər törətmir, körpənin ətraf mühitə daha tez alışmasına imkan verir.

Təbii doğuş nə vaxt arzuolunmazdır

Aşağıdakı hallarda keysəriyyə kəsiyindən sonra təbii doğuş məsləhət görülmür:

1. Dar çanaq, ağır xroniki patologiyalar, dölün yüksək hipoksiya riski olduqda. Həmçinin əvvəlki əməliyyatda istifadə olunan tikiş materialları da nəzərə alınır. Müasir sintetik materialların (vikril, poliamid) istifadəsi müsbət qarşılanır.
2. Əgər əvvəlki əməliyyatdan sonra bərpa prosesində bədən temperaturu qalxmış, iltihabi proses inkişaf etmiş və uşaqlığın yığılması uzun müddət çəkmiş olarsa.

İki keysəriyyə əməliyyatından sonra sərbəst doğuş mümkündürmü?

Adətən həkimlər qeyd edirlər ki, bu mümkün deyil. Çünki bu halda müxtəlif ağırlaşmaların inkişaf riski çox yüksəkdir:

• dölün oksigen aclığı;
• uşaqlıq cisminin cırılması;
• uşaqlıq boruları və yumurtalıqlarda bitişmə prosesinin inkişafı;
• əməliyyatdansonrakı yırtığın əmələ gəlməsi.

Əgər əvvəllər iki keysəriyyədən sonra qadına sərbəst doğmaq qadağan edilirdisə, indi bu məhdudiyyət yoxdur, lakin çox güman ki, əməliyyatdan qaçmaq yenə də mümkün olmayacaq. Çünki, hər sonrakı əməliyyat ağırlaşma riskini xeyli artırır.

Doğuşa hazırlıq

İkinci və sonrakı hamiləlikləri planlaşdırarkən, pasient çapığın vəziyyətini qiymətləndirmək üçün mütləq qaydada USM, lazım gəldikdə isə – histeroskopiya keçməlidir. Sərbəst doğuşa mane ola biləcək bütün xəstəliklər müalicə olunmalıdır.

Əməliyyatdan sonrakı yeni hamiləlik adətən normadan kənara çıxmadan keçir. Hamilələrin üçdə birində uşaqlıq divarlarının nazilməsi səbəbindən düşük təhlükəsi yarana bilər. Uşaqlıq çapığının requlyar yoxlanılması vacibdir, əsas da planlaşdırılan doğuşdan əvvəlki həftələr. Qadının sərbəst doğuşa hazırlıq qərarını həkim 35-ci həftədən tez olmayaraq verir.

37-38-ci həftələrdə adətən hospitalizasiya aparılır. Doğuşun başladılması üsulu haqqında vahid fikir yoxdur. Bir qayda olaraq, onu gündüz vaxtı stimulyasiya etməklə başlayırlar ki, ağırlaşma olarsa – təcili cərrahi müdaxilə etmək mümkün olsun.

Lakin bu taktikanın əleyhidarları da az deyil. Onların fikrincə, istənilən xarici müdaxilə və doğuşun stimulyasiya edilməsi – yalnız zərər verə bilər. Doğuşun stimulyasiyasız təbii gedişi adətən uzun çəkir, lakin, ana və körpə üçün daha təhlükəsizdir. Belə vəziyyətdə ən optimal üsul – istənilən halda fərdi yanaşmaqdır.

Doğuşun gedişi

Statistikaya görə, qadınların yalnız üçdə biri əməliyyatdan sonra təkrari təbii doğuşa razılıq verir. Bu, fəsadların qorxusundan və uşağa zərər verməmək arzusundan irəli gəlir. Buna baxmayaraq, əksgöstərişlər olmadıqda, keysəriyyə əməliyyatından sonra təcrübəli ginekoloq tərəfindən aparılan ikinci doğuş, uğurla başa çatır.

Həkim son qərarı qəbul edərkən doğuşönü dövrün necə keçməsinə, suyun vaxtında axmasına, uşaqlıq boynunun açılış dinamikasına, ana və dölün hazırkı vəziyyətinə baxır.

Doğuş dövründə aşağıdakı qaydalara əməl edilməlidir:

1. Doğuşu xüsusi tibb müəssisələrində aparırlar.
2. Prostoqlandin əsaslı uşaqlıq stimulyatorlarının (məsələn, Dinoproston) istifadəsi arzuolunmazdır.
3. Doğan qadına vaxtından əvvəl gücənmə qadağan edilir.
4. Sancı vaxtı onun qarnının üstündən basmaq olmaz.
5. Çapığın cırılması zamanı yaranacaq ağrını ötürməmək üçün, ağrıkəsici prosedurlardan istifadə etmək qadağan edilir.
6. Uşaqlıq çapığının vəziyyətinə daimi nəzarət edilir.
7. Uşaq doğulduqdan sonra, uşaqlıq cisminə diqqətlə baxılır.

Cift doğulduqdan sonra uşaqlıq divarı və çapığın əllənməsi ondan ötrü lazımdır ki, cırıqlar son dəfə inkar edilsin. Çapığın tamlığının pozulması əlamətlərinə doğuş sancısının kəskin zəifləməsi, ürəkbulanma və qusma, həmçinin göbək nahiyəsində ağrı aiddir. Uşaqlıq boşluğunun palpasiyası venadaxili narkoz altında aparılır və təxminən beş dəqiqə çəkir.

Bu əlamətlər yarandıqda və qadının vəziyyəti qəflətən pisləşdikdə, təcili cərrahi əməliyyat göstərişdir.

Doğuşdan sonrakı fizioloji bərpa dövrü 6-8 həftə çəkir. O, keysəriyyə əməliyyatından sonrakı bərpa dövründən yüngül keçir. Əsas üstünlüyü isə – laktasiyanın yaxşı olmasıdır.