Qadınların əksəriyyəti hamiləlik dövründə bu hadisəni əbədiləşdirmək üçün tibb mərkəzlərinə müraciət edib 4D USM-dən keçirlər. Bu kompleks müayinə metodu hamiləlik dövründə ananın və gələcək körpənin vəziyyətini obyektiv qiymətləndirməyə imkan verir.

USM-in məqsəd və imkanları

Müxtəlif metodlar toplusu döldə pozğunluqların və ya ağır xəstəliklərin olmasını təyin etməyə imkan verir, hansı ki, hamiləliyin təqibində, müalicə taktikasının və metodlarının seçilməsində həkim üçün, hamiləliyin saxlanması perspektivində isə ana üçün böyük əhəmiyyəti var.

Dölün belə qeyri-invaziv yüksək informativ vizualizasiya metodlarından biri də 2D formatında (ənənəvi) ağ-qara ultrasəs müayinəsidir, yəni bu müayinə yalnız mütəxəssislər tərəfindən başa düşülən, iki müstəvidə yerləşən —  üfüqi və şaquli (uzunluğu və eni) görüntüdür. Proseduranın davam müddəti 10-15 dəqiqədən çox deyil. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən belə müayinə zərərsiz hesab olunur.

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin sərəncamına əsasən, qadın məsləhətxanalarında bütün hamilə qadınlar üçün ultrasəs müayinəsi üç mərhələdə —  hamiləliyin 10-14, 20-24 və 30-32-ci həftələrində aparılır. Bunun məqsədləri:

1. Birinci ultrasəs müayinəsi zamanı embrionu döl yumurtasının daxilində tapmaqla hamiləlik faktı təyin olunur, sonuncunun yerləşməsini qiymətləndirməklə ektopik hamiləliyin olması müəyyənləşdirilir. Döl yumurtasının daxili strukturu da araşdırılır, hamiləlik müddətini dəqiq təyin etmək üçün embrionun təpəsi və büzdümü arasındakı məsafələr ölçülür, Daun sindromunun olmasını bilmək üçün yaxa sahəsinin qalınlığının (YSQ) ölçülür, dölün xovlu qişasının struktruru və lokalizasiyasının düzgünlüyü müəyyən edilir. 12 həftədən sonra dölün cinsini təyin etməl olur.
2. Ultrasəs diaqnostikasının köməyilə müayinənin ikinci mərhələsi dölün ətraflı müayinəsi, mümkün olan gecikmiş inkişaf qüsurlarını müəyyənləşdirmək, qan damarlarının və ürək kameralarının, beynin, daxili orqanların və ətrafların araşdırılması və plasentar çatışmazlıq risklərinin müəyyən etmək olur.
3. Üçüncü müayinə dölün inkişafının anatomik xüsusiyyətlərinin daha dəqiq, ürəyin qulaqcıq və mədəciklərinin, qan damarlarının, baş beyin strukturunun, qaraciyər ve bağırsaqların, böyrəklərin və sidik kisəsinin, genital orqanların xüsusiyyətlərini daha ətraflı öyrənməyə imkan verir. Bundan əlavə, plasentanın lokalizasiyası, quruluşu və vəziyyəti, servikal kanalın (uşaqlıq boynu kanalı) daxili dəliyinə nisbətən yeri müəyyən edilir. Həmçinin ultrasəs həkimi, dölyanı mayenin miqdarını, şəffaflığını və xarakterini, onda seliyin olmasını araşdırır. Bütün bunlar bətndaxili infeksiyaların və dölün inkişaf qüsurlarının mövcudluğunu aşkar etmək üçün vacibdir.

2D müayinəsindən fərqli olaraq, hamiləlik dövründə 3D USM formatında müayinə müddəti təxminən yarım saatdır, 4D ultrasəs istifadə etdikdə isə 45-50 dəqiqə vaxt tələb edilir.

Müasir USM üsullarının üstünlükləri

Hamiləlik zamanı əlavə diaqnostik müayinə və ya 3D USM, yalnız müəyyən göstərişlər olduqda — əsasən əvvəlki ultrasəs müayinələri və ya laboratoriya testləri nəticəsində uşağın inkişaf patologiyalarına şübhə yarandıqda aparılır. Eyni şərtlər 4D formatında ultrasəs diaqnostikasına da aiddir.

Hamiləlikdə 3D və 4D USM demək olar ki, bərabər imkanlara malikdir. Birincisi aydın rəngli, üç ölçülü (uzunluq, en və hündürlük), yəni həcmli, lakin statik görünüş verirsə, 4D USM tətbiq edildikdə daha bir parametr əlavə olunur — hərəkət.

Beləliklə, hamilə qadının bu formatlarda ultrasəs müayinəsi aşağıdakılara imkan verir:

• gələcək uşağın anatomik xüsusiyyətləri haqqında həcmli məlumat almaq;
• sümük və əzələ sistemlərinin inkişafında anomaliyaların erkən mərhələlərdə daha etibarlı təsbit edilməsi;
• hamiləliyin erkən mərhələlərində inkişaf anomaliyalarının, xüsusilə də üz, ətraflar, onurğa sütunu, Daun xəstəliyi, "qurd ağızlılıq" və ya "dovşan dodaqlılıq", əl və ya ayaq barmaqlarınn az və ya çox olması, fəqərə qövslərinin bağlanayaraq onurğa sütununun inkişav qüsurunu (Spina bifida) əmələ gətirməsini və s.;
• daxili orqanların düzgün inkişafını daha dəqiq qiymətləndirmək;
• dölün bədən hərəkətlərini, üz ifadələrini, əl və ayaqlarının hərəkət aktivliyini görmək, hansı ki, onun oksigen və qidalandırıcı maddələrlə kifayət qədər təmin olunmasını, yəni dolayı yolla plasentar qan dövranının vəziyyəti haqqında məlumat almağa və s.

4-ölçülü ultrasəs müayinəsi 8 həftədən başlayaraq hamiləliyin istənilən dövründə həyata keçirilə bilər. Bu dövrdə embrionun ölçüsü 15-16 mm təşkil edir. Amma optimal dövr – dölün daha yaxşı inkişaf etdiyi 20-25-ci həftədir.

Amma keyfiyyətli və uğurlu görüntü həmişə alınmır. Bunun səbəbi dölyanı mayenin kifayət qədər olmaması, əvvəllər keçirilmiş cərrahi əməliyyatlardan sonra uşaqlıqda və dəridə olan çapıqlar, qadının artıq çəkili olması, plasentanın uşaqlığın ön divarında lokalizasiyası, göbək ciyəsinin ilgəkləri ola bilər.

3D və 4D ultrasəs müayinə prosedurlarını apararkən daha dəqiq görüntü almaq məqsədilə bir çox hallarda təkcə tədqiqat vaxtını deyil,  həm də ultrasəsin gücünü də artırmaq lazım gəlir. Ultrasəs dalğaların dölə olan mənfi təsirinin sübut edilməməsinə baxmayaraq, gələcək uşağa bir dəfə də baxıb həzz almaq üçün müayinəni təkrar aparmaq məsləhət görülmür. USM-in bu növləri yalnız daha tam və dəqiq tibbi məlumatlar əldə etmək üçün lazımdır.