Qadın xəstəliklərinin diaqnostika və müalicəsində müxtəlif instrumental metodlardan istifadə edilir. Onlardan biri də uşaqlıq boşluğu və servikal kanalın diaqnostik qaşınmasıdır.

Prosedur nə üçün aparılır

Endometrium – uşaqlığı daxildən örtən və iki qatan ibarət qişadır. Orqanın bilavasitə boşluğuna baxan səthi qatı, eyni zamanda funksional adlanır. O, menstrual tsikl zamanı dəyişikliyə məruz qalır və aybaşı vaxtı qopub düşür.

Patoloji proseslərin əksəriyyəti bu qatda inkişaf edir. Servikal kanal uşaqlıq boynunun mərkəzində yerləşib, uşaqlıq boşluğunu uşaqlıq yolu ilə əlaqələndirir. O, epitel hüceyrələri ilə örtülüdür, hansı ki, bədxassəli şişə çevrilə bilər. Mikroskopik analiz vasitəsilə diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün, həkim dəyişilmiş toxumalardan material götürməlidir.

Uşaqlıq boşluğunun müalicəvi-diaqnostik qaşınması, servikal kanalın genişləndirilməsi və ginekoloji alətlərin köməyilə endometriumun səthi qatının qaşınıb götürülməsinə deyilir. Yaxşı olar ki, bu prosedur histeroskopun (uşaqlığa endoskopla baxmaq) nəzarəti altında aparılsın. Qaşınma kiçik ginekoloji müdaxilələrə aiddir.

Mamalıqda göstərişlər:

• hamiləliyin, o cümlədən ölmüş hamiləliyin pozulması;
• spontan natamam abortda embrion hissələrinin çıxarılması;
• doğuşdan sonra ciftin qalıqlarının xaric edilməsi.

Ginekoloji praktikada manipulyasiya diaqnostik məqsədlə endometriumun hiperplaziyasına, xərçənginə və ya uşaqlıq vərəminə şübhə olduqda aparılır. Müalicəvi məqsədlə isə, güclü uşaqlıq qanaxmalarında və həmçinin endometrium polipinin çıxarılması üçün tətbiq edilir. Bundan başqa, manipulyasiya uşaqlıq divarına girmiş spiralı çıxartmağa da lazım gələ bilər.

Diaqnostik qaşınma tələb olunan simptomlar:

• qeyri-requlyar menstrual tsikl, aybaşıarası dövrdə cinsiyyət yollarından qanlı ifrazat;
• postmenopauzada qanlı ifrazat və ya qanaxma.

Müdaxiləni cinsi orqanların kəskin iltihabında aparmırlar, çünki infeksiyanın uşaqlığa daxil olması təhlükəsi var. İstisna olaraq, yalnız doğuşdan sonra cift hissələri qaldıqda yaranan kəskin endometritin müalicəsində tələb olunur.

Əksgöstərişlər

Əməliyyat qızdırma ilə kiçən bütün kəskin xəstəliklərdə, uşaqlığın perforasiyası və uşaqlıqdankənar hamiləliyə şübhə olduqda əksgöstərişdir. Onun aparılması pasientə ginekoloji kresloda lazımi vəziyyət almağa çətinlik törədən çanaq və diz oynaqlarının ağır artrozlarında çətinləşir.

Bəzi xəstəliklər zamanı uşaqlığın qaşınması

Endometriumun hiperplaziyası

Endometriumun hiperplaziyasında uşaqlıq boşluğunun diaqnostik qaşınması xəstələrin əksəriyyətinə təyin olunur. Bu diaqnozu başqa üsullarla təsdiqləmək çətindir. Həm də uşaqlığın səthi qatını qaşımağı dəfələrlə aparmaq olar. Bu zaman histeroskopiyanın nəzarəti altında qaşınmaya üstünlük vermək lazımdır. Əks təqdirdə, hətta təcrübəli həkim belə, dəyişilmiş selikli qişanı həmişə tam xaric etməyə bilər.

Endometriumun hiperplaziyası adətən hormonal disbalans fonunda baş verdiyi üçün, həm cavan qızlarda, həm də perimenopauzada olan qadınlarda rast gəlinir. Lazım gəldikdə həkim cinsi yetişkənliyə çatmış hər bir qadına qaşınma təyin edə bilər.

Prosedurdan sonra hormonal fonu və aybaşı tsiklini bərpa etmək üçün hormonal preparatlar təyin olunur.

Uşaqlıq mioması

Uşaqlıq mioması qaşınmaya göstəriş deyil. Amma bu xəstəlik zamanı selikaltı miomatoz düyünlərə baxmaq üçün çox vaxt histeroskopiya aparılır. Əgər mioma ilə eyni vaxtda endometriumun hiperplaziyası aşkarlanarsa – qaşınma təyin olunur.

Uşaqlıq boynu xərçəngi

Uşaqlıq boynu xərçənginə şübhə olduqda, servikal kanalın qaşınması biopsiya götürməklə tamamlanır. Belə müayinə törəmənin yayılma dərəcəsini və diaqnozu dəqiqləşdirməyə kömək edir.

Əgər həkim bədxassəli prosesdən şübhələnərsə, onda mütləq servikal kanalın və uşaqlıq boşluğunun ayrı-ayrılıqda qaşınmasını təyin edir. Bu prosedur patoloji prosesin lokalizasiyasını dəqiqləşdirməyə kömək edir.

Uşaqlıq qanaxması

Uşaqlıq qanaxmasında qaşınma – pasientin həyatının xilasına yönəlmiş təcili müdaxilədir. O, hazırlıqsız aparılır. Endometrium xaric edildikdən sonra qanaxma dayanır. Mikroskopik müayinədən sonra həkimlər qanaxmanın səbəbini təyin edirlər.

Servikal kanalın patoloji dəyişiklikləri

Servikal kanalın patologiyalarında, məsələn, displaziyalarda (şişönü vəziyyət) diaqnostik qaşınma uşaqlıq boynunun konizasiyasından sonra aparılır, əvvəl yox. Bu prosedur, patoloji dəyişilmiş toxumaların çıxarılmasının effektivliyini qiymətləndirməyə kömək edir.

Hamiləlikdən sonra qaşınma

Prosedur qadında düşükdən sonra cift qalığı qalarsa icra edilir. Buna ultrasəs müayinəsi ilə diaqnoz qoyulur. Qaşınma qanaxma və infeksiyanın qarşısını almaq üçün aparılır. Uşaqlığın təmizlənməsinin digər üsulu – bu orqanı yığdıran dərmanların tətbiqidir. Dərmanların effektivliyi, əməliyyata nisbətən bir qədər aşağıdır.

Erkən mərhələlərdə, əgər qanaxma və digər təhlükəli simptomlar yoxdursa, qaşınma etməmək olar. Dölün qalıqları ilk menstruasiyadan sonra özbaşına xaric olunur.

Əməliyyata necə hazırlaşmalı

Manipulyasiya stasionarda icra edilir, amma bütün hazırlıq müayinələri ambulator şəraitdə aparılır.

Diaqnostik qaşınmaya hazırlıq aşağıdakı müayinə və analizləri əhatə edir:

• ginekoloji baxış;
• qanın laxtalanma göstəriciləri;
• hepatit B və C virusları, SPİD və sifilis üçün analizlər;
• elektrokardioqramma;
• uşaqlıq yolundan infeksiyaya görə yaxma.

Prosedur təyin olunanda həkimə daimi qəbul edilən dərman preparatları barədə məlumat vermək lazımdır. Əgər onlar qanın laxtalanmasına təsir edirsə, ola bilsin ki, onları əməliyyatdan bir neçə gün öncə kəsmək lazımdır.

Epilepsiya, ağır aritmiya, infeksion endokardit, insulindən asılı şəkərli diabet kimi ağır ümumi xəstəlikləri olan qadınlar profil mütəxəssislərində (nevroloq, kardioloq, endokrinoloq və s.) müalicəni korreksiya etmək üçün konsultasiya olunmalıdır.

Əməliyyatdan 2 gün öncə cinsi əlaqə, sprinsevasiya, vaginal şam və kremlər istifadə etmək olmaz. Əməliyyatdan qabaqkı gün axşam yüngül yemək olar, əməliyyat günü nə yemək, nə də içmək olar. Aralıq nahiyəsini tüklərdən təmiz təmizləmək, duş qəbul etmək lazımdır. Əksər hallarda imalə təyin olunmur.

Diaqnostik qaşınma necə aparılır

Planlı qaşınma növbəti aybaşıdan qabaq təyin olunur. Bəzi hallarda tsikldən asılı olmayaraq etmək olar. Prosedurdan qabaq pasienti sakitləşdirmək və anesteziyanı yüngülləşdirmək məqsədilə, sedativ (sakitləşdirici, yuxugətirici) dərmanlar təyin edilə bilər.

Uşaqlığın diaqnostik qaşınması venadaxili anesteziya altında aparılır ki, xəstəyə bu zaman dərman yuxusu verilir və o heç nə hiss eləmir. Belə narkoz idarə olunandır, yəni anestezioloq istənilən zaman onu uzada bilər. Orta hesabla anesteziyanın davam müddəti yarım saat çəkir.

Az hallarda spinal və ya epidural anesteziya tətbiq olunur. Həkim dərman maddələrini onurğa kanalına, sinirlərin ətrafındakı toxumalara yeridir. Nəticədə pasientin huşu saxlanılır, lakin beldən aşağı heç nə hiss eləmir.

Bəzi hallarda, məsələn, dərman maddələrinə allergiya olarsa, paraservikal anesteziya – anestetiklərin paraservikal toxumalara yeridilməsi istifadə olunur. Bu, manipulyasiyanı xəstənin huşunu saxlamaqla ağrısız yerinə yetirməyə imkan verir.

Müdaxilədən qabaq qadın sidiyə getməlidir. O ginekoloji kresloya qalxır. Həkim ikiəlli müayinə aparıb, uşaqlığın ölçüsünü və vəziyyətini dəqiqləşdirir. Sonra xəstəyə anesteziya preparatı vurulur.

Aralığı, uşaqlıq yolunu antiseptik məhlulla işlədikdən sonra, həkim uşaqlıq boynunu güzgülərlə açır, onu xüsusi maşalarla fiksə edir və kanalı genəldir. Əvvəlcə kiçik diametrli alət salınır, sonra isə o çıxarılır və bir qədər böyüyü salınır və beləliklə servikal kanal əsas alətlərin girə biləcəyi qədər genişləndirilir.

Əgər endoskopik nəzarət istifadə olunacaqsa, onda histeroskop uşaqlığa müayinənin əvvəlində və axırında salınır. Onun köməyilə həkim əvvəlcə selikli qişanın sətinə baxır, əməliyyatdan sonra isə endometriumun çıxarılmasına nəzarət edir.

Əgər fraksion qaşınma aparılırsa, onda əvvəlcə qaşığa oxşayan alətlə – küretlə servikal kanalın epiteli götürülüb ayrı qaba yığılır. Sonra küret uşaqlığa yeridilib, ehtiyyatla endometriumun səthi qatı qaşınıb çıxarılır.

Uşaqlıq mioması zamanı qaşınma çox ehtiyyatla aparılmalıdır. Küret miomatoz düyünü zədələyib qanaxma verə bilər. Həmçinin endometriumun xərçəngində və hamiləlik zamanı ehtiyyatlı olmaq lazımdır.

Prosedur qurtardıqdan sonra uşaqlıq boynu antisptiklərlə işlənir, vaginal güzgülər çıxarılır. Qaşıntı kütləsi müayinə üçün laboratoriyaya göndərilir.

Pasient bir qədər tibb personalının nəzarətində qalır. Fəsadlar olmazsa, həmin gün axşam evə yazıla bilər.

Əməliyyatdan sonrakı dövr

Qaşınma mürəkkəb əməliyyat hesab olunmur, tikiş tələb etmir və orqanizmin bərpası tez gedir. Qadın artıq sonrakı gün adi həyata qayıda bilər, amma fəsadların profilaktikası üçün bəzi məhdudiyyətləri gözləmək lazımdır.

Bir neç gün pasientdə yuxululuq – narkozun qalığı ola bilər. Sonrakı 24 saat ərzində, o, avtomobil idarə edə bilməz.

Qaşınmadan sonrakı qanlı ifrazat bir neçə gün sonra tədricən kəsilir. 7-10 gün ərzində boz rəngli, yaxmaşəkilli ifrazat ola bilər. Əgər o yoxdursa və eyni zamanda qarnın aşağısında göynədici ağrılar yaranarsa, təcili ginrkoloqa müraciət etmək lazımdır. Belə vəziyyət uşaqlıq boynu spazmı və uşaqlıq boşluğunda qan yığılması zamanı ola bilər.

Ağrılı menstruasiyaya bənzər zəif xoşagəlməz hisslər, normada 2 gün çəkir, amma ağrıkəsicilərdən sonra dayanır.

Mümkün mənfi nəticələr:

• müdaxilənin texnikasına düzgün əməl etmədikdə uşaqlığın perforasiyası ola bilər;
• uşaqlıqdaxili bitişmələr;
• uşaqlıq boynunun zədələnməsi (cırılması);
• cinsiyyət yolları iltihabının kəskinləşməsi;
• hematometra – uşaqlıq boynu spazmı ilə əlaqədar, əməliyyatdan sonra axan qanın uşaqlıq boşluğunda yığılıb qalması;
• uşaqlıq divarına artıq güc tətbiq etdikdə endometriumun dərin qatının zədələnməsi;
• anesteziya preparatlarına allergik reaksiya.

Müdaxilədən sonra infeksion fəsadların profilaktikası üçün antibiotiklər təyin olunur. Müalicə kursu 5-10 gün çəkir, adətən daxilə qəbul edilən prepratlar (tabletlət, kapsullar) istifadə edilir.

Müdaxilədən sonra heç olmasa 10 gün cinsi əlaqədən uzaq olmaq lazımdır. Bu dövrdə tamponlardan deyil, gigiyenik bezlərdən istifadə etmək lazımdır. Sprinsevasiya, hamama və saunaya getmək, vanna qadağan edilir, yalnız duş qəbul etmək olar. Ən azı 3 gün fiziki gərginliyi məhdudlaşdırmaq, qəbizlikdən qaçmaq, Aspirin və digər iltihabəleyhinə prepartların qəbulunu dayandırmaq lazımdır. Bu preparatlar qanaxmanı artıra bilər.

Ginekoloqun konsultasiyasını tələb edən təhlükəli əlamətlər:

• ifrazatın qəflətən dayanması və qarnın aşağısında güclənən ağrı;
• qızdırma;
• qarında ağrıkəsicilərin təsiri ilə keçməyən güclü ağrı;
• ürəkbulanma, qarında köp;
• davam edən uşaqlıq qanaxması;
• cinsiyyət yollarından pis qoxulu ifrazat;
• vəziyyətin pisləşməsi, zəiflik, başgicəllənmə, bayılma.

Əgər qadında hüç bir diqqətiçəkən əlamət yoxdursa, o, 10-14 gündən sonra təkrar baxışa gəlir. Qəbulda həkim uşaqlığın vəziyyətini qiymətləndirmək üçün utrasəs müayinəsi aparır. Qaşınmadan sonrakı müalicə taktikası histoloji analizin nəticəsindən asılıdır.

Əgər qaşınma düşükdən sonra aparılarsa, xəstə hamiləliyin itirilməsi ilə əlaqədar xoşagəlməz emosiyalar yaşaya bilər. Buna görə də ailə üzvləri ona qarşı diqqətini artırmalıdır. Ağır psixoloji pozğunluqlarda həkimin köməyinə ehtiyac yarana bilər.

Qaşınma zamanı endometriumun xaric edilməsi, onun aybaşı vaxtı ayrılmasına bənzəyir. Sonrakı tsikldə uşaqlığın selikli qişası bərpa olur. Endometriumun səthi təbəqəsinin yaxşı regenerasiyasında, hamiləlik hətta növbəti tsikldə baş tuta bilər. Pasientlərin əksəriyyətində reproduktiv funksiya növbəti aybaşıdan sonra bərpa olur.

Son illər qaşınma əməliyyatının sayı azalıb. Yüngül uşaqlıq qanaxmalarında ondan praktik olaraq istifadə edilmir, əvəzinə hormonal preparatlar tətbiq edilir. Diaqnostika məqsədilə ultrasəs müayinəsi, histeroskopiya, paypel-biopsiya daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Amma natamam abortlar kimi vəziyyətlərdə, yalnız qaşınma qadının həyatını xilas edə bilir.