Hamilə qadın (bəlkə də hələ hamilə olmayan) başına gələcəyi hadisələr barədə nə qədər dürüst və dolğun məlumat alarsa, qorxu və digər hisslərə qarşı bir o qədər dözümlü olar və doğuş prosesinə yaxşı hazırlaşar.

Təkcə kişilər deyil, hətta doğuş məsələlərindən (hələ) uzaq olan bəzi qadınlar üçün də, doğum evi "qara yeşik" kimidir: böyük qarınlı hamilə qadın, yalnız ona məlum olan müəyyən bir vaxtda, oranın qapıları arxasında gizlənir və bir müddət sonra tibb bacısının müşayiəti altında, çox arıqlamış və qucağında qəşəng bir “bağlama” ilə oradan çıxır. İçəridə nə və necə baş verir – "qara pərdə" ilə örtülüdür. Bilməməzlik — qorxu və özünə inamsızlığın əsas səbəbi, bilik isə — onlara qarşı etibarlı silahdır.

Bəs doğuş prosesi necə keçir? Doğuşun gedişində üç dövr ayırd edilir:

1. Uşaqlıq boynunun açılışı.
2. Uşağın doğulması.
3. Ciftin doğulması.

Bu mərhələlərin hər birində baş verəcək hadisələri daha ətraflı təsvir edək.

Birinci mərhələ — uşaqlıq boynunun açılışı

Doğuşun tezliklə başlayacağını, qadın bir həftə əvvəldən hiss edə bilər. Hamiləliyin 38 həftəsindən sonra, doğuşönü dövr başlayır. Bu dövrdə adətən “yalançı” sancılar olur. Onlar uşaqlıq boynunu doğuşa tam hazırlayır.

Yalançı sancılar birinci doğuş üçün daha xarakterdi, hansı ki, 5 gün və daha çox çəkə bilər. Qadın çox vaxt onları əsl sancılara bənzədir, amma bir neçə əlamət var ki, onların köməyilə yalançı sancıları həqiqidən fərqləndirmək olar.

Yalançı sancılar requlyar olmur, tezləşmir və güclənmir, bir qayda olaraq, əsl sancılardan az intensivdir. Lakin, ilk dəfə doğan qadınlar onu heç nə ilə müqayisə edə bilmədikləri üçün, ağrını güclü kimi qəbul edə bilər. Bu zaman, ağrının öhdəsindən gəlmək üçün, bir qədər gəzmək və ya bədənin vəziyyətini dəyişmək kifayətdir.

Bu dövrdə, yaxşı dincəlmək və imkan daxilində doyunca yatmaq lazımdır ki, doğuşdan qabaq güc toplayasan.

Doğuşun başlanması barədə üç əlamətdən biri bildirir.

Birincisi, doğuş sancıları — uşaqlıq əzələlərin yığılması ilə başlaya bilər. Nəticədə döl qovuğunun uşaqlıq boynuna göstərdiyi təzyiq artır və o, tədricən açılmağa başlayır. Açılış dərəcəsi vaginal müayinədə xarici uşaqlıq dəliyinin buraxdığı barmaqların sayına görə təyin olunur. 10 sm-lik açılış tam hesab olunur.

İlk dəfə doğan qadınlar qorxurlar ki, doğuşun başlanmasını təyin edə bilməsinlər. Əslində isə, sancılar o qədər spesifik prosesdir ki, onu heç nə ilə dəyişik salmaq olmaz. Sancı zamanı adama elə gəlir ki, ağrı dalğa şəklində yayılır — kürəyin ortasında yaranır, sonra budlara keçir və sonda sanki qarın nahiyəsində toplanır.

Əsl sancı zamanı uşaqlıq əzələlərinin tonusu artır və hamilə əlini qarnına qoyduqda, onu hiss edə bilər. Sancılar tədricən güclənir və tezləşir.

İkincisi, ola bilər ki, doğuş dölyanı mayenin axması ilə başlasın. Bir qayda olaraq, su, doğuşun birinci mərhələsinin sonunda axır. Ancaq 20-30% halda, bu, doğuş fəaliyyətinin lap əvvəlində baş verə bilər. Dölyanı maye zəif axdıqda, budların içəri səthində sidiyəbənzər maye hiss olunur, amma, su birdən-dirə çox da axa bilər.

Ön maye axdıqdan sonra (yəni, dölün başından qabaqkı) uşağın başı uşaqlığın aşağısına düşür və çanaq divarlarına pərçim olur. Beləliklə arxa mayenin qarşısı alınır, buna görə də, o, bir momentə deyil, bütün doğuş dövrü boyunca kiçik porsiyalarla xaric olur.

Dölyanı maye axan kimi, hamiləlik müddətindən və doğuş sancılarının olub-olmamasından asılı olmayaraq, doğum evinə müraciət etmək lazımdır. Məsələ burasındadır ki, dölyanı mayenin axması, döl qovuğu tamlığının pozulması deməkdir. Bu zaman infeksiyanın uşaqlıq boşluğuna düşməsinə açıq qapı yaranır. Bu səbəbdən, hamilə qadın həkim və mamaçanın nəzarətində olmalıdır ki, lazım gəldikdə vaxtında tədbir görə bilsinlər.

Maye tam axdıqdan sonra 24 saat ərzində uşaй doğulmalıdır, əks təqdirdə infeksiyalaşma riski yüksəkdir.

Yeri gəlmişkən, su axdıqda onun rənginə diqqət yetirmək və bu barədə həkimə məlumat vermək lazımdır. Normada suyun iyi olmur, şəffaf, sarımtıl rəngdə olur, tərkibində çox az miqdarda qan ola bilər.

Nəhayət, üçüncüsü, bəzən doğuş uşaqlıq tıxacının düşməsi ilə başlayır (uşaqlıq tıxacı, doğuşun əvvəlində olan qanlı-selikli ifrazata deyilir). Bütün hamiləlik ərzində selikli tıxac uşaqlıq boynu kanalını bağlayır. Doğuş fəaliyyətinin başlaması nəticəsində uşaqlıq boynu açılır və o düşür.

Beləliklə, əlamətlərdən hər hansısa biri, doğuşun başlamasını bildirir və hamilə doğum evinə gedir. Onun yanında mütləq şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd, qadın məsləhətxanasından verilən mübadilə kartı olmalıdır. Xəstyəxanaya nə götürmək lazım olduğunu, həkimlə əvvəlcədən dəqiqləşdirmək lazımdır.

Azərbaycanda doğum evinə qəbul az-çox standartlaşdırılıb. Mamaça hamiləni müayinə edir, qan qrupu və rezus-faktoru təyin olunur. Əksər doğum evlərində öz paltarında olmağa icazə verilmir – daxil olduqda hamıya xəstəxana xələti verilir. Sonra, bir qayda olaraq, standart gigiyenik prosedurlar kompleksi — imalə, qasığın tüklərdən təmizlənməsi aparılır və qadın doğuşönü palataya daxil olur.

Doğuşun birinci dövrü digər üçündən çox – orta hesabla təxminən 4-10 saat çəkir. Amma 20-22 saata qədər uzana da bilər. Belə hallarda doğuşun stimulyasiyası aparılır. Onu da qeyd edək ki, birinci doğuşda uşaqlıq boynunun açılmasına, təkrar doğuşlardakından çox vaxt sərf olunur.

Döl iri olduqda, köndələn və çanaq gəlişlərində, dar çanaqlarda doğuş müddəti uzana bilər. Buna görə də, doğuşun bu mərhələsində sərf olunan gücü və dincəlmə vaxtını düzgün bölüşdürmək çox vacibdir.

Uşaq nə edir?

Uşaq diskomfort keçirir, ananın vəziyyətinə reaksiya verir və onunla oxşar hisslər yaşayır. Əgər qadın narahatdırsa, uşaq da stress hormonlarından öz dozasını alır. Yox, əgər ana sakitdirsə, o da doğuşu rahat keçirir.

Özünü necə aparmalı?

İdeal doğuş tam sakitlik vəziyyətində keçməlidir. Oksitosinin öz işini görməsi üçün, qadına relaksasiya və beynini “söndürməsi” vacibdir. Məhz buna görə də ənənəvi mamalıqda parlaq işıqları, yüksək səsləri, kənar müdaxiləni və ümumiyyətlə, qadını narahat edib onu öz dünyasından ayıran hər bir şeyi məhdudlaşdırmaq qəbul olunub.

Adətən doğuşun əvvəllərində ana uzanıb yatır — bu normal reaksiyadır. Sonralar isə əksinə, hərəkət etmək və ya ən qeyri-adi vəziyyətlər almaq istəyə bilər. Bəziləri diz-dirsək vəziyyətində olmaq, digərləri stulun söykənəcəyindən, turnik və ya köməkçinin boynundan sallanmaq istəyir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, qadın mütləq öz bədəninin tələblərinə əməl etməlidir.

Doğuşu idarə edən, məsələn, "nəfəs sayma" kimi müxtəlif üsullara necə baxmalı? Yalnız fərdi. Əgər siz sxemlə nəfəs almaq istəyirsinizsə — buyurun. Ola bilər ki, sizə məhz bu cür boşalmaq daha asandır. Yox, əgər istəmirsinizsə — özünüzü məcbur etməyin.

Deyilənlər eynilə doğuşa hazırlıq kurslarında öyrədilən masaja da aiddir. Köməkçinizə oma nahiyəsində yerləşən və masaj olunduqda yüngüllük gətirən nöqtəni göstərin. Ona hansı intensivliklə masaj etmək lazım olduğunu başa salın.

Əgər sizə toxunmalarını istəmirsinizsə — bu da normaldır.

Ana uşaqla danışarsa çox yaxşı olar — bu təkcə qadını deyil, həm də körpəni sakitləşdirər, çünki, o da anası ilə bərabər eyni hissləri yaşayır.

Kim və nə kömək edə bilər?

Qadına sakitlik və təhlükəsizliyi, təbii doğuş prinsipləri ilə yaxşı tanış olan, yaxın adam təmin edə bilər. Ya da ki, təcrübəli mamaça, hansı ki, ana ilə xarici aləm arasında bufer rolunu oynayır və sakitləşdirərək, ona özünə inam aşılayır.

Bu məqsədlə çoxlu ağrıkəsici vasitələr də istidafə edilə bilər: nöqtəvi masaj, aromaterapiya və s. Lakin, ən idealı və əksər qadınların xoşladığı — isti vannadır. Vannada əzələlər boşalır və stresin səviyyəsi azalır. Doğuşun sakit və təbii keçməsi üçün, elə məhz bu lazımdır.

Doğuşun bu mərhələsi qadından sakitlik və öz gücünə inam tələb edir. Güc vermək və ilk sancılara kömək etmək istəyi, yalnız ziyan verə bilər. Uşaqlıq boynunun tez açılma sirri — əzələlərin tam relaksasiyasındadır.

Tədricən sancılar tezləşir və daha intensiv və uzunmüddətli olur. Sancılararası interval 3-5 dəqiqə, sancının davam müddəti isə – 1 dəqiqə olduqda, doğum evinə getmək lazımdır.

Doğuşun birinci dövründə təcili həkimə müraciət etməyi tələb edən simptomlar haqqıda bilmək vacibdir. Bunlara aiddir:

• əhvalın qəflətən pisləşməsi, zəiflik, soyuq tər, başağrısı;
• göz qabağında parıltılar, tünd həlqələrin əmələ gəlməsi, görmənin pozulması;
• cinsiyyət yollarından qanlı ifrazat;
• qəfləti başgicəllənmə, qulaqlarda küy.

Uşaqlıq boynunun açılması ilə gücvermənin başlanması arasında keçid dövrü var. Bu zaman, düz bağırsağa təzyiq hissi yaranır, sancılar güclənir, beldə ağrı, gücənmə arzusu ola bilər. Belə məsuliyyətli mərhələdə relaksasiya və dölün hərəkətlərinə mane olmamaq çox vacibdir.

Doğuşun birinci mərhələsinin sonunda tam açılış getdikdə, yeni hisslər – titrətmə, ürəkbulanma və qusma ola bilər. Bu əlamətlər nə qədr xoşagəlməz olsa da, onlar uşaqlıq boynunun tam açılmasını və ikinci mərhələnin yaxınlaşdığını bildirir.

Həmçinin oxuyun: Doğuşun birinci dövrü — açılış

İkinci mərhələ — uşağın doğulması

Doğuşun ikinci dövrü gücvermə ilə başlayır. Gücvermə — uşaqlıq, diafraqma və qarın presi əzələlərinin eyni vaxtda yığılmasıdır. O, uşaqlıq boynunun tam açılışından sonra başlayır. Gücvermə başladıqda, qadını doğuş zalına köçürürlər. Bir qayda olaraq, o, doğuş çarpayısında yerləşdirilir. Sancı vaxtı qadın elə bükülməlidir ki, dizləri qoltuq çuxurları nahiyəsində olsun.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu dövrdə qadının gücündən doğuşun davam müddəti asılıdır. Ondan bütün gücünü tamamilə toplaması tələb olunur. Məhz doğuşun bu mərhələsində uşaq daha çox təzyiqə məruz qalır və uzunmüddətli gücənmələrdə cift qandövranı pozula bilər. Buna görə də, bu dövrdə ən vacib şərtlər — sancıarası dövrdə əzələləri boşaltmaq, düzgün nəfəs almaq və düzgün gücənməkdir.

Siz nə hiss edirsiniz?

Bayaqdan yatıb-dururdunuz, gəzirdiniz və s., amma indi sancı vaxtı ayaqlarınızı büküb və nədənsə və ya kimdənsə tutmaq istəyəcəksiniz.

Qadın çömələ bilər, onda elə hiss yaranır ki, guya tualetə gedir. Bir çoxları kifayət qədər yüksək səslə qışqırmağa başlayır. Uzun müddətli sancılardan sonra zəifləmiş qadına, elə bil, yeni güc gəlir.

Nə baş verir?

Uşaqlıq boynu açılıb və döl doğuş kanalı ilə hərəkət edir. Bu mərhələdə ananın çanaq sümükləri və uşağın başı bir-birinə uyğunlaşır.

Uşaq nə edir?

Uşaq üçün bu dövr asan deyil. Onun başı çox dar bir kanaldan keçir. Körpənin kəllə sümükləri bərk olmur, ona görə də doğuş kanalından asan keçmək üçün, formasını dəyişə bilir.

Özünü necə aparmalı?

Öz bədəninizə qulaq asın. İstənilən ağrı hissi — uşağın rahat olması üçün, bədəninizin vəziyyətini dəyişməli olmanıza bir işarədir.

Ola bilər ki, sancılar qısa müddətə zəifləsin – bu qorxulu deyil, sadəcə olaraq sizin orqanizminiz final akkorduna hazırlaşır.

Bu zaman əsas şərt – düzgün tənəffüs etmək, düzgün gücənmək, sancılar arasında tam boşalmaq, həkim və ya mamaçanın göstərişlərinə əməl etməkdir.

Mişel Oden özünün "Təbii doğuş" kitabında yazır: "Bəzi qadınlar mexaniki cəhətdən effektiv olan, çöməlmiş vəziyyətdə doğmağa üstünlük verir, hansı ki, bu, uşağa təzyiqi maksimum edir, əzələ gərginliyini və uyğun olaraq oksigenə tələbatı azaldır, aralıq əzələlərini tam boşaldır... Qadın başqa vəziyyət də seçə bilər: ayaqlarını aralayaraq üzü köməkçiyə doğru uzanar. Belə vəziyyət də, hansında ki, qadının ayaqları hərdən bir yerdən aralanır – faydalıdır və qarın və aralıq əzələlərinin boşalmasını və uşağın doğuş kanalı ilə asan hərəkətini təmin edir".

Kim kömək edəcək?

Bu dövrdə köməkçi, qadına təkcə mənəvi deyil, həm də fiziki cəhətdən dayaq olur. Hətta qadın adi doğuş kreslosunda doğarsa da, gücənmə vaxtı hərdən bir öz bədənini qaldırmaq istəyir. Köməkçi kürəyindən qaldırmaqla, ona kömək edə bilər.

Uşağı güclə o vaxt doğmaq lazımdır ki, ona təcili yardım tələb olunsun. Mamaçanın işi qadını kinolardakı kimi "güc ver deyib" tələsdirmək deyil, ona "imkan ver uşaq özü çıxsın" tipli tapşırıq verməkdir.

Uşağın gələn hissəsinin (adətən bu başıdır) ananın çanaq divarlarına təzyiqi artdıqca, gücənmələr şiddətlənir, onlar arasındakı interval 2-3 dəqiqəyə qədər qısalır. Cinsiyyət yarığından baş görsənməyə başlayır. Gücənmələr vaxtı baş cinsiyyət yarığında gizlənməyəndə, buna başın doğulması deyilir. Adətən birinci ənsə nahiyəsi, sonra alın və üz görsənir.

Baş doğulur. Bu zaman üz adətən aşağı baxır. Növbəti mərhələdə uşağın başı və eyni vaxtda doğuş kanalındakı çiyinləri ananın sağ və ya sol buduna tərəf çevrilir. Sonra isə əvvəlcə ön, ardınca arxa çiyin doğulur. Baş və çiyinlərdən sonra gövdə rahat çıxır. Uşaq ilk dəfə nəfəs alır.

İkinci dövr ilk dəfə doğanlarda bir qayda olaraq 30-40 dəqiqə, təkrar doğanlarda isə – 10-15 dəqiqə çəkir.

Uşaq nə edir?

Son mərhələdə körpə qorxu və diskomfort hiss edir. Hazırda ondan heç nə asılı deyil və bir neçə dəqiqədən sonra o dünyaya gələcək. Əsas odur ki, qəflətən peyda olduğu bu yeni dünya onu sevgi və məhəbbətlə qarşılasın.

Özünü necə aparmalı?

Əslində hər şey özbaşına keçir. Əsas şərt – vaxtından əvvəl aktiv gücənməməkdir. Qoy uşağın başı hazırlaşıb özü çıxsın. Aralığın cırığı məhz bu zaman ola bilər, hansını ki, ana heç hiss etmir. Lazım gəldikdə, hətta həkim aralığı kəsə də bilər (epiziotomiya). Ümumiyyətlə isə, toxumaların zədəsiz – tam qalması, mamaçanın üzərinə düşür, hamilənin öz işi var.

Çoxları deyir ki, bu an qadın ölüb, yenidən ana rolunda dirilir. Çünki, baş doğulduqdan sonra, növbəti gücənmə zamanı, mamaça uşağın çiyinlərini çevirib onu çıxartdıqda qadının keçirdiyi yüngüllük, dirilməyə bərabərdir.

Uşaq doğulan kimi, sizi güclü sevgi hissi bürüyəcək. Qoy uşağı sizin qarnınızın üstünə qoysunlar, ona baxıb həzz alın, onu bağrınıza basın. Bu üsulla ana ilə körpə arasında güclü bağlılıq hissi yaranır. Ana onu döşünə qoyub, ilk süddən bir neçə damcı verə bilər. Bu zaman uşağın atasının da burada olmağı çox vacibdir – bu 15-30 dəqiqə ailənin uzun müddət vahid – tam olmasının əsasıdır.

Kim kömək edəcək?

Uşağı ilk dəfə mamaça öz əlinə alır. Çalışın əvvəlcədən razılaşdırasınız ki, uşağın vəziyyəti təhlükəli olmasa, onu sizdən ayırmasınlar.

Körpə anasının əllərində olur. Göbək ciyəsi bir müddət pulsasiya edir, sonra onu kəsirlər. Əvvəlcədən onlara deyin ki, göbəyi dərhal deyil, məhz pulsasiyası dayandıqdan sonra kəssinlər. Ana ilə körpənin 10-20 dəqiqəlik ilk münasibəti müddətində, uşaqlıq dincəlir.

Uşaq doğulub və ağız boşluğu selikdən təmizləndikdən sonra, onun vəziyyəti Apqar şkalası ilə qiymətləndirilir. Yenidoğulmuşların vəziyyətinin qiymətləndiriliməsi üsulu, öz müəllifi — amerikan anestezioloqu Vircini Apqarın adını daşıyır və 5 göstəriciyə əsaslanır: uşağın ürəkdöyüntüsü, tənəffüsü, əzələ tonusu, refleksləri və dərinin rənginə. Apqar şkalası maksimum 10 baldır. Onun 7 və daha çox olması, uşağın vəziyyətinin yaxşı olması deməkdir.

Bundan başqa, uşağı döşə qoyduqda, ananın orqanizmi anlayır ki, doğuş yaxşı keçib, uşaq sağdır və südə ehtiyacı var. Eyni zamanda, uşaqlıq uşağın doğulduğu barədə məlumat alır və yığılmağını artıraraq, doğuşun üçüncü mərhələsini tezləşdirir.

Həmçinin oxuyun: Doğuşun ikinci dövrü — uşağın doğulması

Üçüncü mərhələ — ciftin doğulması

Uşaq doğulduqdan 10-15 dəqiqə sonra qadında yüngül sancılar əmələ gəlir, hansı ki, azacıq gücənmə sayəsində cift uşaqlıq divarından qopur və döl qişaları və göbək ciyəsi ilə birgə (bu, son adlanır) uşaqlıq boşluğundan qovulur. Bu zaman cinsiyyət yollarından 300 ml-ə qədər qan xaric olur — bu doğuşla əlaqədar baş verən fizioloji (zərərsiz) qanitirmədir.

Həkim cifti diqqətlə müaliynə edir, çünki, uşaqlıq boşluğunda onun qalıqları qalarsa, bu, uşaqlığın infeksion iltihabına və ya zahılıq qanaxmasına səbəb ola bilər. Əgər hər-hansı səbəbdən 30-40 dəqiqə ərzində cift doğulmazsa, həkim uşaqlığın yığılmasını tezləşdirən preparat təyin edəcək. Yox, əgər cift özü qopa bilmirsə, həkim onu əli ilə qoparmalıdır.

Cift doğulduqdan sonra xarici cinsiyyət orqanları, aralıq və budların daxili səthlərini dezinfeksiyaedici məhlulla işləyirlər. Yumşaq toxumaların travmasını (uşaqlıq boynunun, uşaqlıq yolunun cırığı) inkar etmək üçün, doğuş yollarına baxış keçirilir.

Cift doğulduqdan sonra uşağı pediatr müayinə etməlidir. Uşağı steril salfetlərlə silirlər, blenoreyanın qarşısını almaq üçün gözlərinə 30%-li sulfasil natrium məhlulu tökürlər, sonra göbək ciyəsinə göbək həlqəsindən 2 və 10 sm məsafələrdə sıxıcılar qoyulur, yodun 5%-li spirtli məhlulu ilə işlədikdən sonra sıxıcılar arasında onu kəsirlər.

Nəhayət, bundan sonra uşağı ananın döşünə qoyurlar. Yenidoğulmuşun ilk saatlardan döşə qoyulması çox vacibdir. Məsələ burasındadır ki, ana südünün tərkibində müxtəlif vitaminlər, fermentlər, antitellər vardır ki, bu da uşağa bir çox infeksiyalardan qorunmağa və yeni şəraitə tez uyğunlaşmağa kömək edəcək.

Ana südü ilə qidalanma barədə daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

İki saat ərzində qadın doğum şöbəsində nəzarətdə qalır, çünki bu dövrdə erkən qanaxma təhlükəsi vardır. Bu səbəbdən, uşaqlığın boşalmasının qarşısını almaq üçün, çox vaxt qadının qarnının aşağısına buz kisəsi qoyulur.

İki saatdan sonra onu zahılıq palatasına köçürürlər, hansı ki, burada evə gedənə qədər ya tək, ya da, (yaxşı olar) yeni doğulmuş körpəsilə qalır.

Bu andan doğuş bitmiş hesab edilə bilər. İndi dincəlmək və həyatın daha gözəl anı — analıq dövrü üçün güc toplamaq olar.

Həmçinin oxuyun: Doğuşun üçüncü dövrü – ciftin doğulması

Bu, doğuşun yalnız ümumi təsviridir. Sizdə hər şey ayrı cür ola bilər. Qorxmayın, öz bədəninizə qulaq asın, o mütləq sizə doğuşun ideal planını söyləyəcək.