Doğuşun ikinci dövrü — uşağın doğulması

Doğuş – təbii proqramlaşdırılmış proses olub, müəyyən ardıcıllıqla baş verir. Birinci dövr – uşaqlıq boynunun açılışı növbəti mərhələyə keçir. İkinci mərhələ prosesə gücvermənin (özündən asılı olmadan gücənmə istəyi gəlir) qoşulması ilə başlayır. Bu, doğuş prosesinin vacib momentlərindən biri olan — dölün qovulma mərhələsidir. Hamilənin özünü aparması və mamaçanın bacarığından, uşağın sağlamlığı və ananın doğuş yollarının tamlığı asılıdır.

Gücvermə dövrünün xüsusiyyətləri

Doğuş prosesinin ikinci dövrünün başlama göstəricisi —  uşaqlıq boynunun tam açılışıdır. Bu zaman, sancılara gücvermələr – reflektor yaranan istək qoşulur. Beləki, maksimal sancı momentində qarın presi əzələləri gərginləşir, hansı ki, dölü qovmağa kömək edir. Lakin bu tədricən baş verir, çünki, doğuş yolları ideal deyil, çanaq sümüklərinin doğuş kanalına qabaran hissələri var. Bu səbəbdən dölün başı konfiqurasiya etməlidir – doğuş kanalının formasını almalıdır. Bu, kəllə sümüklərinin bir-birinə nisbətən yerdəyişməsi hesabına baş verir, hələ birləşməmiş əmgəklər başın formasını asan dəyişməyə imkan verir.

Uşağın kəlləsi doğuş kanalı toxumalarına kip söykənir. Söykənmə yerindən aşağıda qan və limfa axını pozulur və fizioloji ödem – doğuş şişi formalaşır. Doğulduqdan bir neçə gün sonra, o, izsiz keçib gedir.

İkinci dövrün davam müddəti, qadının əvvəllər doğmasından asılıdır. İlk dəfə doğan qadınlarda orta davam müddəti 30-60 dəqiqə olur. Təkrar doğanlarda isə, bu dövr 15-20 dəqiqə çəkir. Əgər qadında bir neçə dəfə doğuş olmuşsa – daha da qısa olur.

Uşağın doğulması üçün adətən 5-10 gücvermə kifayət edir. Qadın mamaça və həkimin əmrlərinə diqqətlə qulaq asmalıdır ki, fizioloji proses patolojiyə çevrilməsin. Eyni zamanda, ikinci dövr maksimal müddətdən çox sürməməlidir. Əks təqdirdə, bu, cift qandövranının pozulması ilə ağırlaşar, uşağın onurğasının boyun hissəsi əziyyət çəkər.

Həkim yardımı

Vaginal baxış zamanı həkim uşaqlıq boynunu qiymətləndirir və tam açılışı görür. Bu dövrdə hamilə artıq yanıüstə uzanmalıdır. Bu zaman aşağıdakılar baş verir:

• baş kiçik çanaqdan asan keçir;
• uşaqlığın tonusu bir qədər azalır;
• ciftin qandövranı yaxşılaşır;
• sancıların tezliyi artır.

Bu dövrdə doğuş fəaliyyətinin süni stimulyasiyası əksgöstərişdir. O, uşağın başının çanaqda anomal oturmasına səbəb ola bilər. Onun çanaq dibinə sərbəst düşməsini gözləmək lazımdır. Gücənmək də məsləhət görülmür.

Döl tədricən irəliləyir. Əvvəlcə aralıq qabarır. Sonra venoz durğunluğa görə göyərir. Açılmış cinsiyyət yarığından başın yuxarı qütbü görsənir. Gücənmələr arası dövrdə o bir neçə dəfə cinsiyyət yarığında gizlənə bilər. Lakin tədricən başın doğulması baş verir: sancı dayandıqdan sonra baş yerində – çöldə qalır.

Doğuşun ikinci dövrü əllə manipulyasiyaların aparılmasını tələb edir, hansı ki, ağırlaşmaların qarşısını almağa kömək edir. Dölün başı cinsiyyət yarığından çıxdıqda geriyə açılır. Mamaça onu bir qədər saxlamalıdır ki, başın açılması vaxtından əvvəl baş verməsin. Onda baş doğuş yollarından özünün ən kiçik ölçüsü – 32 sm-lə keçir.

Aralığın çırılmadan qorunması onun gərginliyinin azaldılması ilə həyata keçirilir. Mamaça əlləri ilə toxumaların dölün başına keçməsinə kömək edir. Gücənməarası dövrdə aralığı genəltməklə onu qoruyurlar. Bu dövrdə doğuşu aparan həkim və mamaçaya qulaq asmaq çox vacibdir. Onlar sancı olmayan dövrdə gücənmə əmri verə bilər. Bu ondan ötrü lazımdır ki, başın doğulması toxumaların ən az gərginliyində baş versin.

Əgər təhlükəli çırılma əlamətləri olarsa, bu zaman epiziotomiya – aralığın kəsilməsi aparılır. Manipulyasiya sancının zirvəsində aparılır. Epiziotomiyanın üstünlüyü kəsilmiş yaranın cırılmışa nisbətən daha asan sağalması ilə izah olunur.

Baş doğulana qədər uşağın vəziyyətinə nəzarət etmək vacibdir. Gücənmə zamanı ciftin qandövranı pozulur və nəticədə döl əziyyət çəkir. Dölün ürəkdöyüntüsünə hər gücvermədən sonra akuşer stetoskopu ilə qulaq asmaqla nəzarət edilir. Əgər sancıdan sonra yavaşımış ürəkdöyüntüsü bərpa olunmursa, doğuş zalına uşaq reanimatoloqları dəvət olunurlar ki, doğulduqdan sonra uşaqla məşğul olsunlar.

Baş doğulduqdan sonra mamaça çiyinlərin çıxmasına kömək edir, bu zaman baş bir qədər fırlanır. Adətən çiyinlər asan doğulur, lakin bəzən köməyə ehtiyac yaranır. Bundan ötrü mamaça uşağın başından tutub onu bir qədər aşağı və arxaya dartır ki, ön çiyin qasıq bitişməsindən keçsin. Sonra uşaq yuxarı qaldırılır, arxa çiyin doğulur. Qalan gövdə problemsiz çıxır. İkinci dövr uşağın doğulması ilə başa çatır.

Mümkün fəsadlar

Qadının düzgün olmayan davranışı və qeyri-adekvat tibbi yardım ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Doğuşun ikinci dövrünün davam müddəti ilk dəfə doğanlarla təkrar doğanlarda fərqlənir. Lakin bu müddətin keçilməsi dölün bətndaxili hipoksiyasına səbəb ola bilər. Oksigen çatmamazlığı ümumi vəziyyətə təsir edə bilər, bu zaman yenidoğulmuşa reanimatoloqların köməyi tələb olunur.

Dölün doğuş yollarında uzun müddət bir vəziyyətdə qalması da təhlükəlidir. Belə uşaqlarda doğuşdan sonra doğuş şişi əvəzinə, kefalohematoma – kəllənin sümüküstlüyüynyn altına qansızma yarana bilər. Bu, körpənin diqqətli müşahidəsini və lazım gələrsə müalicəsini tələb edir.

İkinci dövrdə 5-10 gücvermə olmalıdır. Düzgün yardım göstərildikdə bu miqdar kifayət edir. Daha davamlı gücvermələr boyun nahiyəsində qandövranının pozulmasına səbəb olur. Bu, aşağıdakılarla qorxuludur:

• onurğa beyninə qansızma;
• damarların cırılması və keçiriciliyinin artması;
• onurğa beyninin tam və ya hissəvi qopması.

Belə vəziyyətlərin müalicəsi ağır keçir və çox vaxt uşaqda serebral ifliclə nəticələnir.

İldırımşəkilli doğuşlar, nəzarətsiz gücvermələr təkcə qadın üçün deyil, həm də uşaq üçün təhlükəlidir. Onlar aşağıdakı fəsadları verə bilər:

• aralığın cırılması;
• uşaqlıq yolunun cırılıması;
• yumşaq toxumaların travmaları (hematomalar);
• yenidoğulmuşun sinir sisteminin zədələnməsi.

Çiyinlərin çətin doğulması zamanı, əsas da iri döldə, bəzən uşağın körpücük sümüyü sına bilər. Sınıqlar çox vaxt dölün çanaq gəlişində baş verir.

Doğuşun ikinci dövrünün başlanması əlamətləri yüksək diqqət tələb edir. Bu zaman, doğuş zalı hamilənin qəbuluna hazırlanır, həkim artıq qadının yanından aralanmır. Yüksək paritetli qadınlar baş doğuluna qədər akuşer kreslosuna keçirilir, çünki onlarda uşağın doğulması tez baş verir.

İlk dəfə doğanlara yataqda sancı vaxtı güc verməyi məşq elətdirirlər. Yalnız baş tam doğulub və sancıarası dövrdə geri qayıtmadıqda, qadını ehtiyyatla doğuş zalına keçirirlər. Müsbət nəticə doğan qadınla mamaçanın birgə hərəkətlərindən asılıdır.

Uşaq doğulduqdan sonra ikinci dövr başa çatır və üçüncü dövr başlayır.

Doğuşun birinci dövrü haqqında (necə keçir, nə qədər davam edir, nəyə hazırlaşmalı) əvvəlki məqaləmizdə oxuyun.