Konsultasiya üçün qəbula yazılın
Qəbula yazıl
Əməliyyat uğurla başa çatdı. 20 dəqiqə müddətində sizinlə əlaqə saxlayacağıq.
Bizim məsləhətlərlə
Sağlam olun
Varikosele nədir?
Varikosele – xaya və toxum ciyəsi venalarının varikoz genəlməsidir. Varikosele kişilər arasında ən çox xoşagəlməz nəticələrə səbəb olan xəstəlikdir.
Varikosele nədir?
Xayalıq venaları ilə qan xaya və ətraf toxumalardan ürəyə doğru axır. Bu zaman qan aşağıdan yuxarı, ağırlıq qüvvəsinin əksinə axır. Normada qanın venalarla geri axınına venoz sistemin klapan aparatı müqavimət göstərir. Venalar genəldikdə bu klapanlar işləyə bilmir, nəticədə qan geri axaraq venalarda "rəqsi hərəkət" yaradır. Sonda qan dövranı kəskin zəifləyir və xayaların qan təchizatı pozulur.
Xayaların qan təchizatının pozulması ona gətirir ki, onun ac qalmış toxumaları pis işləməyə başlayır. Bundan başqa normada xayaların temperaturu bədən temperaturundan bir neçə dərəcə aşağıdır. Varikoseledə xaya genəlmiş venaların əhatəsində qalır, onun temperaturu bədən temperaturuna çatır və funksiyası daha çox pozulur. Bütün bunlar xəstəliyin simptomlarının əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Varikoselenin səbəbləri
Varikosele iki səbəbdən inkişaf edir.
- Damar divarlarının anadangəlmə zəifliyi. Adətən varikosele belə problemlərə irsi meyl nəticəsində yaranır. Praktiki olaraq həmişə varikoselesi olan pasientin qohumlarında aşağı ətraf venalarının varikoz genəlməsi, yastıpəncəlilik, ürək qüsurları, fimoz və ya birləşdirici toxumanın çatışmazlığının digər formaları rast gəlinir. Bu xəstəliklər adətən birgə rast gəlinir.
- Kiçik çanaq və xaya venalarında yüksək qan təzyiqi. Əslində bu, şərait yaradıcı amildir, nəinki xəstəliyin səbəbidir. Lakin hərdən venalarda təzyiqi qaldıran elə anatomik dəyişikliklərə rast gəlinir ki, bu amil varikoselenin səbəbi olur. Xaya venası əyilə bilər, başqa damarlarla sıxılar, büküşlərdən keçə bilər. Bütün bunlar venaların mənfəzini daraldaraq nəticədə damardaxili təzyiqi qaldırır.
Az hallarda venalarda təzyiqin qalxması ümumi amillərlə – xroniki qəbizlik və ya ishalla, qarın presi əzələlərinin gərginliyi ilə əlaqədar olur. Bu amillər varikoseleni inkişaf etdirir, ancaq nadir halda xəstəliyin səbəbi olur.
Varikoselenin inkişaf dərəcələri
Xaya venalarının genəlməsinə görə varikoselenin 4 dərəcəsi ayırd edilir.
- Birinci dərəcə – xaya venaları əllə palpasiya olunmur, onların varikoz genəlməsi yalnız instrumental müayinə ilə (USM, doppleroqrafiya) təyin olunur.
- İkinci dərəcə – genəlmiş venalar ayaq üstə əllənir, uzanmış vəziyyətdə təyin olunmur.
- Üçüncü dərəcə – genəlmiş venalar həm ayaq üstə, həm də uzanmış vəziyyətdə əllənir.
- Dördüncü dərəcə – genəlmiş xaya və ciyə venaları adi gözlə görünür.
Adətən varikosele cavanlarda cinsi inkişaf dövründə yaranır, tez bir zamanda müəyyən səviyyəyə çatır və bir daha proqressivləşmir. Çox nadir hallarda varikosele bir dərəcədən o birinə keçir.
Adətən varikosele soltərəfli olur. Hərdən ikitərəfli və çox nadir hallarda sağtərəfli varikosele rast gəlinir.
Varikoselenin əlamətləri
Deyildiyi kimi, varikoseledə xaya funksiyaları pozulur. Bu 2 cür özünü göstərir – ya xayalarda ağrı və ya xoşagəlməz hisslər yaranır, ya da kişi sonsuz olur.
Təsvir olunmuş əlamətlər müxtəlif cür rast gəlinir. Bütün varikosele ilə xəstə kişilərin yarısında heç bir əlamət olmur, 25% –i xayada xoşagəlməz hisslər keçirir, 25% –i isə sonsuzluqdan əziyyət çəkir. Bu göstəricilər xəstəliyin mərhələsindən demək olar ki asılı deyil.
Varikoseledə xayalarda ağrı
Çox vaxt ağrılar və ya xoşagəlməz hisslər dartıcı, basıcı xarakterdə olur, pasientlər bu vəziyyəti xayalıqda ağırlıq kimi təsvir edir. Adətən bu hisslər daimi olmur, fiziki gərginlikdən, cinsi əlaqədən sonra və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda yaranır.
Soltərəfli varikoseledə xoşagəlməz hisslərin sol tərəfdə olması da vacib deyil. Çox vaxt pasientlər onların hansı tərəfdə daha güclü olmasını təyin edə bilmirlər və tez –tez ağrılar sağ tərəfdə olur.
Sonsuzluq və varikosele
Varikosele sonsuzluqdan əziyyət çəkən kişilərin 40% –ində rast gəlinir. Bununla belə nadir hallarda varikosele digər əlamətlərlə özünü göstərir. Buna görə, spermoqramma göstəriciləri normada olmayan bütün kişilər mütləq bu istiqamətdə müayinədən keçməlidirlər.
Xayaların qan təchizatının və termorequlyasiyasının pozulması spermatogen epitelin funksiyalarının zəifləməsinə gətirir. Bunun nəticəsində spermoqrammada spermatozoidlərin sayı azala bilir, onların hərəki və morfoloji göstəriciləri pisləşir. Lakin bu varikosele zamanı sonsuzluğun bütün mexanizmləri deyil.
Xaya toxuması baryerdən sonrakı toxumalar sırasına aiddir. Bu o deməkdir ki, immun sistem normada heç vaxt xaya toxuması ilə rastlaşmır və onunla "tanış deyil". Varikosele zamanı venaların divarı baryer funksiyasını yerinə yetirməyə bilər. Bu halda immun faktorlar xaya toxumasına çatır və onu yad kimi qəbul edir. Nəticədə aseptik autoimmun iltihab inkişaf edir. Orqanizmin immun sistemi nə qədər yaxşı vəziyyətdirsə, bu özünü bir o qədər güclü göstərir. Ən pisi odur ki, əmələ gələn antitellər sağlam xayaya təsir edib onda da belə iltihab yaradır.
Varikoselenin simptomsuz gedişi
Bu xəstəliyin ən yayılmış variantıdır. Çox hallarda varikosele simptomsuz keçir və insanı narahat etmir. Kişilərin çoxu bütün həyatı boyu varikosele ilə yaşayır, uşaqları olur və bu xəstəlik barədə xəbərləri belə olmur. Tez –tez varikosele digər səbəblərdən müayinə olunarkən təsadüfi tapıntı olur.
Deyildiyi kimi, varikosele nadir hallarda proqressivləşir və ona görə də əgər xəstəliyin əlamətləri yoxdursa, yəqin ki, bir də əmələ gəlməz. Lakin tez –tez əksi də olur – yaşlı kişilərdə varikosele ilə əlaqədar xayalarda ağrı və ya spermoqrammada dəyişiklik yaranır.
Varikoselenin diaqnostikası
İkinci dərəcədən başlayaraq varikosele baxış zamanı təyin olunur. Əgər venaların böyüməsi çoxdursa və diaqnoz şübhə doğurmursa, onda heç əlavə müayinələrə də ehtiyac yoxdur. Əgər varikoselenin dərəcəsi kiçikdirsə, onda xüsusi müayinə – xayalığın USM –i və ya doppleroqrafiyasını aparmaq lazımdır.
Varikoseleyə şübhə olduqda USM və ya doppleroqrafiya mütləq iki vəziyyətdə – uzanmış və ayaqüstə aparılmalıdır. Əgər belə edilməsə, müayinə bütün mənasını itirir.
Hansı müayinə metodunun seçilməsi böyük əhəmiyyət kəsb eləmir. Doppleroqrafiya daha dəqiqdir və diaqnozu son olaraq təsdiq və ya inkar etməyə kömək edir. Lakin USM –in təcrübəli həkim tərəfindən edilməsi də varikosele diaqnozuna bütün şübhələri dağıdır.
Xayalığın iki vəziyyətdə doppleroqrafiyası və ya USM –i sonsuzluğu və ya xayalarında ağrı olan bütün kişilərə mütləq aparılmalıdır.
Sadalananlardan başqa, varikoseledə mütləq spermoqramma olunmalıdır.
Varikoselenin müalicəsi
Varikoselenin müalicəsi yalnız cərrahi üsulladır. Əgər siz varikoselenin qeyri –cərrahi müalicəsi haqda eşitmisinizsə, buna inanmayın, çünki, cərrahi əməliyyatsız effektiv müalicə üsulu mövcud deyil.
Əgər xəstəlik xayalıqda ağrı və ya sonsuzluqla özünü göstərirsə, əməliyyat mütləq aparılmalıdır. Hər iki halda yeganə çıxış yolu – varikoseledən birdəfəlik qurtulmaqdiır.
Yox, əgər pasienti heç nə narahat etmirsə, əməliyyatın vacibliyi mübahisə doğurur. Adətən o sonsuzluğa görə həll olunur. Əgər kişi hələ uşaq istəyirsə, onda əməliyyatı eləmək lazımdır, əgər istəmirsə, onsuz keçinmək olar. Adətən belə olur ki, əgər varikosele cavan adamda tapılırsa, onda xəstəlikdən qurtulmaq məsləhətdir, yox, əgər yaşlı adamdan söhbət gedirsə, bu məcbur deyil.
Varikosele əməliyyatları iki tipə bölünür.
Birinci tip. Bu tip əməliyyatların məğzi ondan ibarətdir ki, varikoz genəlmiş venalar tamamilə bağlanır, kəsilir və çıxarılır.
Bu zaman aşağıdakılar baş verir. Əməliyyata qədər venalarda qan dövranı ləng idi. Əməliyyatdan sonra bu tamamilə dayanır. Orqanizm üçün belə vəziyyət stressdir və bu xayadan qanı aparan yeni yolların yaranmasına gətirib çıxarır. Bir qayda olaraq bunda xayalığın səthi venaları iştirak edir.
Bu tip əməliyyatların üstünlükləri: asan həyata keçirilir, əməliyyatın minimal həcmi, stasionarda minimal qalma vaxtı, ucuz qiymət.
Çatışmazlıqları: residivlərin nisbətən yüksək faizi və əməliyyatın qeyri –fizioloji olmasıdır.
Birinci tip əməliyyatlarda residivlərin olması onunla əlaqədardır ki, venaların yerləşməsi hər bir şəxsdə fərdidir və çox dəyişkəndir. Əgər xəstə damardan kiçicik şaxə ayrılırsa və bu tapılıb bağlanmırsa, onda əməliyyat heç bir nəticə verməyəcək. Buna sadəcə olaraq xəstəliyin residivi deyilir, lakin bu, faktiki olaraq effektsiz müalicədir.
Birinci tip əməliyyatlarda residivlərin rast gəlmə tezliyi müxtəlifdir və 10% –dən 40% –ə qədər dəyişir.
İkinci çatışmazlığı – bu əməliyyatların qeyri –fiziolojiliyidir. Deyildiyi kimi bu əməliyyatların nəticəsində xəstə – genəlmiş venalarda qan axını tam dayanır. Nəticədə xayanın qan dövranı pozulur və yeni yollar açılır.
Bu proses bir həftəyə qədər çəkir. Bu həftə ərzində xaya adətən ağrımağa başlayır və əgər əvvəllər ağrı vardısa o güclənir. Həmçinin məlumatlar vardırkı, bu zaman hematotestikulyar baryer pozulur, qanda antispermal antitellər yaranır və kişidə sonsuzluq yaranır və ya proqressivləşir.
Birinci tip əməliyyatların çoxlu növləri var. Ən geniş yayılmışları – İvanisseviç, Marmar və endoskopik əməliyyatlardır.
İkinci tip. Bu tip əməliyyatlarda xaya venaları tam xaric edilir və sonra onlar bərpa – plastika edilir. Bu tip əməliyyatların yalnız 1 növü var – xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyası.
Bu əməliyyatın üstünlüyü ondadır ki, əməliyyatdan dərhal sonra xayada normal qan dövranı bərpa olur. Bu zaman varikoz genəlmiş venalar tam xaric edilir və xəstəliyin residivi tam inkar olunur. Xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyasından sonra pasientdə birinci tip əməliyyatlardakı ağrılar olmur.
Əməliyyatın çatışmazlıqları: cərrahi əməliyyatın çox mürəkkəbliyi, stasionarda uzun müddətli qalmaq, əməliyyatın bahalı olmağı.
Varikoseledə əməliyyat üsulunun seçimi
Əməliyyat üsulunun seçimi bir tərəfdən xəstəliyin əlamətlərinə görə, digər tərəfdən pasientin maddi imkanına görə həyata keçirilir. Son seçimi pasientlə əməliyyatı edəcək həkim birgə edir. Amma tez –tez pasientə tam informasiya verməyərək, onu əməliyyat üsulunun seçilməsindən kənarlaşdırırlar. Buna görə ən çox rast gəlinən halları nəzərdən keçirək.
- Varikosele xayalıq nahiyəsində güclü ağrılarla müşayiət olunur. Bu halda optimal seçim – xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyasıdır. Digər qalan əməliyyat metodlarında əməliyyatdan sonrakı dövrdə ağrıların güclənməsi ola bilər.
- Varikosele xayalıq nahiyəsində zəif ağrılarla və ya diskomfortla özünü göstərir. Əvvəlki kimi xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyasıdır ən uyğun gələn əməliyyatdır. Ümumiyyətlə, istənilən əməliyyat metodu yarayır, sadəcə əməliyyatdan sonrakı ilk həftədə bu hisslərin güclənməsinə hazır olmaq lazımdır.
- Varikosele spermoqrammada dəyişikliklərlə müşayiət olunur. Yeganə düz seçim – xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyasıdır. Digər əməliyyat metodları sonsuzluğu proqressivləşdirə bilər.
- Varikosele simptomsuz keçir, təsadüfi tapılıb, pasient – gələcəkdə övlad arzusunda olan cavan kişidir. Əməliyyatı eləmək mütləqdir, metodu pasientin imkanlarından asılıdır. Üstünlük verilir ya xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyasına, ya da endoskopik əməliyyata.
- Varikosele simptomsuz keçir, pasient – gələcəkdə övlad arzusunda olmayan orta yaşlı kişidir. Bu halda müalicənin lazımlığı şübhə doğurur, beləki, bununla yaşamağa heç nə mane olmur. Əgər pasient əməliyyat istəyirsə, onda istənilən metoddan istifadə etmək olar.
- Əvvəl əməliyyat olunmuş varikoselenin residivi. Təkrar əməliyyat tələb olunur, ən optimalı endoskopik üsuldur, həmçinin mikrocərrahi revaskulyarizasiya eləmək olar.
- İkitərəfli varikosele. Endoskopik əməliyyat bir dəfəyə xəstəlikdən qurtulmağa imkan verir, bütün digər üsullar sağ və sol tərəf üçün ayrı –ayrılıqda edilməlidir. Lakin sonsuzluq və ya xayada güclü ağrı olarsa seçim – xayanın mikrocərrahi revaskulyarizasiyası olmalıdr.
Varikoselenin profilaktikası
Varikosele əsasən anatomik və ya genetik meyl olduqda inkişaf edir. Buna görə varikoselenin xüsusi profilaktikasından söhbət getmir. Cinsi yetkinlik dövrü başa çatdıqdan sonra (19 –20 yaş) müayinə olunmaq olar və əgər varikosele tapılmasa bir daha bu xəstəliyə görə narahat olmağına dəyməz.
Əgər varikosele artıq varsa, ağır fiziki yüklərdən və qəbizlikdən uzaq olmaq lazımdır. Hər ikisi qarındaxili təzyiqi qaldırır və nəticədə kiçik çanaq venalarında təzyiq artaraq xəstəliyi proqressivləşdirir.
Varikosele ilə əlaqədar xayalıqda ağrı olduqda soyuq və damarbüzücü preparatların tətbiqi kömək edə bilər. Əksinə, damargenəldici dərmanlar və isti bu halda əks –göstərişdir.
Lakin bütün bu hallarda vaxtında edilən cərrahi əməliyyat ən proqressiv müalicə üsulu hesab edilir. Yalnız bu xəstəlikdən birdəfəlik qurtulmağa və xoşbəxt ömür sürməyə imkan verir.
Ginekoloqa sual ver
Bizim qiymətlərimiz
Hamiləliyin hesablanması
Cinsin hesablanması
Diqqət!
Saytda verilən məlumatlar yalnız informasion xarakter daşıyır. Özbaşına müalicə sizin sağlamlığınıza ziyan vura bilər! Hər bir məsələ barəsində öz müalicə həkiminizlə əlaqə saxlayın.