Hamiləlik vaxtı babasil gələcək ananın həyatını çox çətinləşdirir. Bu xəstəlik xoşagəlməz əlamətlərlə özünü göstərir: arxa keçəcəkdə qaşınma, göynəmə, qanaxma və s. Demək olar ki, babasil varikoz xəstəliyinin bir variantıdır. Onun müxtəlif səbəbləri var.

Döl böyüdükcə, qadın orqanizmində müxtəlif dəyişikliklər baş verir və onlardan biri də qarındaxili təzyiqin artmasıdır. Bu prosesin nəticəsində venoz sistemdə qanın sürəti zəifləyir (əsas da kiçik çanaq və ayaq venalarında), venalar genəlir, elastikliyini itirir, qanın laxtalanması yüksəlir. Hamiləliyin gec mərhələlərində babasilin inkişafına böyümüş uşaqlıq da təsir göstərir, hansı ki, düz bağırsağın divarlarına təzyiq edir. Sidik ifrazı və defekasiya zamanı, o, daha da artaraq venları genəldir.

Bu necə baş verir?

Hamiləlik vaxtı babasilin inkişafına təsir edən amilləri, hamiləliklə əlaqəli və əlaqəsi olmayanlara bölmək olar. Ümumi səbəblərə aiddir:

• azhərəkətli həyat tərzi;
• düz bağırsaq və kiçik çanaq orqanlarının iltihabi xəstəlikləri;
• xroniki qəbizlik;
• uşaqlığın kiçik çanaqda anormal vəziyyəti;
• uroloji xəstəliklər;
• birləşdirici toxumanın zəifliyi;
• düz bağırsağın sinir requlyasiyasının pozulması;
• mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətinin pozulması;
• ağır fiziki əmək.

Hamilələrdə risk faktorları daha çoxdur. Hamiləlik vaxtı aşağıdakı amillər əhəmiyyət kəsb edir:

• hormonal dəyişiklik;
• venoz damar divarlarının vəziyyəti;
• dövr edən qanın həcminin artması;
• ana-uşaq qandövranının yaranması;
• toxuma hormonlarının artıq sekresiyası;
• qanın laxtlanma sistemindəki dəyişikliklər;
• qarındaxili təzyiqin artması.

Hamiləlik zamanı babasilin inkişafının qəbizlikdən, proktitdən, doğuşdan fərqli olaraq, öz səbəbləri var. Və onların hər biri də bu xəstəliyə səbəb olur.

İnkişaf mexanizmi

Düz bağırsağın yaxşı qandövranı var, venoz damarlar burada şəbəkə əmələ gətirir. Şəbəkənin aşağı hissəsinin varikoz genəlməsi xarici düyünlər, yuxarı hissəsi isə daxili düyünlər əmələ gətirir. Düyünlər şişir, tromblaşır, iltihablaşır və defekasiya vaxtı qanaya bilər.

Xarici düyünlər tromblaşıb, ətraflarında xırda çat və eroziyalar əmələ gələ bilər, hansı ki, infeksiyanın düşməsi və tromboz fonunda iltihabi prosesin inkişafı üçün zəmin yarada bilir. Qəbizlik zamanı nəcis kütlələri bağırsağın mənfəzində yığılaraq gərginlik yaradır, bağırsaq divarına təzyiqi artırır. Nəticədə qanın bağırsağa gəlib getməsi pozulur və durğunluq yaranır.

Damarların uzun müddət dolu qalması varikoz genəlməyə və babasil düyünlərinin əmələ gələsinə səbəb olur. Doğuş zamanı damarları dölün doğuş yollarından keçən başı sıxır. Doğuş nə qədər uzanarsa – damarlarda durğunluq bir o qədər cox artır. Sancı və gücənmə vaxtı da düz bağırsaq venaları şişir və babasil düyünləri gərginləşir.

Təsnifatı 

Xəstəlik yerinə və xarakterinə görə təsnif olunur.

Yerləşməsinə görə:

• xarici;
• daxili;
• qarışıq;
• fəsadlı.

Gedişinə görə:

• kəskin;
• xroniki.

Özünü necə göstərir – babasilin əlamətləri

Xarici babasil üçün anal nahiyədə kiçik ölçülü büküşün, düyünün əmələ gəlməsi xarkterdi, hansı ki, basdıqda ölçüsü kiçilmir. Düyünlər diskomfort, qaşınma, göynəmə verə bilər. Düyünlərdən qanaxma nadir hallarda olur, daha çox infeksiyalaşma nəicəsində ağrılarla, temperaturun yüksəlməsilə gedən tromboflebit olur. Düyünün qanaması zamanı defekasiyadan sonra tualet kağızlarında qan ləkələri olur.

Daxili lokalizasiyada ocaqlar selekli qişa büküşlərinin arasında olur. Onlar tək-tək və çoxlu olur, ağrı narahtçılığı, düz bağırsaqdan ifrazat verə bilər, hansı ki, anal dəliyin ətrafındakı dərini qıcıqlandırır. Düşmüş düyünlər göy-qırmızı rəngdə, əllədikdə ağrılı olur. Bu düyünlər anal dəlikdə boğula bilər.

Ağırlıq dərəcələri

Hamilələrdə rast gəlinən babasilin üç mərhələsi var. Təsnifatın əsasında babasil düyünlərinin arxa keçəcəyə münasibəti durur. Əgər iltihablaşmış, ağrılı, göyərmiş düyün bağırsağa qayıtmırsa, ağrı hissi verirsə – buna kəskin babasil (hemorroidal düyünün trombozu) deyilir. Bu, müxtəlif ağırlıq dərəcələrində keçir.

Hamilə babasilə görə hansı həkimə müraciət etməlidir? Diaqnoz necə qoyulur? Hansı müalicə döl üçün təhlükəsizdir? Xəstəliyin hansı profilaktik tədbirləri var?

Diaqnostika

Xəstəliyi ümumi cərrah və proktoloq müayinə edə bilər. Həkim düz bağırsağı barmaqla müayinə edir. Göstərişə görə düz bağırsaq çatını, bəd xassəli şişləri, polipləri, divertikulları inkar etmk üçün rektoromanoskopiya edilir. Mütləq qaydada laxtalanma sistemi, qanın və sidiyin ümumi analizi yoxlanılması məsləhət görülür.

Müalicə

Əlamətləri yüngülləşdirmək üçün hamilələrə xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq müxtəlif müalicə növləri məsləhət görülür. Bu məqsədlə medikamentoz və cərrahi müalicə, fitoterapiya, müalicəvi gimnastika, profilaktiki tədbirlər istifadə olunur. Hamiləlik vaxtı babasilin müalicəsində, döl üçün maksimal təhlükəsiz olan preparatlar istifadə olunur. Xəstəliyin əziyyət verməyən yüngül formasında, qəbizliyin profilaktikası məqsədilə pəhriz, fitoterpiya, hər defekasiyadan sonra ilıq su və uşaq sabunu ilə yuyunma məsləhət görülür.

Birinci və ikinci mərhələdə bu məsləhətlərə kalium permanqanat məhlulu (marqanes) və ot dəmləmələrilə isti vanna əlavə edilir, lanolin, kakao yağı əsasında anestetik təsir göstərən rektal şamlar defekasiyadan sonra istifadə edilir.

Əgər xəstəlik kəskin formada və ya düz bağırsaq çatı ilə yanaşı gedərsə – stasionar müalicə məsləhət görülür. Sadalananlardan başqa, təmizləyici imalə, novokain blokadaları edirlər, heparin məlhəmi yaxşı nəticə verir. Düşmüş və iltihablaşmamış düyünləri isti vannada yerinə qaytarır, iltihabəleyhinə vasitələr və anestezinli rektal şamlar təyin edirlər.

Tez-tez kəskinləşmə zamanı cərrahi və azinvaziv müalicə üsulları məsləhət görülür. Əməliyyata göstəriş, həmçinin düyünlərin residivləşən trombozudur. Düyünlərin kəsilməsi (hemorroidektomiya) yalnız hamilənin vəziyyəti doğuşdan sonrakı dövrdə konservativ müalicə aparmağa imkan vermədikdə aparılır. Hemorroidektomiyaya alternativ – skleroterapiya, infraqırmızı fotokoaqulyasiya, lazeroterapiyadır.

Skleroterapiya

Bu üsul daxili babasildə xəstəliyin 1-3-cü mərhələsində, həmçinin qanaxmanı dayandırmaq məqsədilə tətbiq edilir. Sklerozantı – 1-2 ml dozada tibbi kimyəvi maddəni, anoskopun optik cihazının nəzarəti altında, xüsusi şprislə babasil düyününün mənfəzinə yeridirlər.

Bir prosedurczamanı iki ocağa 2 inyeksiyadan artıq olmayaraq vurmaq olar. Sklerozant yeridildikdən sonra iki həftə ərzində damar divarları yapışır, mənfəzi bağlanır. 14 gün sonra o, selikli qişa ilə örtülmüş yastı və bərk törəmə kimi təyin olunur. Skleroterapiyanı xarici və kombinəolunmuş lokalizasiyada, kəskin və paraproktitlə fəsadlaşmış formada, düz bağırsağın çatında tətbiq etmək olmaz.

İnfraqırmızı koaqulyasiya və lazeroterpiya

İnfraqırmızı koaqulyasiya üçün, xüsusi lampadan çıxan infraqırmızı rəng seli istifadə olunur, onu babasil düyününə yönləndirlər. Düyünün dərinliyinə daxil olaraq, işıq istilik enerjisinə çevrilir və toxumaları koaqulyasiya edir (yandırır). Koaqulyasiyanın yerində zərif çapıq yaranır, hansı ki, iki həftədən sonra özbaşına düşüb nəcislə xaric olur. Lazerin təsir mexanizmi onunla fərqlənir ki, yandırıcı kimi lazerdən istifadə edilir. Bu üsullara göstəriş babasilin birinci-ikinci mərhələsidir, əksgöstərişlər skleroterapiyadakı kimidir.

Medikamentoz müalicə

Çox vaxt babasildən dərman preparatları vasitəsilə qurtulmaq olar. Müalicə üçün yerli (şamlar, məlhəmlər, gellər, kremlər) və sistem təsirli (tabletlər, kapsullar) dərmanlar istifadə olunur. Medikamentoz terapiyanın təsiri ödemi götüməyə, ağrıları azaltmağa, qandövranını normallaşdırmağa, trombozun, qəbizliyin profilaktikasına yönəldilir.

Proktoloq qəbulda hər bir konkret hala uyğun lazımi müalicə təyin edir. Hamilələr üçün təhlükəsiz olan preparatlar seçir:

1. Relif — hamilələrə şam və məlhəm şəklində təyin olunur. Dərmanın tərkibində akulanın qaraciyər yağı və damardaraldıcı vasitələr var. Qandayandırıcı, iltihabəlehinə, yarasağaldıcı, immunomodulyator təsiri var. Hamiləlikdə ciddi göstərişlə tətbiq edilir.
2. Гепатромбин Г — heparin və prednizolon tərkibli şamlardı. Ağrını, iltihabi prosesi götürür, trombu əridir. Hamiləliyin 13-cü həftəsinə qədər və laxtalanma sistemində pozğunluq olanda istifadə olunmur.
3. Гинкор Прокто — Ginko Biloba və anestetik tərkiblidir. Damarlarda qandövranını yaxşılaşdırır, anestetik təsirə malikdir. Şam şəklində buraxılır. Hamiləlik zamanı yalnız həkim təyinatı ilə tətbiq edilir.
4. Trokserutin – kapsullar və gel. İltihabəleyhinə təsir edir və venoz tonusu normallaşdırır. Dölə təsiri yoxdur, kapsul və ya gel şəklində təyin olunur. Gel hamiləliyin istənilən müddətində təyin edilə bilər, kapsul – 12 həftədən sonra.
5. Prokto-qlivenol – lidokain və tribenozid tərkiblidir, venoz durğunluğu, qaşınmanı, ağrını azaldır. Hamiləliyin birinci trimestrində təyin olunmur.
6. Troksevazin – gel və kapsullar. Preparat hamiləliyin ikinci yarısında təyin oluna bilər. Ödemi, ağrı hissini azaldır, trombun əmələ gəlməsinin qarşıını alır, iltihabəleyhinə təsiri var.

Trombozla fəsadlaşmamış babasilin yerli müalicəsi bir həftə davam edir. Bu vaxt ərzində müalicəvi effekt görünməlidir.

Düyünlərin trombozunda heparin tərkibli məlhəm və şamlardan istifadə etməklə trombu 30-60 günə əritmək olar. Bəzi rektal şamlar var ki, uşaqlıq tonusunu artırdığı üçün, hamiləlik zamanı qətiyyən itifadə etək olmaz! Onlara Anuzol, Bellataminal, xanımotu tərkibli şamlar aiddir!

Babasil qanaxmalarını saxlamaq üçün yerli hemostatiklərdən – Taxokomb, Adrokson, Beriplast, Sponqostan istifadə edilir. Bunlar rektal yeridilir. Onlar zədə səthini fibrinlə örtərək qanaxmanı dayandırır. Xarici babasilin qanaxması zamanı düyünə məlhəmli sarğı (steril bintdən hazırlanmış) qoyulur.

Ümumi təsirli preparatlar

Qanın laxtalanmasına, venoz tonusa təsir edən preparatlar tablet, kapsul və məhlullar şəklində təyin olunur. Bu məqsədlə Detraleks, Tribenozid, Kurantil, Eskuzan, Aspirin, Trokserutin, Ginkor Fort istifadə edilir. Qəbizliyin müalicə və profilaktikası üçün Düfalak, Requlaks istifadə edilir.

1. Detraleksin tərkibində diosmin və hesperidin var, tablet şəklində buraxılır. Venoz tonusu artırır, mikrosirkulyasiyanı, limfa axınını yaxşılaşdırır, babasilin kəskinliyini azaldır, qanaxmanı dayandırır. Müalicə kursu – dərmanın dozası və qəbul müddəti fərdi qaydada təyin olunur.
2. Kurantil – hamilələrdə antitrombositar təsirinə görə istifadə edilir. Qandövranını, mikrosirkulyasiyanı yaxşıladırmaq və hiperkoaqulyasiyanın profilaktikası üçün istifadə edilir.
3. Aessin – bitki mənşəli venotonikdir. Ödem, iltihabəleyhinə və angioprotektor təsirə malikdir. Gel, krem, tablet şəklində buraxılır. Həkimin nəzarəti altında hamiləliyin 13 həftəliyindən təyin olunur.
4. Tribenozid – kapul şəklində iltihabəleyhinə venotonik olub, mikrosirkulyasiyanı yaxşılaşdırır, venoz durğunluğu götürür. Hamiləliyin dördüncü ayından təyin olunur.

Ev şəritində babasil yalnız birinci mərhələdə müalicə olunur. Bu məqsədlə dərman otları ilə vannadq oturulur, ot dəmləmələri daxilə qəbulu edilir. Otlara allergiyası, pollinozu olan hamilələrə fitoterapiya olmaz. Xalq təbabəti vasitələrilə hamilələrdə babasilin fəsadları müalicə olunmur.

Babasilin xalq təbabəti ilə müalicəsi

Dərman bitkilərinin qurudulmuş hissələrinin iki xörək qaşığı, yarım litr qaynamış suya əlavə edilir. 11 saat ərzində dəmlənir, sonra süzülür və yeməkdən əvvəl gündə üç dəfə 50-100 ml içilir. Qarışıq üçün 2 hissə çobanyastığı çiçəyinə, 3 hissə bağayarpağı əlavə edilir.

Vanna üçün belə ot dəməmələri istifadə edilir: 5 hissə palıd qabığına 3 hissə qatırquyuruğu otu qurusu qatılır. 500 ml qaynamış su əlavə edilir, 5 dəqiqə qaynadılır, bədən temperaturuna qədər soyudulur. Vannada 10 gün ərzində 7 dəqiqə olmaqla otururlar.

Pəhriz

Qəbizliyə meylli qadınlara meyvə tərəvəz, bitki yağları məsləhət görülür. Gündəlik qida rasionunda bitki, süd-turşusu məhsulları və məhdud miqdarda – karbohidratlar üstünlük daşımalıdır. Yağsız ət qaynadılmış və ya qovrulmuş halda qəbul edilməlidir. Balıq və kəsmik də yağsız olmalıdır.

Diareya olduqda sorbentlər, probiotiklər, fermentlər təyin olunur. Bu zaman qidada tərəvəz bişmiş halda olmalı və miqdarı azaldılmalıdır. Şirələr meyvə qurusu kompotları və kisellə əvəz edilməlidir. Qidadan bağırsaq fəaliyyətini gücləndirən məhsullar çıxarılır, üstünlük düyü və qarabaşaq sıyıqlarına (kaşalara) verilir.

Profilaktika

Sadə elementar məsləhətlərə əməl etməklə xəstəlikdən qorunmaq olar. Hamilələrdə babasilin profilaktikasına düzgün qidalanma, gigiyena qaydalarına ciddi əməl etmə, requlyar gimnastika hərəkətləri aiddir. Yağlı və acı qidalar istisna olmaqla tərkibində bitki lifləri çox olan zülali-bitki qidaları və lazımi miqdarda maye məsləhət görülür. 

Proqnoz

Adekvat müasir müalicə fonunda proqnoz qənaətbəxşdir. Cərrahi müalicə hemorroidal düyünlərin kəskin trombozunda və kəskin paraproktit təhlükəsində təyin olunur. Babasil qanaxmalarında, düyünün trombozunda, boğulma və nekrozunda təcili hospitalizasiya lazımdır! Əgər başqa əksgöstərişlər yoxdursa, doğuş təbii yolla aparılır.