Son dövrlərdə urogenital mikoplazmozla xəstələnmə durmadan artır, lakin, xəstəliyin inkişafında mikoplazmanın rolu haqqında alimlər arasında yekdil fikir yoxdur. Bəziləri mikoplazmanı insan orqanizminin normal simbiontu, digərləri isə – ciddi xəstəliklər törədən, mütləq patogen hesab edir.

Urogenitak mikoplazmoz – yalnız mikoplazmalar tərəfindən törədilən sidik-cinsiyyət sisteminin infeksion-iltihabi patologiyasıdır.

Törədici

Mikoplazmozu Mycoplasmataceae cinsindən olan mikroorqanizmlər törədir, hansı ki, 2 ailəyə bölünür.

1. Mycoplasma – 100 növü var, onlardan 14-ü insan üçün patogendir və urogenital mikoplazmozu bunlar törədir:
   • Mycoplasma hominis;
   • Mycoplasma genitalium;
2. Ureoplasma – 3 növü var, yalnız biri xəstəlik törədir:
• Ureaplasma urealyticum.

Yayılması

Urogenital mikoplazmoz kifayət qədər geniş yayılmışdır. Müxtəlif mənbələrə əsasən mikoplazmanın aşkarlanması aşağıdakı kimidir:

• Simptomsuz daşıyıcılır (kişilər və qadınlar): təxminən 40%
• Praktik olaraq sağlam qadınlarda: 5-50%
• Sistitlər və qeyri-qonokok uretritlərdə: 30-75%
• Sonsuzluq və adəti düşüklərdə: 22-75%
• Uşaqlıq boynu patologiyalarında: 22-56%

Törədicinin xüsusiyyətləri

Mikoplazmalar – bakteriya və viruslar arasında yer tutan, xüsusi tip mikroorqanizmlərdir. Onların fərqləndirici cəhətləri aşağıdakılardır:

• Viruslarla müayisədə kiçik hüceyrə ölçüsü.
• Möhkəm hüceyrə divarının olmaması mikoplazmaları viruslara bənzədir.
• Sahibin hüceyrə membranında uzun müddət parazitlik qabiliyyəti.
• Hüceyrədə DNT və RNT-nin olması, həmçinin bölünməklə çoxalma mikoplazmaları bakteriyalara bənzədir (viruslar yalnız RNT və ya DNT-yə sahib olur və bölünməklə çoxalmır).

Ötürülmə yolları

Mikroplazmalar faktiki olaraq ətraf mühitdə yaşaya bilmir, ona görə də, məişət yolu ilə ötürülmə (ictimai nəqliyyat, hovuzlar, dəsmallar və s.) çox şübhəlidir. Əsas iki yoluxma yolu bəllidir:

1. Cinsi – qorunmamış cinsi əlaqə zamanı (adi, oral və anal).
2. Vertikal – anadan uşağa. Bu zaman yoluxma həm hamiləlik, həm də doğuş vaxtı baş verir.

Yatrogen yolla, yəni tibbi manipulyasiyalar nəticəsində yoluxmanı da unutmaq olmaz: ginekoloqun əlcəyindən, vaginal güzgüdən və s.

Xəstəliyin inkişaf mexanizmi

Yoluxmadan sonra inkubasiya dövrü 3 gündən 9 həftəyə qədər davam edə bilər.

Sidikçıxarıcı kanal və ya cinsiyyət orqanlarının epitel toxumalarına daxil olmuş mikoplazmalar orada özünü göstərmədən on illərlə yaşaya bilər. Lakin, hər hansı bir immunitet pozğunluğunda patogen mikroorqanizmlər aktiv çoxalmağa başlayır, uretrit, vulvo-vaginit, salpingit və digər xəstəliklərə səbəb olur.

Mikoplazmalar özləri çox nadir hallarda (12-18%) iltihab törədir. Lakin onlar toxumaları bakterial infeksiyalara daha həssas edir. Buna görə də, bakteriyalar tərəfindən törədilən xroniki və residivləşən sistit və ya uretritlər zamanı 65-75% hallarda əlavə olaraq mikoplazma da tapılır.

Klinik əlamətlər

Mikoplazmozun xarakter simptomları yoxdur. Qadınların yarısı heç xəbərləri belə olmadan, mikoplazma daşıyıcılarıdır.

Xəstəlik inkişaf etdikdə, uretrit və vaginitə uyğun simptomlar yaranır: uşaqlıq yolu və ya sidik kanalında qaşınma və yanğı hissi, paslı selikli ifrazat, sidik ifrazı zamanı göynəmə olur. Bu əlamətlər heç vaxt güclü olmur və çox vaxt pasientlər tərəfindən heç hiss edilmir. Simptomların güclü inkişafı mikoplazma üçün tamamilə xarakter deyil.

Diaqnostikası

Laborator diaqnostik testlər aşağıdakı hallarda aparılır.

• Xroniki residivləşən urogenital infeksiya
• Sonsuzluq
• Öz-özünə baş verən düşüklər
• Cinsi partnyorda infeksiyanın aşkarlanması

Qeyd etmək lazımdır ki, normal gedişli hamiləlikdə, mikoplazma müayinəsi aparmaq tələb olunmur.

Aşağıdakı diaqnostik test qrupları mövcuddur:

1. Əkmə üsulu – bioloji material (vagina və ya uretradan ifrazat) xüsusi qidalı mühitlərə əkilir. Bu üsul yalnız mikoplazmaların olmasını deyil, həm də onların antibakterial vasitələrə həssaslığını təyin etməyə imkan verir. Ən bahalı və çətin, lakin, etibarlı metoddur.
2. Molekulyar-bioloji metod və PZR (zəncirvari polimeraz reaksiyası) – mikoplazma DNT-sinin bioloji materialda təyini. Hətta çox az miqdarda mikoplazmaları müəyyən etməyə də imkan verir, lakin sayını dəqiq bilmək olmur.
3. İmmunoloji metodlar – qanda mikoplazmaəleyhinə antigenlərin təyini. Mikrobların mövcudluğuna immunitetin reaksiyasını təyin edir. Nadir hallarda istifadə olunur, çünki həssaslığı və spesifikliyi aşağıdır.

Müayinə menstruasiyadan bilavasitə əvvəl və ya onun bitməsindən 1-2 gün sonra aparılarsa, daha informativdir.

Mikoplazmoz və hamiləlik

Ondan başlayaq ki, mikoplazma uşaq üçün tamamilə təhlükəsizdir. Plasenta mikroorqanizmlər üçün keçilməzdir, buna görə də uşağın bətndaxili dövrdə mikoplazmaya yoluxması – çox nadir rast gəlinir. Yoluxma adətən təbii doğuş zamanı, doğuş yollarında dölün zədələnməsi zamanı baş verir.

Sağlam, inkişaf etmiş yenidoğulmuşun orqanizmi ilk həftələrdə iz qoymadan mikoplazmadan təmizlənir. Bəzən belə uşaqlar daşıyıcı ola bilər, özü də, mikroblar cinsiyyət yollarında deyil, tənəffüs yollarında yaşayaraq, residivləşən bronxit və rinit yaradır. İnkişaf etməmiş və zəif yenidoğulmuşlarda patogen mikroorqanizmlər konyuktivit və ya pnevmoniya törədir, həmçinin sepsisə səbəbi ola bilər (nadir hallarda).

Hamiləlik dövründə mikroorqanizmlərin təsiri haqqında informasiyalar ziddiyət təşkil edir. Reproduktiv yaşda olan qadınların yarısı mikoplazma ilə sakit yaşayır və hətta uşağı dünyaya problemsiz gətirirlər. Lakin belə məlumat var ki, mikoplazmanın ciftdə yerləşərək plasentar çatışmazlıq və bunun da nəticəsində adəti düşük yarada bilər. Bəzən mikroorqanizmlərin uşaqlıq epitelində olması endometrit riskini xeyli artırır, əsas da düşük və abortdan sonra və nəticədə sonsuzluq riski də artmış olur.

Mikoplazmozun fəsadları

Mikoplazmanın geniş yayılmasına baxmayaraq, az hallarda fəsad törədir. Bir qayda olaraq, onların baş verməsi mikoplazmanın özü ilə deyil, immun sisteminin funksional xüsusiyyətləri ilə əlaqədardır.

Xəstəliyin aşağıdakı fəsadları məlumdur:

• Düşüklər.
• Fəsadlı hamiləlik – plasentar çatışmazlıq, çoxsululuq, düşük təhlükəsi, plasentanın erkən qopması.
• Sidikçıxarıcı yolların xroniki infeksiyaları – uretrit, sistit, pielonefrit.
• Endometrit, salpingit və salpinqooforit (uşaqlıq artımlarının iltihabı) və onların nəticəsi olaraq – sonsuzluq.

Müalicə

Mikoplazmaya qarşı müalicə antibakterial preparatların 7-14 gün müddətində daxilə qəbulu ilə aparılır. Bundan sonra laborator müayinə aparılır. Əgər testlər müsbətdirsə, kurs davam etdirilir, lakin, yeni preparatların tətbiqilə. Bəzən, törədicinin məhv edilməsi üçün 3-4 antibakterial kurs tələb olunur.

Mikoplazmalarla mübarizədə aşağıdakı dərman qrupları istifadə olunur:

• Tetratsiklinlər: doksitsiklin, tetratsiklin.
• Makrolidlər: eritomisin, klaritromisin.
• Azalidlər: azirtomisin.
• Flüorxinolonlar: ofloksasin.

Əgər törədici 3 menstrual tsikl ərzində ortaya çıxmırsa, mikoplazmoz müalicə olunmuş sayılır.

Mikoplazmozu müalicə etmək lazımdırmı?

Mikoplazmoz çətin və gec müalicə olunur. Mikoplazmanın bədəndə, o cümlədən hamilələrdə tapılması müalicəyə göstəriş deyil. Onun müalicəsini aşağıdakı hallarda aparmaq lazımdır:

• Sonsuzluğu olan xəstələrdə mikoplazma tapılması
• Bəzi hamiləlik patologiyaları zamanı mikoplazma aşkarlandıqda (çoxsululuq, plasentar çatışmazlıq)
• Xroniki uroloji infeksiyalar zamanı mikozplazma aşkarlandıqda.

Son zamanlarda hamiləliyə hazırlaşmaq və antimikoplazma terapiyası aparmaq dəbdir. Amerika ginekoloqlar assosiasiyası bu cür taktikanın xeyirdən çox, zərər gətirdiyini deyir: dərmanlara qarşı allergiya formalaşır, tək mikoplazmada yox, qadına gələcəkdə problem yaradacaq digər şərti-patogen florada da antibiotikə qarşı davamlılıq yaranır.