Açılış (düşük, abort) – birinci mərhələdə (20 həftəyə qədər) hamiləliyin özbaşına pozulmasıdır. Statistikaya görə, hər beş hamiləlikdən biri, erkən dövrdə açılışla başa çatır. Bir sıra hallarda, həyat qabiliyyəti olmayan embrionun qovulması mayalanmanın ilk günlərində baş verə bilər, yəni, o vaxt ki, qadın hələ orqanizmində nə baş verdiyini bilmir. Belə abort çox vaxt gecikmiş aybaşı kimi qəbul edilir.

Özbaşına düşüklərin əksəriyyəti hamiləliyin ilk üç ayında baş verir. Statistik məlumatlar belə nəticəyə gəlməyə imkan verir ki, bu xəstəliyin əsas səbəbi – xromosom anomaliyalarıdır, hansı ki, sonda orqanizm özü yarımçıq embrionları "çıxdaş" edir. Bu üsulla, təbiət gələcək nəslin sağlamlığı üçün çalışır.

Açılışın səbəbləri

Açılışın nə üçün baş verdiyinə, mütləq dəqiqliklə cavab vermək demək olar ki, mümkün deyil. Açılışa səbəb ola biləcək, çoxsaylı şərtlər mövcuddur. Onlar aşağıdakılardı:

• Gen və xromosom anomaliyaları, hansı ki, dölün inkişafını mümkünsüz edir. Belə embrionlar hamiləliyin 6-8 həftəliyinə qədər ölür.
• Cinsiyyət orqanlarının anomaliyaları – ikibuynuzlu uşaqlıq, uşaqlığın hipoplaziyası.
• Infeksion xəstəliklər. Yüksək temperatur, orqanizmin ümumi intoksikasiyası döl qişalarına və dölün özünə neqativ təsir göstərir.
• Ananın xroniki xəstəlikləri – şəkərli diabet, qalxanvari vəzin xəstəlikləri, qanın laxtalanma sistemindəki pozğunluqlar.
• Hormonal pozğunluqlar, xüsusilə progesteron çatışmazlığı ilə əlaqəli.
• Əvvəlki abortlar və ya uşaqlığın qaşınmaları, hansı ki, onun zədələnməsinə və dölü saxlaya bilməməsinə səbəb olur. Əsas təhlükə ilk hamiləliyin abort olunmasıdır.
• Autoimmun pozğunluqlar, hansı ki, orqanizm dölə antitellərlə "hücum" edərək, onun məhvinə gətirir.
• Ana və dölün rezus-konflikti. Bu o vaxt olur ki, rezus-mənfi anada, atasından rezus-müsbət qan almış döl yetişir. Qadının orqanizmi onu yad cisim kimi qəbul edir və ondan qurtulmağa çalışır.
• Zəhərlənmə və ağır fiziki travmalar. Bu səbəblər açılış verə bilər, lakin danışıldığı qədər çox yox. Bəzi kimyəvi elementlərlə requlyar kontakt müəyyən dərəcədə hamiləliyin inkişafına mənfi təsir edə bilər. Sağlam qadında yüngül travmalar çox nadir hallarda düşüyə səbəb ola bilir, çünki, döl uşaqlığın daxilində etibarlı qorunur.

Geniş yayılmış yanlışlıqların əksinə olaraq, 12 həftəyə qədər təyyarə ilə səyahət, kompüter və kseroksda iş, fiziki əmək və ya idmanla əlaqədar yaranan yüngül gərginlik, seksual aktivlik və ya emosional həyəcan zamanı hamiləlik pozulmur.

Əgər əvvəlki hamiləliklər açılışla başa çatmışsa və ya pasientin yaşı 40-dan yuxarıdırsa, açılış riski bir qədər yuxarı olur. Amma, yalnız yuxarıda sadalanan səbəblər olduğu zaman, qadınların əksəriyyəti hamiləliyi axıra qədər uğurla başa çatdıra bilir.

Nisbətən təhlükəli amillərə – alkoqol istifadəsi və siqaretçəkmə, kofedən çox istifadə, atanın yaşının 40-dan yuxarı olmasıdır. Bəzi medikamentoz preparatlar və dərman otları vardır ki, istifadəsi dölün zəhərlənməsinə və özbaşına düşüyə səbəb ola bilər. Odur ki, qadın hamiləliyindən əmin olan kimi, dərman preparatlarına qarşı münasibətini dəyişməli və onları yalnız həkimlə konsultasiyadan sonra istifadə etməlidir.

Açılışın əlamətləri

Açılış necə baş verir? Özbaşına abort döl yumurtasının uşaqlıq divarından tədricən qopması ilə başlayır. Əzələlərin yığılması nəticəsində, embrion uşaqlıq boşluğundan tam və ya hissəvi qovulur.

Açılışın ilk əlamətləri – qanaxma və qarnın aşağısında aybaşını xatırladan, lakin daha intensiv sancışəkilli ağrılardı. Ifrazat həm parlaq-qırmızı, həm də zəif-qəhvəyi ola bilər.

Eyni zamanda aşağıdakı əlamətlər müşahidə oluna bilər:

• bel nahiyəsində müxtəlif intensivlikli ağrılar;
• selik və qan laxtalarının ifrazı;
• hamiləlik üçün xarakter əlamətlərin (ürəkbulanma, yuxululuq, süd vəzlərinin böyüməsi) qəflətən itməsi;
• çəkinin azalması.

Düşüyün bir neçə növü ayırd edilir.

Erkən dövrlərdə açılış

• Açılış təhlükəsi

Döl yumurtasının yalnız bir hissəsi qopur. Bu zaman qanaxma olmaya bilər, ağrı isə çox cüzi olar. Hamiəliyin saxlanma ehtimalı yüksəkdir. 

• Başlayan abort

Onun üçün dölün qismən ayrılması xarakterdir, hansı ki, zəif ağrı və qanaxma ilə müşayiət olunur. Hamiləliyi saxlamaq çətindir, ancaq mümkündür.

• Aktiv abort

Döl yumurtası qopub və artıq uşaqlıqdan qovulma mərhələsindədir. Qadında şiddətli sancışəkilli ağrılar, ağır qanaxma, bəzən titrətmə olur. Hamiləliyi saxlamaq mümkün deyil.

• Natamam abort

Döl öldükdən sonra uşaqlıqdan onun bir hissəsi qovulur, digər elementlər uşaqlıq boşluğunda qalır.

• Baş tutmayan düşük

Bu zaman ölü döl uşaqlıq boşluğundan qovulmur. O, bir müddət uşaqlıq bişluğunda qala bilər. Belə vəziyyət çox təhlükəlidir, çünki uşaqlıq boşluğuna patogen mikroblar düşə bilər.

• Medikamentoz abort

Medikamentoz abortu tibbi göstərişlər əsasında, hamiləliyin 7-8 həftəsinə qədər edirlər. Mifepriston preparatının qəbulundan sonra qadın bir neçə saat ərzində tibb müəsisəsində qalır, sonra evə gedir. 2-3 gündən sonra preparatın növbəti qəbulu üçün həkimə yenə gəlir. İki həftədən sonra kontrol USM aparılır ki, uşaqlığın təmiz olmasına əmin olunsun.

Medikamentoz aborta əksgöstərişlər:

• yaşın 35-dən yuxarı olması;
• aktiv siqaretçəkmə;
• qanın laxtalanma sistemində problemlər;
• hipertoniyanın ağır formaları;
• böyrək və qaraciyər çatmamazlığı;
• cinsi infeksiyalar.

Qeyd etdiyimiz kimi, açılış adətən erkən dövrlərdə baş verir.

Medikamentoz abort haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Açılışı aybaşıdan necə seçməli?

Bu olduqca çətin olur, bəzi hallarda isə heç mümkün olmur. Açılışdan şübhələnməyə əsas aybaşının bir neçə gün ləngiməsi, qanaxmanın qəflətən başlaması və daha intensiv olması, ürəkbulanma, qusma və başgicəllənmə ilə müşayiət olunması ola bilər.

Düşük faktını təyin etməyə, bazal temperaturun ölçülməsi kömək edə bilər. Bəzi qadınlar hamiləliyin planlaşdırılması mərhələsində bu göstəricini müşahidə edirlər. Mayalanma zamanı temperaturun qalxması, hamiləliyin pozulmasında isə onun normallaşması xarakterdi.

Əgər qadında açılış baş verməsinə şübhə yaranarsa, ginekoloqa müraciət etmək lazımdır.

Erkən dövrlərdə açılış haqqında eyni adlı mədaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Gec dövrlərdə açılış

20 həftədən sonra hamiləliyin pozulma təhlükəsi azdır, lakin riski tamamilə istisna etmək olmaz. Hamiləliyin ikinci trimestrdə pozulması hemoqlobin aşağı olduqda (anemiya), cift gəlişində, istmiko-servikal çatmamazlıqda, infeksion xəstəliklərdə, çoxdöllükdə ola bilər.

Əlamətləri hamiləliyin erkən pozulmasındakına oxşardır. Həmçinin uşaqlığın hipertonusu, tez yorulma, bağırsaq pozğunluqları, dəri örtüyünün avazıması, bel nahiyəsinda ağrı qeyd oluna bilər.

Diaqnostika və müalicə

Qarında ağrı və qanlı ifrazat olduqda nə etməli? Açılışı necə təyin etməli? Bu əlamətlər tibbi yardıma müraciət etmək üçün ciddi səbəblərdir. Diaqnostika zamanı aşağıdakılara fikir verilməlidir:

• hamilənin şikayətləri – ağrı və ifrazatın başlanması və onların intensivliyi;
• xəstəlik tarixi – əvvəlki hamiləlik və abortların gedişi, keçirilmiş ginekoloji və infeksion xəstəliklər;
• ginekoloji müayinə – uşaqlığın ölçüsü, ifrazatın xarakteri, uşaqlıq boynunun açılış dərəcəsi;
• kiçik çanaq orqanlarının USM-i;
• qanın analizi – rezus-amilin təyini;
• XQ-nin təyini – çox erkən mərhələlərdə, hələ USM diaqnostika tam effektiv olmadıqda aparılır.

Özbaşına düşük simptomlarının əksəriyyəti digər ginekoloji patologiyalara oxşardı. Beləki, ağrı və qanaxma uşaqlıqdankənar hamiləlikdə, uşaqlıq boynunun travmasında, bədxassəli şişlərdə rast gəlinə bilər. Diaqnostik tədbirlər kompleksi düşüyü digər patologiyalardan fərqləndirməyə kömək edir.

Müalicənin yönələcəyi əsas məsələ, hamiləliyin mümkün qədər qorunmasıdır. Qadına bir neçə həftə ərzində ciddi yataq rejimi, fiziki aktivliyin məhdudlaşdırılması təyin edilir, cinsi əlaqə qadağan olunur. Uşaqlığın yığılmasını azaltmaq üçün spazmolitiklər istifadə edilir. Həmçinin qansaxlayıcı müalicə aparılır.

9-16 həftəyə qədər progestron təyin olunur, hansı ki, iki aya qədər davam etdirilir. Istimko-servikal çatmamazlıq uşaqlıq boynuna xüsusi daraldıcı tikiş qoymağa göstərişdir. Tikişləri hamiləliyin 36-37-ci həftələrində sökürlər.

Uşaqlığın qaşınmasına göstərişlər

Əgər açılışı dayandırmaq mümkün olmursa, enbrion və cift qalıqlarını təmizləmək üçün uşaqlıq qaşınır. Əksər qadınlar bundan qaçırlar, elə hesab edirlər ki, qaşınma ziyan edər. Döl yumurtasının tam düşməsini ev şəraitində özbaşına təyin etmək mümkün deyil. Yalnız həkim qaşınma qərarını verə bilər. Bu prosedurdan imtina, öz sağlamlığını və gələcəkdə ana olmaq imkanını riskə atmaq deməkdir.

Qaşınma proseduru xəstəxana şəraitində narkoz altında aparılır. O, çox ağrılı deyil. Manipulyasiyadan sonra bir müddət pasient aybaşının ilk günlərində olduğu kimi, diskomfort hiss edə bilər. Şiddətli ağrı olduqda, ağrıkəsici preparatlar təyin olunur.

Yaxşı tibb müəssisələrində aparılan qaşınmadan sonra, mənfi nəticələr az rast gəlinir. Ağır qanaxmadan sonra qanazlığı əmələ gələ bilər. Uşaqlıq dəliyinin açılması patogen mikroorqanizmlərin ora daxil olma riskini artırır, qalmış qan laxtaları isə onlar üçün əlverişli qida mühiti ola bilər.

Uşaqlıq boşluğunda cift toxumasının qalması, polipə səbəb olur. Nadir hallarda xorion xovlarının bədxassəli dəyişməsi mümkündür.

Açılışdan sonra bərpa dövrü

Qadının fiziki və mənəvi reabilitasiya dövrü, bir qayda olaraq ən azı bir ay-ay yarım davam edir. Bütün bu dövr ərzində, onun həm tibb personalı, həm də yaxınları tərəfindən yüksək diqqətə ehtiyacı var.

Qaşınmadan dərhal sonra qanaxmanın xarakterinə diqqət yetirilir. Qanlı ifrazat nisbətən çox olarsa, qansaxlayıcı preparatların (Vikasol, Disinon) qəbulu tələb olunur. Infeksion iltihabın qarşısını almaq məqsədilə antibiotiklər (Doksitsiklin, Azitromisin, Trixopol) təyin olunur. Antibiotiklərin qəbul müddəti 5-7 gün olmalıdır.

Uşaq itirdikdən sonra əksər qadınlar güclü emosional stress keçirir. Bu zaman psixi vəziyyəti stabilləşdirmək üçün sedativ preparatlar (Adaptol, Melitor) tətbiq olunur. Həmçinin Düfaston preparatı təyin edilir. Onu gündə iki dəfə tsiklin 10-cu günündən 25-ci gününə kimi qəbul edirlər.

Adətən açılışdan bir ay sonra aybaşı gəlir. O adi xarakterdə ola bilər, lakin bəzən ağrı, laxta ifrazı ilə müşayiət olunur. Qaşınmadan bir ay-ay yarım sonra menstruasiyanın olmaması və yaxud onun tez başlaması patologiya hesab olunur. Belə hallarda həkimə müraciət etmək lazımdır.

Açılışdan sonra tam fiziki və psixi bərpa, sonrakı hamiləlik üçün vacib əhəmiyyət daşıyır. Sedativ vasitələrin qəbulundan başqa, psixoloq və ya psixoterapevtin konsultasiyasına ehtiyac ola bilər.

Nə üçün aybaşıdan sonra döş və qarın ağrıyır?

Qarında ağrı uşaqlığın yığılmasının nəticəsidir, hansı ki, öz əvvəlki ölçüsünə qayıdır. Bədən temperaturu qalxmazsa və qanaxma çox olmazsa, 3-5 gün ərzində yüngül ağrılar normal sayılır və xüsusi müalicə tələb eləmir.

Süd vəzlərində ağrı, orqanizmdə hormonal dəyişikliklərlə əlaqədardır, hansı ki, hamiləliyin ilk günündən başlayıb və qəflətən dayanmışdır. Əgər açılış erkən dövrdə baş vermişsə, süd vəzləri nisbətən tez bərpa olunur. Hamiləliyin ikinci itrimestrdə pozulması, daha şiddətli ağrılar verə bilər. Güclü diskomfort olarsa, maqnezium və ya kələm yarpağı ilə sarğı qoymaq məsləhətdir.

Açılışdan sonra XQ-nin səviyyəsi

Bir neçə gün ərzində, XQ hamiləliyin kəsildiyi gündəki son göstəricidə qalır. Bu onunla əlaqədardır ki, hormonun konsentrasiyası kifayət qədər yuxarıdır və normaya tədricən qayıdır. XQ-nin 5 gün ərzində hamiləlikdə olduğu kimi yuxarı qalxması patologiya sayılmır.

Bu hormonun həddən artıq yuxarı olması dölün inkişaf qüsurlarından, hamiləlik müddətinin səhv təyin olunmasından və ya qadında bəzi xəstəliklərin (şəkərli diabet) olmasından xəbər verir. Bəzən yüksək XQ uşaqlıqda embrion hissələrinin qalmasını göstərə bilər. Bu zaman təkrar qaşınma aparılır.

Açılışdan sonra bərpa aşağıdakı qaydalara əməl etməyi tələb edir:

1. Qadına təkcə ilk sutkalarda deyil, həm də qaşınmadan sonra bir ay müddətində yaxşı yuxu və fiziki sakitliyi təmin edilməlidir. Hər gün təmiz havada 20-30 dəqiqə gəzməli.
2. Qarında və beldə ağrıları götürən dərmanlar (Nimesil, Ketonal) qəbul olunmalıdır.
3. Ən azı beş gün ərzində bədən temperaturuna nəzarət edilməlidir. Hərarətin çoxlu ifrazat, ağrı və ümumi zəifliklə müşayiət olunan qalxması, orqanizmdə infeksiyalaşma əlaməti ola bilər.
4. Bezlərdən istifadə etməklə, ifraz olunan qanın həcminə nəzarət etməli.
5. Gigiyena qaydalarına əməl etməli (sutkada 1-2 dəfə duş qəbulu).
6. Uşaqlıq yolunun antiseptik məhlullarla yuyulması qadağandır.
7. Sağlam qida rejiminə əməl etməli. Qida rasionuna vitaminlər və kalsiumla zəngin məhsullar əlavə edilməlidir. Dəmirlə zəngin qidalar istifadə edilməlidir ki, qanitirmə bərpa olunsun.
8. Qadın 1-2 ay ərzində cinsi sakitliyə əməl etməlidir.
9. Qaynar vanna, hamam, sauna və hovuz, vaginal tamponların istifadəsi məsləhət görülmür. Ağırlıq qaldırmaq, soyuqda olmaq qəti qadağandır.

Açılışdan sonra hamiləliyi necə və nə vaxt planlaşdırmalı

Hamiləliyin pozulması həmişə qadına və onun yaxınlarına fiziki və mənəvi zərbə vurur. Əksər ailə cütlükləri təkrar açılışdan ehtiyat edərək, yeni hamiləliyi təxirə salırlar. Onlara hamiləliyi planlaşdırmaq üçün vaxt tələb olunur.

Psixoloji səbəblərə görə, əgər, qadın sakitləşdirici dərmanlar qəbul edirsə və əvvəlki uğursuz hamiləlik düşüncələrilə yaşayırsa, yeni hamiləliyi planlaşdırmaq olmaz. Hər bir gələcək ana tam bərpa olunmalıdır və baş vermiş açılış barədə fikirləri geridə qoymalıdır.

Adətən hamiləlik pozulduqdan sonra, həkimlər onun səbəblərini araşdırmaq üçün bir sıra analiz və müayinələr aparırlar: uşaqlıq və artımların USM-i, qanın və sidiyin hormonlara görə analizi, qalxanvari və böyrəküstü vəzlərin fəaliyyəti yoxlanılır.

Iki və daha çox düşükdən sonra genetikin konsultasiyası və həmçinin antitellərə görə analiz lazımdır. Hər iki valideyn infeksion xəstəliklərə görə analiz verməlidir. Əgər qadında hər-hansı xəstəlik aşkarlanmışsa, ona kompleks müalicə təyin olunur.

Açılışdan nə qədər sonra hamilə qalmaq olar?

Bir qayda olaraq, əgər menstrual tsikl normallaşmışsa, ovulyasiya açılışdan artıq 1-2 ay sonra başlayır. Lakin, belə qısa dövrdə yeni hamiləliyin pozulma riski yüksəkdir. Əvvəlki açılışdan sonra endometrium və hormonal fon hələ tam bərpa olunmamışdır. Bu o deməkdir ki, ailə cütlüyü etibarlı kontraseptiv vasitələrin istifadəsi barədə düşünməlidir.

Adətən yarım ildən tez hamilə qalmaq məsləhət görülmür. Ümumiyyətlə isə açılışla yeni hamiləlik arasında ən optimal müddət bir ildir. Əgər açılış ikinci trimestrdə baş vermişsə, mayalanma ən azı iki ildən sonra planlaşdırılmalıdır.

Yeni hamiləlik planlaşdırarkən, qadın aşağıdakı qaydalara əməl etməlidir:

1. Zərərli vərdişlərdən (alkoqol və siqaretçəkmə) tam imtina etməli.
2. Güclü təsir edən dərmanların qəbulundan qaçmalı, yoxlanmamış preparatları həkimlə konsultasiya etməmiş qəbul etməməli, onları maksimal dərəcədə xalq təbabəti vasitələrilə əvəz etməli.
3. Özünə pozitiv psixoloji atmosfer yaratmalı, güclü stress, fiziki gərginlik, yorucu idman məşqlərindən qaçmalı.
4. Müxtəlif xroniki, virus və ya infeksion xəstəlikləri vaxtında aşkarlayıb müalicə etməli.
5. Düzgün qidalanma təşkil etməli, vtaminlər və digər xeyirli maddələrlə zəngin pəhriz saxlamalı.
6. Virus infeksiyalarının yayıldığı dövrdə insanların kütləvi toplandıqları yerlərdən uzaq durmalı.
7. Vitamin kompleksləri, fol turşusu, dəmir preparatlarını requlyar qəbul etməli.

Qadın anlamalıdır ki, açılışdan sonrakı yeni hamiləlik də müəyyən risklər daşıyır. O, həkimlərin bütün məsləhətlərinə ciddi əməl etməli və əhvalının ən yüngül pozulmalarında belə, mütləq tibbi yardım üçün həkimə müraciət etməlidir. Bu, əvvəlki düşüklə əlaqədar digər problemlərdən də (dölün hipoksiyası, onun inkişafdan qalması, erkən doğuşlar) qaçmağa kömək edər.

Bütün məsləhətlərə əməl etmək, qadına yeni hamiləliyini sona qədər başa çatdırmağa və dünyaya sağlam körpə gətirməyə imkan verəcək.