Uşaq doğulduqdan sonra hər bir qadın onu özü yedizdirə bilər, çünki, lakitasiya – təbii və fizioloji prosesdir. Amma, uşağı ana südü ilə bəsləmək üçün düzgün bacarıq formalaşdırmaq lazımdır. Beləki, yedizdirmə qaydaları pozulduqda süd vəzi gilələrində çatlar – yaralar əmələ gələ bilər.

Süd vəzlərində çat necə yaranır?

Süd vəzlərində çatın əmələgəlmə səbəblərinə aiddir:

• hamiləlik zamanı qadının südvermə qaydalarını öyrənməməsi, biliklərin azlığı;
• südvermə texnikasının düzgün olmaması;
• döşlərə qeyri-düzgün qulluq;
• qadında hipovitaminoz və orqanizmin zəifləməsi.

Əmizdirmə zamanı gilənin ucunda daimi ağrının olmasına görə çatdan şübhələnmək olar. Gilələrin çatı nə qədər böyük olarsa, ağrı da bir o qədər çox olar. Bəzən cavan analar yedizdirmədən imtina etməli olur.

Ağrılı çatlardan necə qorunmalı?

Bundan ötrü belə vəziyyətə səbəb olan amilləri aşkarlayıb, onların qarşısını almaq lazımdır:

• hələ hamiləlik vaxtı südvermə texnikasını öyrənməli, bu barədə mümkün qədər çox informasiya toplamalı;
• südvermə texnikasına əməl etməli;
• süd vəzlərinə gigiyenik qulluq qaydalarına əməl etməli;
• yaxşı qidalanma.

Hamiləlik zamanı hazırlıq

Bəs hamilə qadın neyləməlidir ki, sonralar onun süd vəzlərində problem yaranmasın? İlk növbədə uşağa və süd vəzlərinə qulluq haqqında çoxlu informasiya toplanmalıdır. Gələcək ana nə qədər çox məlumatlı olarsa, uşağı da bir o qədər düzgün qidalandıracaq və onun gilələrində yara və çat yaranma ehtimalı az olacaq.

Əgər qadında gilələr hamardırsa, narahat olmağına dəyməz. Yalnız ona hazır olmaq lazımdır ki, ilk vaxtlar uşaq döşü çətin götürəcək və ondan ötrü müxtəlif pozalar fikirləşmək lazımdır. Bəzən gilələr yastı olduqda yedizdirmədən öncə onları əllə və ya süd sağanla dartıb çıxartmaq lazımdır. Təbii ki, buna da əvvəlcədən hazırlaşmaq lazımdır.

Həmçinin, doğuşa qədər südvermə üçün yararlı, enli bretelləri olan və süd vəzlərini sıxmayan büstqalter almaq lazımdır. Hazırda satışda pambıq materialdan hazırlanmış müxtəlif modellər var. Büstqalter alarkən yaxşı olar ki, tələb olunduğundan bir ölçü böyük olsun, çünki, laktasiya dövründə süd vəzləri xeyli böyüyür.

Hamiləlik dövründə nə etmək lazım deyil:

• Döşləri sürtmək, yağlamaq, əlləmək və ya hər-hansı bir üsulla ona fiziki təsir etmək. Birincisi, bu hələ hamiləlik dövründə gilədə çatın əmələ gəlməsinə səbəb olacaq. İkincisi, döşə edilən təsir oksitosinin ifraz etdirərək uşaqlığın tonusunu artırıb, hamiləliyin son dövrlərində təhlükəyə səbəb ola bilər.
• Gilə və aerola nahiyəsini sabunla yumaq. Bu, gilələrin ətrafındakı vəzlərdə istehsal olunan lipidləri məhv edir, hansı ki, dərini zədələnmədən qoruyur.
• Giləətrafı nahiyəyə hır-hansı bir krem çəkmək. Hesab edilir ki, təbii yağ – lipidlər döşləri yedizdirməyə hazırlamaq üçün kifayət edir.

Südvermə qaydası

Uşağın uzun müddət yedizdirilməsi gilə nahiyəsində qıcıqlanmaya və xırda çatların əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Buna görə də, südvermə zamanı tez-tez uşağın vəziyyətini dəyişdirmək məsləhət görülür. Onda, o, öz damaqları ilə areolanın müxtəlif şöbələrini stimulyasiya edəcək ki, bu da qıcıqlanmanın qarşısını alır. Bundan başqa, yaxşı olar ki, uşaq tez-tez yedizdirilsin, yalnız, hər dəfə 15 dəqiqədən çox olmayaraq. Eyni zamanda, uşağa döşü düz vermək lazımdır ki, areolanı tam tuta bilsin.

Südvermə zamanı uşağın müxtəlif vəziyyətləri haqqında "Laktostazın simptomları və müalicəsi" məqaləsində oxuya bilərsiniz.

Gilələrin çatlamasının qarşısını almaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirlər məsləhət görülür:

• əgər uşaq əmmirsə döşü onun ağzından çıxartmalı;
• əgər uşaq döşü buraxmırsa, burnunu yüngül sıxmaq olar, dərhal buraxacaq, zorla çıxartmaq giləni zədələyə bilər;
• yedizdirdikdən sonra qalan südü çox təzyiq etmədən və gilələrə toxunmadan sağmaq olar, sonra isə döşü qurutmaq üçün bir neçə dəqiqə açıq saxlamaq lazımdır;
• yedizdirməzdən bilavasitə əvvəl və sonra döşü sabunla yumamalı;
• hər gün gigiyenik duş qəbul etməli və alt paltarlarını dəyişməli;
• büstqalterin kasalarına hiqroskopik bezlər qoyarkən onların nəm qalmasına imkan verməməli.

Gilələrdə çat olduqda uşağı necə yedizdirməli?

Yedizdirməzdən qabaq gilənin üstünə pambıq salfetə bükülmüş buz qoymaq olar, bu, ağrını azaldacaq. Bir müddət döş üçün bezlərdən istifadə etmək olar. Böyük yaralar uşağı yedizdirməyə mane olur. Yara sağalana qədər südü uşağa sağıb vermək lazımdır.

Əgər gilə nahiyəsində çat əmələ gəlmişsə, o, infeksiyanın süd vəzisinə daxil olub, mastit törətməsinə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, belə yaralar təcili müalicə edilməlidir.

Gilə çatları nə qədər vaxta sağalır?

Südvermə texnikasını dəyişmək və dərman preparatlarından istifadə etdikdə – kiçik yaralar tez, adətən bir sutka ərzində sağalır. Təbii ki, əgər proses ağırdısa, toxumaların bərpasına çox vaxt tələb olunur.

Süd vəzlərinə qulluq

Süd vəzlərini yedizdirməzdən əvvəl və sonra sabunla yumaq məsləhət görülməsə də, onları təmiz saxlamaq, dərisini, alt büküşünü, qoltuq nahiyəsini müntəzəm yumaq, yaş əskilə tərini hopdurmaq (sürtməməklə) lazımdır.

Sağlam dərini spirt tərkibli antiseptik məhlullarla silmək olmaz. O, dərini çox qurudur, qoruyucu yağ qatını məhv edir, hansı ki, toxumaların zədələnməsinə səbəb olur.

Əmizdirməzdən öncə ilk damcıları saqmaq lazımdır ki, süd axarlarına düşə biləcək mikroblar xaric edilsin.

Uşaq yeyib qurtardıqdan sonra, giləni lanolin əsaslı vasitələr və ya elə südün özü ilə yağlamaq lazımdır.

Əgər uşaq yemədiyi müddətdə süd özbaşına gəlirsə, büstqalterin kasasına süd hopdurucu bezlər qoymaq və onları tez-tez dəyişmək lazımdır.

Əmizdirmə qaydaları barədə daha ətraflı "Ana südü ilə qidalandırma" adlı materialda oxuya bilərsiniz.

Düzgün qidalanma

Döşdə yaranın əmələ gəlmə səbəblərindən biri də toxumaların sağalmasının çətinləşməsilə əlaqədardır. Normada, süd vəzisini örtən epitel toxuması tez bərpa olur. Amma, qidalı maddələrin çatmaması zamanı sağalma uzana bilər.

Çat və yaraların əmələ gəlməsinin qarşısını almaq və onlarla mübarizə üçün, qadın qida ilə lazımi miqdarda A, E vitaminləri və heyvani zülallar almalıdır. Süd məhsulları, kərə yağı və dəniz balığı da xeyirlidir. Çoxlu maye içilmək və onlara şüyüd toxumu həlimi əlavə etmək lazımdır. Bu, təkcə ana üçün xeyirli olmayacaq, həm də, uşağın bağırsaqlarının işləməsini yaxşılaşdıracaq.

Süd vəzi yaralarının müalicəsi

Bütün yuxarıda sadalanan tədbirlər hələ yara əmələ gəlməmiş kömək edir. Bəs çat əmələ gəldikdə nə etməli? Yaxşı olar ki, pediatr və ya ana südü ilə qidalandırma mütəxəssislərilə konsultasiya aparılsın.

Süd vəzi yaralarını nə ilə müalicə etməli?

Bunun üçün aptek dərmanları və xalq təbabəti vasitələri tətbiq edilir. Seçim qadına və onu müşahidə edən həkimə düşür.

Bu vəziyyətdə qadına kömək edə biləcək ən populyar dərmanlar aşağıdakılardı:

• Bepanten və ya çat əleyhinə dekspantenol tərkibli digər kremlər;
• Solkoseril;
• Levomekol.

Bepanten

Bepanten krem və ya məlhəm şəklində buraxılır və normal çapıqlaşma yaradan preparatlara aiddir. Hər dəfə uşağı yedizdirildikdən sonra onu dəriyə nazik çəkirlər.  Bundan sonra süd vəzisini yumaq olmaz. Növbəti yedizdirməyə qədər dərmanın çox hissəsi dəriyə sovrulur, qalan hissəsi isə uşağa ziyanlıq vermir.

Preparat demək olar ki heç vaxt yanaşı təsirlər vermir. Çox nadir hallarda fərdi uyğunsuzluq və səpgilərlə keçən allergik reaksiya ola bilər.  Onu həm südvermə dövründə, həm də, hamiləlik vaxtı istifadə etmək olar. Əksgöstəriş yalnız preparata fərdi həssaslıqdır.

Analoji tərkibə, lakin daha ucuz preparatlara D-Pantenol, Deksapantenol, Pantenol-Teva, Pantoderm aiddir.

Solkoseril

Bəs yara dərin olarsa, qanayarsa və ya Bepantenlə müalicəyə tabe olmazsa, necvə müalicə etməli? Bu halda yaralar üçün olan Solkoserildən istifadə etmək olar. Dərman toxumaların qidalanma və bərpasını yaxşılaşdıran preparatlar qrupundandır, dana qanından hazırlanır. Gilə çatları üçün məlhəm geldən daha yaxşıdır, çünki, sonuncu xoralara daha yaxşı təsir göstərir. Bu maddə areola və giləyə gündə 1-2 dəfə sürtülür. Uşağa döşü yalnız dərmanın qalıqlarını yaxşı təmizlədikdən sonra vermək olar.

Məlhəm dermatit və məxmərək kimi allergik reaksiyalar verə bilər. Həmçinin, onun istifadəsi zamanı yarada göynəmə ola bilər, bu halda Solkoserilin istifadəsi dayandırılır.

Levomekol

Əgər gilə yarası iltihablaşarsa necə müalicə etməli? Bu zaman mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır. Belə hallarda təyin olunan preparatlardan biri – Levomekoldur. O, tərkibində antimikrob komponent (levomisetin) və yarasağaldıcı maddə (metilurasil) olan kombinəolunmuş vasitədir. Məlhəmi steril bintdən olan salfetə çəkib zədələnmiş gilənin üstünə gündə 1-2 dəfə qoyurlar. Südverməni müalicə dövründə dayandırmaq, ya da yedizdirməzdən qabaq onu tam təmizləmək lazımdır. Levomekol yaxşı qəbul edilir, hərdən bir qıcıqlanma verə bilər.

Xalq təbabəti

Gilə çatlarının müalicəsində istifadə edilə biləcək ev vasitələrindən biri – itburnu (oblepixo) yağıdır. Onu gilələrə yedizdirmədən dərhal sonra çəkmək lazımdır. İtburnu yağı gec, ancaq yaxşı təsir göstərir, xırda yaraları sağaldır və yenilərinin yaranmasının qarşısını alır. Onu yumaq lazım deyil. Bundan başqa, qadın bu yağı daxilə də qəbul edə bilər – onun tərkibində çoxlu miqdarda vitaminlər var, hansı ki, yaraların sağalmasına kömək edir. Bu məqsədlə analoji olaraq zeytun yağı da istifadə oluna bilər.

İtburnu yağı yara sağaldan preparat olan "Olazolun" tərkibinə daxildir. O, tərkibində həmçinin ağrıkəsici (benzokain), antiseptik (bor turşüsü) və antibiotik (xloramfenikol) olan və xarici tətbiq üçün nəzərdə tutulan aerozoldur. İstifadədən qabaq balon silkələnir, alınmış köpüyü yaranın üstünə çəkirlər. Onu gündə 4 dəfə istifadə etmək olar. Südverməni ya dayandırmaq, ya da yedizdirməzdən qabaq süd vəzisini yaxşı yuyub qurutmaq lazımdır ki, dərmanlar uşağın orqanizminə düşməsin.

Daha bir effektiv və asan vasitələrdən biri, büstqalterin kasalarına kələm yarpağı qoymaqdır. Onlar dərini soyudur, ağrıkəsici və iltihabəleyhinə effektə malikdir. Bir kələm yarpağını bir gün ərzində işlətmək olar.

Gilələrin üzərinə aşağıdakı vasitələr hopdurulmuş salfet qoymaq olar:

• kalendula tinkturası;
• aloe şirəsi;
• xlorofilliptin yağlı məhlulu;
• ağcaqayın yarpaqlarının dəmləməsi.

Əlavə olaraq, sink tərkibli vasitələrdən (Desitin, Sudokrem, Sindol, sink məlhəmi), quruducu və dezinfeksiyaedici kremlər, lanolin, retinol, bitki ekstraktları tərkibli kremlərdən istifadə etmək olar. Onların tətbiqindən əvvəl həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.