Laktostaz, yəni, süd durğunluğu – ana südünün axacaqlarla hərəkətinin dayanmasıdır. Bu patoloji vəziyyətdən ilk dəfə doğan qadınlar daha çox əziyyət çəkir. Xəstəlik adətən südvermənin ilk üç günündən altı həftəsinə qədər müddətində baş verir. Süd durğunluğunun mənfi nəticəsi – gilə çatlarından vəzin daxilinə düşən mikrobların münbit mühitdə çoxalaraq irinləmə verməsidir.

Bəs süd durğunluğunu mastitdən necə fərqləndirmək olar? Laktostaz qeyri-iltihabi prosesdir, yəni, bu zaman iltihab əlamətləri olmur. Mastit zamanı əksinə, süd vəzisinin dərisi qızarır, ödemləşir, bərk və ağrılı olur, yerli temperatur qalxır və ümumi vəziyyət pisləşir. Həmçinin mastit təcili tibbi yardım tələb edən xəstəlikdir.

İnkişaf səbəbləri və mexanizmi

Süd durğunluğunun əsas səbəbi uşağın düzgün əmizdirilməməsidir. Buna südvermənin ilk dövrlərində yaranan gilədəki çatlar da şərait yaradır. Onlar çox vaxt ağrılı olur, qidalanma texnikasını pozur və sağmanı çətinləşdirir.

Südvermə qaydaları ilə "Ana südü ilə qidalandırma" adlı məqaləmizdə geniş tanış ola bilərsiniz.

Uşağı döşə müntəzəm qoymadıqda və əmmə prosesi pozulduqda – gilə və süd vəzlərindən baş beyinə düzgün olmayan məlumat göndərilir. Nəticədə hipofizdə prolaktinin əmələ gəlməsi pozulur. Bu hormon südün sintezini idarə edir. Onun təsiri nəticəsində eyni zamanda oksitosin sintez olunur ki, bu da uşaqlıq əzələlərini yığır və süd axacaqlarının büzülməsini stimulyasiya edir. Prolaktin və oksitosin çatmamazlığının nəticəsi kimi axacaqların laktasion funksiyası pisləşir və kəskin süd durğunluğu yaranır.

Xəstəliyi provokasiya edən amillərə aiddir:

• soyuqlama, süd vəzisinin əzliməsi;
• həddən artıq fiziki və emosional gərginlik;
• gilələrin yastı forması;
• südün daimi sağılması;
• süd vəzlərinin xüsusi quruluşu – dar axacaqlar, südün qatı olması;
• uşağın yarımçıq doğulması və ya xəstəliyi;
• daimi qarnıüstə yatma;
• uyğun olmayan, dar büstqalterin geyinilməsi;
• uşağa süni qidanın vaxtından əvvəl verilməsi və ya laktasiyanın dayandılrılması üçün tədbirlər görülmədən, südvermədən imtina.

Kliniki mənzərə

Başlanğıcda qadın diqqət yetirir ki, süd axını nazilir, fasilələrlə olur. Uşağın da davranışı dəyişir: o, doymur, dəcəllik edir, tez yorulur. Adətən bundan 1-2 gün sonra laktostazın kliniki mənzərəsi ortaya çıxır.

Süd durğunluğunun əlamətləri – süd vəzlərinin bərkiməsi və ağrılı olmasıdır. Adətən bir, nadir hallarda isə – hər iki vəz zədələnir. Sağma zamanı pasientləri ağrı, gərilmə hissi, südün zəif axması narahat edir. Bəzən qoltuq nahiyələrində ağrı əmələ gəlir. O, bu nahiyələrdə yerləşən əlavə süd vəzlərinin şişməilə əlaqədar baş verir.

Adətən vəzin toxumasında girdə formalı bərkimiş hissə əllənir. Onun üzərindəki dəri bir qədər qızarır, dəridaxili venoz şəbəkə aydın görsənir. Belə bərkimələr vəzin müxtəlif nahiyələrində olur. Bu səbəbdən süd vəzləri ölçü və formasını dəyişə bilər.

Bəzən laktostaz zamanı bədən temperaturu qalxır. El arasında ona süd qızdırması da deyirlər. O, 38 dərəcəni keçmir və bir sutkadan artıq qalmır. Əgər qızdırma yüksək və uzun müddət olarsa, həmçinin, qadının vəziyyəti pisləşərsə – laktostazın mastitə keçməsindən şübhələnmək lazımdır.

Süd durğunluğunda qadının ümumi vəziyyəti pisləşmir. Onda zəiflik, əzginlik olmur, yuxu və iştahası pozulmur, öz uşağına qulluq edə bilir.

Süd durğunluğunun müalicəsi

Süd durğunluğunu müalicə etmək üçün, iki əsas məsələni həll etmək lazımdır: süd vəzisinin süddən azad edilməsi və normal sekresiyanın bərpası.

Ev şəraitində nə etmək olar?

Bundan ötrü düzgün südvermə rejiminə əməl etmək və hərdən bir qalan südü sağmaq lazımdır. Bunu süd sağan cihazlarla etmək olar.

İçilən suyu azaltmağa ehtiyac yoxdur. Şalfey, qoz yarpağı, sarımsaq (sutkada 5 q) südün istehsalını azaltmağa kömək edir. Amma, yaddan çıxartmaq lazım deyil ki, qeyri-adi qidalar südün dadını dəyişir və uşaq əmməkdən imtina edə bilər.

Süd durğunluğuna kələm yarpağı daha yaxşı kömək edir. Birincisi, kələm yarpağı süd vəzlərini qızdırır və onların qandövranını yaxşılaşdırır. İkincisi, bitkilərin ifraz etdiyi akiv maddələrin ödeməleyhinə, ağrıkəsici və damargenəldici kimi effektləri var. Əvvəlcə yarpağın damarları kəsilir ki, şirəsi toxumalara tez hopsun. Sonra elə büstqalterin kasasına qoyulur. Onu uşağı əmizdirdikdən sonra istifadə etmək daha yaxşıdır, lakin, hər iki saatdan bir dəyişilməlidir. Kələmin heç bir ziyanı yoxdur.

Spirt kompresi və ya kamfora yağı kimi vasitələr müasir dövrdə məsləhət görülmür, çünki, onlar mastit verir və ya tamamilə südü kəsə bilər.

Homeopatik preparat olan Traumel-gelin praktiki olaraq əksgöstərişi yoxdur. O, ödemi, ağrı və iltihabı azaltmağa kömək edir, süd axarlarının fəaliyyətini yaxşılaşdırır. Laktostaz zamanı dərman vəzin dərisinə gündə iki dəfə çəkilir, ana və uşaq üçün ziyanlı deyil. Kompres qoymağa ehtiyac yoxdur, sadəcə yuyulmuş dəriyə çəkilir.

Ev şəraitində laktostazın müalicəsi xalq təbabəti vasitələrinin tətbiqinə əsaslanır. Onlara aiddir:

• zədələnmiş döşdən tez-tez əmizdirmək;
• zədələnmiş döşü masaj etmək;
• südü gec-gec və əmizdirməzdən qabaq sağmaq, laktostaz qurtardıqdan sonra sağmanı dayandırmaq.

Süd vəzlərinin yuxarı qaldırılması qadının əhvalını yaxşılaşdırır. Bu məqsəd üçün xüsusi büstqalterlərdən istifadə etmək məsləhətdir, hansı ki, süd vəzlərini qaldırır və təzyiqi enli bretellərə ötürür. Döş sallandıqda, onda südün durğunluğu üçün yaxşı şərait yaranır.

Əmizdirmə üçün məsləhət görülən vəziyyətlər aşağıdakılardı:

• "beşik" – ana oturur və uşağı beşikdəki kimi qucağında saxlayır;
• "qolaltı" – uşaq ananın yanında, üzü döşə doğru yatır, bu zaman qoltuq nahiyəsində olan əlavə paylar yaxşı boşalır;
• "üz-üzə" – laktostaz zamanı ideal pozisiyasıdır, çünki hər iki vəz fizioloji cəhətdən ən əlverişli vəziyyətdə olur.

Bir neçə rahat vəziyyət tapıb, onları növbələmək lazımdır.

 

 

Adi üsullar kömək etmədikdə laktostaz sağılır – uşağın yedizdirilməsindən əvvəl və ondan iki saatdan gec olmayaraq:

• əvvəlcə vannada əyilərək isti duşun altında süd vəzi qızdırılır, eyni zamanda masaj edilir; bunu qrelka və ya qaynar su doldurulmuş plastik butulka ilə də etmək olar;
• masaj spiral şəklində periferiyadan başlayıb mərkəzə doğru aparılır, bu zaman, vəz əzilməməlidir;
• yuxarıda sadalanan pozisiyaların birində uşağı xəstə vəzdən yedizdirməli;
• döşü kənarlardan giləyə qədər zərif masaj etməli, ehtiyatla bərk qalmış hissələri əlləməli və südü sağmalı (südün artıq əmələ gəlməməsi üçün, yaxşı olar ki, sutkada üç dəfədən çox sağılmasın);
• sağılmazdan əvvəl bərkimiş hissənin üzərinə 15-20 dəqiqə ərzində dəsmala bükülmiüş soyuq su dolu butılka qoyulur;
• uşağı zədələnmiş vəzdən iki dəfə yedizdirməli, sonra bir dəfə sağlamdan və sonra yenə də xəstədən iki dəfə, hətta ona istədiyindən də çox təklif etmək olar. Əlbəttə, əgər uşaq ac deyilsə, döşdən imtina edəcək, amma yenə də cəhd edib, təklif etmək lazımdır.

Laktostaz zamanı südü neçə dəfə sağmaq lazımdır?

Südü gündə üç dəfədən çox sağmaq məsləhət görülmür. Əgər qadın buna ehtiyac duymursa, hər dəfə süd verdikdən sonra südü sağmaq məcbur deyil. Döşlərdə süd çox olarsa, əmizdirməzdən öncə onu bir qədər sağmaq kifayətdir. Südü gecə sağmağa ehtiyac yoxdur.

Süd durğunluğunda temperaturu uşağa təsir etmədən necə salmaq olar?

Süd verən analara Parasetamol və Nurofen kimi vasitələrin tətbiqinə icazə var. Aspirin, Analgin kimi preparatları istifadə etmək olmaz.

Həkim necə kömək edə bilər

Bəs əgər məişət vasitələri kömək etməzsə, nə etməli? Hansı həkimə müraciət etməli? Adətən belə problemləri patronaj tibb bacısı və ya həkim-pediatr həll edir. Onlar müntəzəm olaraq ana və uşağa baş çəkir və südvermə prosesinə nəzarət edirlər. Ev üsullarının effektsizliyi zamanı fizioterapiya və dərman preparatları təyin olunur.

Fizioterapevtik üsullar qadın və uşaq üçün təhlükəsiz və ağrısızdır, laktasiyanı çox yaxşı bərpa edir. Adətən ultrasəs, elektroforez, ultrayüksək tezlikli çərəyan, darsonval istifadə edilir. Əgər südvermədə problem yaşanarsa, bu prosedurlara hətta doğuş evindən başlamaq lazımdır.

Ev şəraitində müalicə etmək üçün tibbi texnika mağazalarından portativ elektroforez aparatı almaq olar. Onunla Dimeksid, Troksevazin və qandövranını yaxşılaşdıran digər vasitələr istifadə etmək olar, amma, həkimlə məsləhətləşdikdən sonra.

Bəzən orqanizmdə suyun miqdarını azaltmaq üçün sidikqovucular işlədilir.

Südün istehsalını azaltmaq üçün Dostineks və ya Parlodel istifadə edilir. Onlar 1-2 gün ərzində təyin olunur, çünki, daha uzun müddət istifadə edilərsə, süd tam kəsilə bilər. Ağır laktostazda, hansı ki, bir çox müəlliflər mastitin başlanğıc forması kimi baxır, uşaq üçün təhlükəsiz olan penisillin qrupu antibiotikləri təyin olunur. Onlar südün irinləməsinin qarşısını almaq üçündür.

Süd durğunluğunun qarşısının alınması üsulları

Bunlara qadınların doğuşa hazırlıq kurslarında təlimatlandırılması, telefonla konsultasiya, pediatriya sahələrində zahı qadına yardımın düzgün təşkil olunması aiddir.

Qadın özü də maariflənməlidir: uşağa qulluq qaydaları haqqında xüsusi ədəbiyyatlar oxumalı, videoroliklərə baxmalı, daha təcrübəli qohum və rəfiqələrindən məsləhətlər almalıdır.

Eyni zamanda, süd durğunluğunun qarşısını almaq üçün uşağı əmizdirərkən aşağıdakı qaydalara əməl etmək lazımdır:

• uşağı doğulan kimi mümkün qədər tez döşə qoymalı;
• həm özü, həm də uşaq üçün rahat pozisiya seçməli;
• uşaq təkcə giləni deyil, həm də aerolanı tutmalı;
• süd vəzisini aşağıdan qaldırmaqla uşağa bir qədər kömək etməli;
• nə qədər ki, uşaq öz əmmə qrafikini hələ formalaşdırmayıb, onu "təlabata" görə yedizdirməli;
• ilk vaxtlar uşağa istədiyi qədər yeməyə imkan verməli;
• hər dəfə uşağı müxtəlif döşlərə qoymalı;
• uşağı gecələr də yedizdirməli və çalışmalı ki, uşağın çarpayısı ananınkına yaxın olsun.