Müasir təbabət bütün hallarda uşaqlıq boynu xərçənginin qarşısını almağa imkan verir. Bunun üçün requlyar sitoloji skrininq lazımdır, yəni uşaqlıq boynu hüceyrələri periodik olaraq mikroskopik müayinə olunmalıdır. Dispanserizasiya proqramına əsasən, üç ildə bir dəfə bütün qadınların uşaqlıq boynunun səthindən ginekoloji yaxma götürülməlidir.

Yaxmanın sitoloji müayinəsi və insanın papilloma virus analizi bu orqanın xəstəliklərindən, məsələn, xərçəngdən şübhələnməyə əsas verir. Belə diaqnozu təsdiq və ya inkar etmək üçün adi baxış kifayət deyil. Bu cür hallarda uşaqlıq boynunun kolposkopiyası aparılır. Çox vaxt, o, biopsiya və histoloji müayinə ilə tamamlanır. Şübhəli hallarda prosedur təkrarlanır.

Kolposkopiya nədir

Kolposkopiya — uşaqlıq boynuna xüsusi mikroskopla baxmağa deyilir. Kolposkop — xüsusi quruluşlu işıqlandırılan binokulyar mikroskopdur. O uşaqlıq yolunun, boynunun, girəcəyinin səthinə böyüdüb baxmağa imkan verir. Kolposkop əsasən uşaqlıq boynu xərçəngi və şişönü vəziyyətlərin diaqnostikası üçün icad edilmişdir. Müasir dövrdə bu prosedur şişönü vəziyyətləri, xoş və bədxassəli prosesləri aşkarlamağa imkan verir.

Kolposkopiya zamanı biopsiya götürmək və dəyişilmişmiş hissələrin şəklini çəkmək olar. Müasir aparatlarda prosesin kompüterləşdirilməsi və məlumatın arxivləşdirilməsi diaqnostikanın keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa imkan verir. Lakin prosedurun aparılması və nəticənin çözülməsində əsas rol həkimə məxsusdur. Müayinənin nəticəsi daha çox onun təcrübə və peşəkarlığından asılıdır.

Kolposkop şəkli 6-40 dəfə böyüdür. Az böyütmə ilə patoloji ocağın olmasını, onun formasını, rəngini, səthini və yerləşməsini təyin etmək olar. Şübhəli hissələrə həkim daha böyük böyüdücü ilə baxır. Damar torunun görünməsini yaxşılaşdırmaq üçün yaşıl filtr istifadə olunur. Rəngli filtrin istifadəsi uşaqlıq boynunun invaziv xərçənginin diaqnostikasında daha çox kömək edir.

Kolposkopiyanın növləri

Kolposkopiyanın 2 növü var:

1. Sadə.
2. Geniş.

Sadə üsul uşaqlıq boynunun səthini, forma və ölçüsünü vizual qiymətləndirməyə, servikal kanal nahiyəsinə baxmağa, yastı və silindrik epitelin sərhədlərini təyin etməyə imkan verir.

Genişləndirilmiş kolposkopiya zamanı uşaqlıq boynu əlavə olaraq sirkə turşüsü və Lüqol məhlulu ilə işlənir. Beləliklə normal damarları xəstələrdən fərqləndirmək və dəyişilmiş epitel ocaqlarını görmək olur. Nəticədə, biopsiya götürüləcək hissəni seçmək asanlaşır.

Müayinə kimə göstərişdir

Kolposkopiyaya göstərişlər:

• uşaqlıq boynu yaxmasında xoşagəlməz hüceyrə dəyişiklikləri;
• xərçəngə və digər xəstəliklərə, məsələn, itiuclu kondilomaya şübhə;
• insanın papilloma virusu analizində müsbət cavab;
• 40 yaşından yuxarı qadınlarda cinsi əlaqədən sonra qanaxma;
• menstruasiya olmayan dövrdə qanaxma;
• uşaqlıq boynunun xroniki iltihabi prosesləri;
• uşaqlıq yolundan ifrazat və qaşınma;
• qarnın aşağısında uzunmüddətli ağrılar.

Müayinənin məqsədi:

• yaxmanın Papanikolau testi müsbət çıxan qadınlarda şişönü vəziyyətlərin və xərçəng xəstəliklərinin diaqnostikası;
• uşaqlıq yolu və boynuna baxma;
• neoplaziyanın medikamentoz müalicəsinə nəzarət;
• hamiləlik vaxtı anası dietilstilbestrol qəbul etmiş qadınların sağlamlığına nəzarət.

Əksgöstərişə qadının müayinədən imtina etməsi aid ola bilər. Geniş kolposkopiyanı yoda allergiyası olan qadınlara aparmaq olmaz.

Necə hazırlaşmalı

Kolposkopiya müayinəsinə xüsusi hazırlıq tələb olunmur. Qida rejimi və pəhriz adi qaydadır.

Yalnız aşağıdakı məhdudiyyətləri gözləmək lazımdır:

• müayinədən iki gün əvvəl sprinsevasiya və intim gigiyena vasitələrinin istifadəsindən imtina etməli;
• cinsi əlaqə zamanı prezervativlərdən istifadə etməli;
• intravaginal tətbiq olunan şam və tabletlərdən imtina etməli.

Kolposkopiya necə aparılır

Proseduru nə vaxt etmək yaxşı olar? Kolposkopiyanı aybaşı qanaxması olmayan dövrdə etmək lazımdır. Siklin hansı gününə planlaşdırmağı həkim təyin edir, lakin adətən 7-10-cu günlər aparılır. Bu dövrdə servikal selik şəffaf olur və müayinəni aparmağa maneə törətmir.

Manipulyasiya ambulator və ya stasionar şəraitdə aparıla bilər. Prosedurdan qabaq qadına müayinə haqqında məlumat verilir, onun diaqnostik əhəmiyyəti və təhlükəsizliyi başa salınır. Pasient prosedur vaxtı biopsiya materialının götürülə bilinməsi haqqında xəbardar edilir.

Qadınları tez-tez müayinənin ağrılı olması maraqlandırır. Kolposkopiya ağrısız keçir və qeyri-adi heç bir diskomfort vermir. Biopsiya götürərkən zəif ağrı ola bilər.

Müayinə yarım saat davam edə bilər. Baxış ginekoloji kresloda aparılır. Uşaqlıq boynuna adi güzgülərlə baxılır. Yaxşı olar ki, güzgü isti olsun. Qadın tam rahat olmalıdır ki, güzgünün və kolposkopun yeridilməsinə maneçilik törətməsin.

Yaxma yalnız lazım olduqda götürülür ki, əlavə fəsadlar (infeksiyalaşma, qanaxma) olmasın

Uşaqlıq boynu və vaginanın yuxarı hissəsinə kiçik böyüdücü ilə baxılır. İfrazat pambıq çöplərlə qurudulur. Böyük zədələr və leykoplakiya qiymətləndirilir. Yaşıl filtrdən istifadə etməklə, damar toruna baxılır. Xoşxassəli törəmələri – polipləri, nabot kistalarını və s. təsvir edirlər.

Əgər geniş kolposkopiya aparılırsa, pambıq kürəciklə uşaqlıq boynuna 3-5%-li sirkə turşusu məhlulu sürtülür. 10 saniyə keçdikdən sonra qalan selik silinib atılır. Selikli qişada olan fərdi xüsusiyyətləri və ya patoloji ocaqları fiksasiya edirlər. Sirkə sınağı – epitelin patoloji vəziyyətlərinin diaqnostikasında əsas hesab edilir.

Bundan sonra selikli qişaya Lüqol məhlulu sürtməklə Şiller sınağı aparılır. Onun tərkibində 1%-li yod, 2%-li kalium yodid və su var. Bir dəqiqə sonra işlənmiş səth pambıqla silinir. Yod normal yastı epiteli tünd-qəhvəyi rəngə boyayır. Kolposkopiya zamanı yodoneqativ sahə atipik və ya silindrik epitelə xasdır. Belə sahəyə böyük böyüdücü altında daha da diqqətlə baxırlar. Lazım gəldikdə biopsiya aparılır, yəni histoloji müayinə üçün şübhəli toxumadan material götürülür.

Biopsiya az ağrılarla müşayiət oluna bilər. Bundan başqa, biopsiyadan sonra, qanlı və selikli ifrazat ola bilər. Qanaxmanı dayandırmaq üçün elektrokoaqulyasiya və ya uşaqlıq yolunun tamponadası aparılır.

Müayinə nə göstərə bilər

Kolposkopiya uşaqlıq boynu ektopiyalarına diaqnoz qoymağa kömək edir. Bu normal fizioloji vəziyyətdir. Lakin böyük ölçülü ektopiya ocaqlarında cinsi əlaqə zamanı qanlı və selikli ifrazat ola bilər. Əgər belə əlamətlər yoxdursa, ektopiya müalicə tələb eləmir. Eroziyalar zamanı müayinə diaqnozu dəqiqləşdirməyə, şişönü prosesləri inkar etməyə imkan verir. Eroziyanın müalicəsindən sonra da, onun effektivliyini qiymətləndirmək üçün kolposkopiya aparılır.

Uşaqlıq boynunun şişönü vəziyyətlərinin (displaziya) diaqnostikasında kolposkopiya çox vacibdir.

Kolposkopiya zamanı tapılan dəyişikliklərin xüsusi təsnifatı hazırlanıb. Ona əsaslanaraq, həkim dəqiq diaqnoz qoyur və sonrakı müalicə taktikasını təyin edir.

Müasir ədəbiyyatda uşaqlıq yolunun kolposkopiyasına xüsusi yer verilir, çünki, son zamanlar bu orqanın xərcəngi çox yayılmışdır.

Normada uşaqlıq boynunun selikli qişası hamar, qırmızımtıl, damar torlu eyniinslidir. Ektopik sahələr isə üzüm salxımına bənzəyir.

Patologiya zamanı ağ hissələr (leykoplakiya), mozaik və ya nöqtəvari dəyişikliklər təyin olunur. Buynuzlaşan və ya qeyri-düz damar şəkli xərçəngə xasdır.

Manipulyasiya zamanı epitelin atrofiyasını, eroziyaları, iltihabı, toxuma artımlarını (papillomalar, kondilomalar) görmək olar. Müayinənin nəticəsi toxumaların histoloji analizilə təsdiq edilir.

Kolposkopiya və hamiləlik

Hamiləlik vaxtı müayinəni aparmaq olarmı? Hamiləliyin erkən mərhələlərində kolposkopiya ginekoloji yaxmada şübhəli nəticələr alındıqda aparılır. Bu zaman əsas məqsəd – xərçəngə vaxtında diaqnoz qoymaq və doğuşa qədər pasientin aparılma taktikasını dəqiqləşdirməkdir. Daha gec dövrlərdə (2-3-cü trimestrlərdə) texniki çətinliklərə və fəsadların (infeksiya, qanaxma) tez-tez olmasına görə müayinə aparılmır.

Hamiləlik zamanı kolposkopiya texniki cəhətdən daha çətin və pasient üçün daha az komfortludur. Müayinəyə xüsusi hazırlıq tələb olunmur. Adətən sadə kolposkopiya aparılır, hansı ki, hamilə və döl üçün təhlükə törətmir. Lazım gələrsə doğuşdan bir müddət sonra təkrar kolposkopiya biopsiya ilə aparılır.

Müayinədən sonra nə etməli

Əgər yalnız kolposkopiya aparılmışdırsa, qadın adi həyat tərzi keçirir. 1-2 gün ərzində ifrazata nəzarət məqsədilə, gigiyenik bezlərdən istifadə etmək məsləhət görülür. Əgər biopsiya götürülmüşsə, kolposkopiyadan sonra on gün ərzində vanna qəbulu, hamama, saunaya getmək, cinsi əlaqə, tamponlardan istifadə, sprinsevasiya, aspirin qəbulu, ağır fiziki işlə məşğul olmaq olmaz. Qanaxmanı saxlamaq üçün yeridilən tamponu sonrakı gün çıxartmaq lazımdır.

Müayinənin nəticələri 10-14 günə hazır olur. Bu vaxta həkimə təkrar vizit planlaşdırmaq lazımdır.

Müayinədən sonra az hallarda təhlükəli olmayan nəticələr – az miqdarda selikli-qanlı, tünd-qəhvəyi və hətta yaşıl rəngli ifrazat, qarnın aşağısında spastik xarakterli göynədici ağrılar ola bilər.

Fəsadlar nadir hallarda rast gəlinir və əsasən infeksion proses (vaginit, servisit), biopsiyadan sonra qanaxma və ya yoda və istifadə olunan digər məhlullara allergik reaksiya ilə özünü göstərir.

Aşağıda göstərilmiş hallarda təcili şəkildə həkimə müraciət etmək lazımdır:

• bir sutka ərzində arasıkəsilməyən çoxlu qanlı ifrazat;
• 5 gündən artıq davam edən qanlı ifrazat;
• uşaqlıq yolundan irinli ifrazat;
• bədən temperaturunun yüksəlməsi;
• qarnın aşağısında intensiv ağrılar;
• titrətmə, başgicəllənmə və zəiflik.

Kolposkopiya sadə və ucuz müayinə üsuludur. Bizim klinikada kolposkopiyanın hər iki növü tətbiq edilir. Qiymətlərimizlə burada tanış ola bilərsiniz.