Konsultasiya üçün qəbula yazılın
Əməliyyat uğurla başa çatdı. 20 dəqiqə müddətində sizinlə əlaqə saxlayacağıq.
Uşaqlıq boynu – uşaqlığın ən dar hissəsi olub, aşağıda uşaqlıq yoluna açılır. Onun mərkəzi ilə servikal kanal keçir. Uşaqlıq boynu xəstəliklərində ən çox istifadə olunan diaqnostika üsullarından biri – servikal biopsiyadır.
Bəs servikal biopsiya nədir? Bu, orqanın vaginal hissəsindən kiçik toxuma hissəsinin götürülməsidir. Alınmış material sonra mikroskop altında araşdırılır.
Adətən onu uşaqlıq boynu nahiyəsində ginekoloji baxış zamanı və ya yaxma analizində hər-hansı patologiya aşkarlandıqda, təyin edirlər. Bu patologiyalara xərçəngönü dəyişikliklər və ya xərçəng əlamətləri və həmçinin papillomavirus (onkogen) infeksiyasına yoluxma aiddir. İtiuclu kondilomalar və poliplərin diaqnozu üçün də, biopsiya təyin oluna bilər.
O, uşaqlıq boynu hüceyrələrinin quruluşu haqqında dolğun məlumat verməklə yanaşı, xəstəliklərin morfoloji (struktur) əlamətlərini təyin etməyə imkan verir. Histoloji nəticələr həkimə xəstəliyə diaqnoz qoymağa, proqnozu dəqiqləşdirməyə və düzgün müalicə planı seçməyə imkan verir.
Uşaqlıq boynu biopsiyası təxmin edilən diaqnozu təsdiqləmək üçün istifadə olunur. Bu cür yanaşma, uşaqlıq boynu xəstəliklərində çox vacib şərtdir, çünki, düzgün diaqnoz olmadan, effektiv müalicə təyin etmək praktik olaraq mümkün deyil. Prosedurun əsas məqsədi – uşaqlıq boynunun xərçəngönü vəziyyətləri və xərçənginin diaqnostikasıdır.
Diaqnostikanın birinci mərhələsində uşaqlıq boynu optik aparat — kolposkop vasitəsilə müayinə olunur. Kolposkopiya zamanı həkim yalnız uşaqlıq boynunun səthinə baxır və patoloji ocaqların aşkarlanmasına köməklik edən bəzi diaqnostik testlər aparır.
Biopsiyaya göstərişlər nəticələr əldə edildikdən sonra bəlli olur. Belə əlamətlərə aşağıdakılar aiddir:
Bütün bu sadalanan vəziyyətlər və xəstəliklər zamanı, dəyişilmiş toxumaların histoloji müayinəsi tələb olunur.
Bundan əlavə, yüksək onkogenliyi olan papillomavirus infeksiyasının kolposkopik əlamətləri tapıldıqda da – biopsiya aparılır. Belə dəyişikliklər uşaqlıq boynu xərçənginin erkən əlamətləri ola bilər.
Əgər xəstədə 3-5-ci sinif Pap-yaxma aşkarlanırsa, müayinə həmçinin göstərişdir. Biopsiya tələb edən Pap-yaxmanın nəticəsində aşağıdakı qeydlər rast gəlinə bilər:
Aşkar edilmiş dəyişikliklərin nə olduğunu həkimdən hərtərəfli soruşmaq lazımdır. Bu, qadına müalicə haqqında düzgün qərar qəbul etməyə kömək edəcək.
Müayinə genital və digər orqanların iltihabi xəstəlikləri zamanı, xüsusilə də kolpit və kəskin respirator infeksiyalarda əksgöstərişdir. Eyni zamanda, qanın laxtalanma sistemində problem (trombositopeniya, hemofiliya) olduqda, həyata keçirilmir.
Cinsiyyət orqanlarının infeksion xəstəliklərində, proses sağalana qədər biopsiya təxirə salınmalıdır. Bundan başqa, ümumi anesteziyaya ehtiyac olduqda dərman allergiyası, ciddi ürək xəstəliyi, epilepsiya, diabetə dair məhdudiyyətlər ola bilər.
Servikal biopsiyanın aşağıdakı növləri var:
Biopsiya üsulunun seçilməsi ehtimal olunan xəstəlikdən, onun ağırlıq dərəcəsindən və xəstənin ümumi vəziyyətindən asılıdır.
Prosedur menstrual tsiklə uyğun planlaşdırılır. Siklin hansı günü manipulyasiya aparılır? Adətən, menstruasiyanın ilk günündən 5-7 gün sonra. Bu, yaranın növbəti aybaşıya qədər sağalması üçün lazımdır. Bundan əlavə, menstruasiya zamanı yaraya daxil olan endometrial hüceyrələr sonradan endometrioza səbəb ola bilər.
Prosedurdan qabaq aşağıdakı müayinələr təyin olunur:
Əgər infeksion proses aşkar edilərsə, biopsiya yalnız o aradan qaldırıldıqdan sonra həyata keçirilə bilər.
Əvvəlcədən qəbul etdiyiniz dərmanlar haqqında həkiminizə məlumat verin. Çünki, bəzi preparatların, məsələn, qanaxma riskini artıran dərmanların qəbulunu əvvəlcədən dayandırmaq lazımdır, məsələn:
Qəbul edilən dərmanların siyahısından əlavə, həkimə aşağıdakı məlumatlar verilməlidir:
Prosedurdan ən azı bir gün əvvəl vaginal sprinsevasiyanı dayandırmalı, tamponlardan və həmçinin, vaginal krem və şamlardan istifadə etmək olmaz.
Manipulyasiyadan əvvəl intim gigiyena vasitələrindən, siqaret və alkoqoldan istifadə etmək olmaz. Diabetli pasientlər prosedurdan qabaq endokrinoloqla məsləhətləşməlidir: ola bilsin, insulin və digər şəkər dərmanlarının dozasının müvəqqəti olaraq dəyişdirilməsi zərurəti yaransın.
Biopsiyadan əvvəl xəstənin adi və ginekoloji müayinəsi aparılır. Prosedurun zəruriliyi barədə həkimlə söhbət etdikdən və mümkün ola biləcək fəsadlarla tanış olduqdan sonra, qadın manipulyasiyaya razılıq vərəqini imzalayır.
Anesteziya planlaşdırılırsa, prosedurdan 12 saat əvvəl qida, maye və dərmanların istifadəsinə icazə verilmir.
Ola bilsin biopsiyadan sonra zəif qanaxma olsun. Bu səbəbdən özünüzlə gigiyenik bez götürməlisiniz. Anesteziyadan sonra xəstə yuxulu ola bilər, ona görə də onu evə yaxınları aparmalıdır. Həmçinin sükan arxasında oturmaq da məsləhət görülmür.
Müasir tələblərə əsasən, prosedur həmişə kolposkopiyanın nəzarəti altında aparılmalıdır.
Götürüləcək toxuma həcminə uyğun olaraq, biopsiya həm ambulator, həm də xəstəxana şəraitində (narkoz lazım olduğu üçün) aparıla bilər.
Prosedur ümumi ginekoloji müayinə kimi başlayır. Anesteziya məqsədilə uşaqlıq boynuna lidokain spreyi çilənir və ya birbaşa orqana yeridilir. Əgər uşaqlıq boynunun dairəvi biopsiyası aparılacaqsa, yalnız xəstəxana şəraitində istifadə olunan spinal, epidural ya da venadaxili anesteziya tələb olunur.
Genişləndirici güzgü uşaqlıq yoluna yerləşdirilir, uşaqlıq boynu maşa ilə tutulub aşağı gətirilir və şübhəli sahələri aşkar etmək üçün sirkə turşusu və ya yod ilə işlənilir. Əgər manipulyasiya anesteziya edilmədən həyata keçirilirsə, bu zaman xəstə zəif göynəmə hiss edə bilər. Həkim biopsiya maşası, skalpel və ya digər bir alət ilə şübhəli toxumanı kəsib çıxarır.
Anesteziya aparıldıqda qadın heç bir xoşagəlməz hisslər keçirmir. Uşaqlıq boynunda ağrı reseptorları azdır, buna görə də, manipulyasiyalar diskomfort versə də, ancaq ağrı olmur. Əgər venadaxili, spinal və ya epidural anesteziya istifadə edilərsə, müayinə tamamilə ağrısız keçir.
Kolposkopiya zamanı aşkar edilən patoloji sahədən bir tikə toxuma alınır. Əgər belə bir neçə qeyri-homogen sahə olarsa, onda, bir neçə nümunə alınır. Həkim sağlam və dəyişilmiş hissələrdən skalpel ilə pazvari tikə kəsib götürür. Altda yerləşən toxumaları zəbt etmək üçün, material kifayət qədər böyük olmalıdır – ən azı 5 mm enində və 5 mm dərinliyində. Bu, dəyişilmiş hüceyrələrin epitelə daxilolma dərəcəsini dəyərləndirmək üçün lazımdır.
Xüsusi konxotom adlı alət istifadə edilərkən, toxuma strukturu zədələnə bilər ki, bu da diaqnostikanı çətinləşdirir. Diatermik və ya ilgəklə biopsiya materialın kənarlarının kömürləşməsinə səbəb olur, bu da keyfiyyəti xeyli azaldır. Ona görə də, skalpeldən istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Amma, manipulyasiyanın ən optimal variantı – radio dalğaların köməyi ilə, yəni Surgitron aparatı vasitəsilə aparılan biopsiya hesab edilir. Bu, "radiobıçaq" adlı bir cərrahi cihazdır ki, onun köməyilə biopsiya materialı tez və qüsursuz götürür.
Prosedurdan sonra yaraya sovrulan ketqut sapları ilə ayrı-ayrı tikişlər qoyula bilər. Əgər bıçaq biopsiyası icra edilmişsə, qanaxmanın dayandırılması üçün, uşaqlıq yoluna hemostatik süngər yerləşdirilir. Diatermokoaqulyasiya və ya radio dalğa biopsiyası zamanı buna ehtiyac yoxdur, çünki istilik "zədələnmiş" damarların ağzını bağlayır və qanaxma dərhal dayanır.
Servikal biopsiya, xərçəngönü dəyişiklikləri istisna etmək üçün, servikal kanalın müayinəsi ilə birgə aparılmalıdır.
Alınan toxuma nümunəsi formalində fiksasiya edilib, mikroskopik müayinə üçün laboratoriyaya göndərilir.
Konizasiya və ya dairəvi biyopsiya daha çox toxumanın çıxarılmasına imkan verir. Uşaqlıq boynundan əsası uşaqlıq yoluna, zirvəsi isə servikal kanala yönəlmiş konus şəklində tikə kəsilib çıxarılır. Çalışmaq lazımdır ki, kanalın ən azı üçdə bir hissəsi çıxarılsın. Bu məqsədlə xüsusi skalpel, Rogovenko ucluğu, radiobıçaq və ya ultrasəs biopsiyası istifadə edilir.
Dairəvi biopsiya – təkcə diaqnostik deyil, həm də müalicəvi manipulyasiyadır. Toxumalar elə çıxarılmalıdır ki, bioptata bütün dəyişilmiş hüceyrələr və azacıq sağlam hissə düşsün.
Bu müayinə aşağıdakı hallarda aparılır:
Prosedurun stasionar şəraitində aparılmasına göstərişlər:
Ekssizion biopsiya ambulator şəraitdə aparıldıqdan sonra, xəstə evə buraxılır. Ertəsi gün işə gedə bilər və ya 1-2 günlük xəstəlik vərəqəsi verib, işdən azad edirlər.
Konizasiyadan sonra qadın 1-2 sutka ərzində həkimlərin nəzarətində qalmalıdır. Ona 10 günə qədər xəstəlik vərəqəsi verilir.
İlk günlər qarnın aşağısında yüngül ağrılar və zəif ifrazat narahat edə bilər. Uşaqlıq boynunun yod məhlulu ilə işlənməsi səbəbindən, bəzən ifrazat yaşılımtıl rəng alır. Bu əlamətlər adətən bir həftədən çox qalmır. Əgər biopsiyadan sonrakı ağrı narahatlıq verirsə, adi ağrıkəsici tabletlərdən istifadə etmək olar. Bu məqsədlə, kürəyə isti kompress qoymaq, ya da yun şal ilə bürünmək olar.
İnfeksion fəsadların qarşısını almaq üçün, həkim bəzi dərmanlar, məsələn, vaginal Terjinan tabletləri təyin edə bilər. Onu 6 gün ərzində gecələr uşaqlıq yoluna qoyurlar.
Biopsiyadan sonra təyin oluna bilən başqa dərman preparatlarına aiddir:
Sağalmanı sürətləndirmək və yarada çapığın əmələ gəlməsinin qarşısını almaq məqsədilə, Depantol təyin edilir.
Qadına pambıq alt paltarları geyinmək və hopdurucu bezlərdən istifadə etmək məsləhət görülür. Hər gün ətirsiz sabunla təmiz yuyunmaq və aralıq nahiyəsini yaxşı qurutmaq lazımdır. Avtomobili yalnız 24 saatdan sonra idarə etmək olar.
Ekssizion biopsiyadan sonra 1 həftə və ya konizasiyadan sonra bir ay ərzində 3 kq-dan ağır yük qaldırmaq, vaginal tampon qoymaq və ya sprinsevasiya etmək olmaz. Cinsi kontaktlara adi prosedurdan sonra 4 həftə, konizasiyadan sonra isə – 6-8 həftə ərzində icazə verilmir. Qərb ölkələrində cinsi həyat punksion biopsiyadan sonra yalnız 1 həftə qadağan olunur. 2-4 həftə ərzində vanna qəbul etmək, saunaya getmək, hovuza girmək olmaz. Yalnız duş qəbul etmək olar.
Çıxarılmış toxumanın həcmindən asılı olaraq, yaranın sağalması 4-6 həftə ərzində baş verir. Bu dövrün sonunda qadın təkrar qəbula gəlir və həkim-ginekoloq güzgülər vasitəsilə uşaqlıq boynuna baxır.
Adətən biopsiyadan sonra, aybaşı öz vaxtında gəlir, çünki, prosedur hormonal statusa və endometriumun vəziyyətinə təsir göstərmir. Xəstənin emosional reaksiyası və ya bərpa dövrünün xüsusiyyətləri ilə əlaqədar olaraq, tsiklin bir qədər dəyişməsi ola bilər.
Fəsadların baş vermə ehtimalını artıran risk faktorlarına aiddir:
Servikal biopsiyanın xoşagəlməz nəticələri, adətən infeksiya inkişaf etdikdə yaranır və özünü aşağıdakı əlamətlərlə göstərir:
Əgər cinsiyyət yollarından qeyri-aybaşı qanaxması olarsa, təcili surətdə həkimə müraciət etmək lazımdır. Biopsiyadan sonra bir həftə aybaşı gecikməsi olarsa, bu, qorunmamış cinsi əlaqə nəticəsində baş verən hamiləlik əlaməti ola bilər. Hər halda, menstrual tsiklin bütün dəyişikliklərində ginekoloqa müraciət etmək lazımdır.
Bəzən anestetik dərmana qarşı allergiya ola bilər. Bu zaman, səpişmə, Kvinke ödemi və hətta anafilaktik şok olması mümkündür. Belə fəsadlar dərman yerildikdən dərhal sonra inkişaf etdiyi üçün, həkimlər xəstəyə təcili kömək göstərə bilir.
Spinal və ya epidural anesteziya tətbiq edildikdə, qadın bir müddət ayaqlarında zəiflik və bel ağrısı hiss edə bilər. Bu əlamətlər 2 gündən artıq davam edərsə, həkimə müraciət etmək lazımdır.
Əgər həkim proseduru texniki cəhətdən düzgün icra edərsə və qadın həkimin bütün məsləhətlərini yerinə yetirərsə, servikal biopsiyadan sonra ağırlaşmalar nadir hallarda inkişaf edir. Genişlənmiş konizasiyadan sonra servikal kanalın çapıq daralması mümkündür, hansı ki, sonralar mayalanma və hamiləliyin normal gedişinə maneə yaradır. Böyük həcmli toxuma çıxarılarsa, servikal kanaldakı silindrik epitel uşaqlıq boynunun səthinə çıxıb ektopiya və ya yalançı eroziya əmələ gətirə bilər.
Götürülən materialın histoloji müayinəsi vasitəsilə həkim, orqanın səthində dəyişilmiş hüceyrələrin olub-olmadığını müəyyən edir. Bu pozunğunluqlar xərçəngönü vəziyyət və ya xərçəng şişinin əlamətləri olmaya da bilər.
ÜST-ün təsnifatına əsasən biopsiyanın nəticələrində zəif, orta və ağır displaziya və xərçəngin erkən mərhələsi – karsinoma in situ aşkar edilə bilər. Həmçinin servikal intraneoplaziyanın (CIN) dərəcəsi müəyyən edilir. Bu cür bölünmə dəyişilmiş hüceyrələrin epitel və daha altdakı toxumalara nüfüz dərinliyinə görə aparılır. Bundan əlavə, uşaqlıq boynunda papilloma virusunun törətdiyi dəyişikliklər də müəyyən edilir.
Analiz nəticələrinin təhlili, aşkar edilmiş dəyişiklikləri aşağıdakı qruplardan birinə aid edilməsinə imkan verir:
Bu xəstəliklər xərçəngə keçmir, lakin aşağıdakı proseslərin inkişafı üçün zəmin yaradır:
Bu zaman, hələ bədxassəlik yoxdur, lakin, müalicə aparılmazsa, çox böyük ehtimalla – təxminən 50% halda şişə çevrilə bilər:
Bilavasitə bədxassəli törəmə:
Xəstədə hansı dəyişikliklərin aşkarlanmasından asılı olaraq, həkim müalicə təyin edir. Bu baxımdan biopsiya – bir çox hallarda xərçəngi erkən mərhələdə aşkarlamağa və pasientə vaxtında kömək etməyə imkan verən – əvəzi olmayan müayinə üsuldur.
Xərçəngönü vəziyyətlərin və xərçəngin aşkarlanmasında biopsiyanın etibarlılığı 98,6% təşkil edir. Bu o deməkdir ki, əgər belə nəticələr alınarsa, demək diaqnostik xəta yoxdur.
Biopsiya kolposkopun nəzarəti altında aparılarsa, diaqnozun keyfiyyəti 25% artır. Buna görə də, kolposkopik nəzarət prosedurun vacib hissəsi olmalıdır.
Biopsiyanın yeganə çatmamazlığı, onun təkrarlanmasına olan məhdudiyyətdir. Bu səbəbdən, təkrar müayinə yalnız fövqaladə hallarda təyin olunur. Çünki, uşaqlıq boynunun təkrar travması çapıqlaşma ilə nəticələnir, hansı ki, sonrakı hamiləlik və doğuşa mane ola bilər. Təkrar konizasiyanı çox vaxt diaqnoz üçün deyil, müalicə məqsədilə aparırlar.
Biopsiya zamanı alınmış material laboratoriyaya göndərilir. Orada onu kəsib fiksasiya etdikdən sonra, mikroskop altında tədqiq edirlər. Müayinənin nəticəsi adətən biyopsiyadan 2 həftə sonra hazır olur, lakin bəzi müəssisələrdə bu müddət 3 günə qədər azaldılır.
Əksər qadınlar biopsiyanın cavabını aldıqdan sonra, özlərini itirir və məlumatları anlamırlar. Əgər həkimin izahatını xəstə kifayət qədər başa düşmürsə, "ikinci rəyi" öyrənmək, diaqnoz və müalicə taktikası ilə bağlı şübhələri aradan qaldırmaq üçün, başqa bir mütəxəssisə müraciət edə bilər.
Uşaqlıq boynundan bir hissənin çıxarılması, kiçik çapığın əmələ gəlməsinə səbəb olur. Çapıq elastiki olmadığından, doğuş zamanı gərilmir. Buna görə də, doğuş zamanı uşaqlıq boynunun cırılma riski artır.
Böyük çapıq uşaqlıq boynunu deformasiya edib, onu tam bağlanmağa qoymur. Bu, hamiləliyin pozulmasına və digər fəsadlara səbəb ola bilər. Ona görə də, doğmamış qadınlarda uşaqlıq boynunun biopsiyası çox ehtiyyatla aparılmalıdır. Onlarda elektroekssiziya və ya diatermokoaqulyasiya (elektrik ilgəyi vasitəsilə toxumanın çıxarılması) istifadə edilmir, çünki bu zaman, ətrafdakı selikli qişada yanıq əmələ gəlir. Nəticədə, çapıqlaşma ehtimalı artır.
Gələcəkdə hamiləlik planlayan qadınlar üçün ən yaxşı seçim – radiodalğa ilə biopsiyadır. Əgər prosedur lazer, ultrasəs və ya radiobıçağın köməyi ilə icra edilmişdirsə, hamiləlik normal keçir. Digər hallarda yaranan çapıq istmiko-servikal çatışmazlığa səbəb ola bilər.
Hamiləlikdə serviksin biopsiyası istisna hallarda, məsələn, uşağın saxlanılması mümkün olmadığı, xərçəng diaqnozu zamanı təyin olunur. Adətən birinci trimestrdə biopsiya aparılmır, çünki, düşük riski bu dövrdə yüksəkdir. İkinci trimestrdə prosedurun aparılması daha təhlükəsizdir. Üçüncü trimestrdə erkən doğuş təhlükəsini nəzərə alaraq, həmçinin istifadə edilmir.
Konizasiya yalnız xərçəngə böyük şübhə olduqda aparılır. Hamiləlik zamanı servikal kanal qaşınmır.
Cinsi həyata uşaqlıq boynu tam sağaldıqdan, yəni, manipulyasiyadan 4-8 həftə sonra icazə verilir. Bərpa dərəcəsini həkim təkrar müayinə zamanı müəyyənləşdirir. Əgər yara fəsadsız sağalmışsa, cinsi həyat sürmək və hamilə qalmaq olar.
Əməliyyat uğurla başa çatdı. 20 dəqiqə müddətində sizinlə əlaqə saxlayacağıq.
Saytda verilən məlumatlar yalnız informasion xarakter daşıyır. Özbaşına müalicə sizin sağlamlığınıza ziyan vura bilər! Hər bir məsələ barəsində öz müalicə həkiminizlə əlaqə saxlayın.