Hamiləliyin başlanğıc trimesteri 1-ci həftədən 12-13-cü həftələri əhatə edir. Ümumiyyətlə hamiləlik müddəti mayalanma anından deyil, sonuncu aybaşının ilk günündən hesablanır.

Bu materialda biz hamiləliyin birinci trimesterinin gedişindən və onun xüsusiyyətlərindən (bədən necə dəyişir, bu dövrdə hansı menyu daha xeyirlidir, nə etmək olmaz) və gələcək analara maraqlı gələ biləcək digər məsələlərdən danışacağıq.

Hamiləliyin ikinci və üçüncü trimesterləri barədə bu məqalələrimizdə oxuya bilərsiniz.

Hamiləliyin birinci trimesteri – qadının həyatında vacib və həlledici dövrdür. Çünki, bu dövrdə körpənin bütün orqan və sistemlərinin əsası qoyulur, cift – dölə qida və oksigen ötürən orqan, formalaşır.

Birinci trimesterdə orqanizmdə gedən dəyişikliklər

Hamiləliyin başlanğıcı hər bir kəsdə fərdidir və bir çox amillərdən asılıdır. Ən əsas əlamət – menstruasiyanın olmamasıdır. Lakin, bəzi hallarda bir müddət davam edən, az qanlı ifrazat ola bilər. Belə olduqda, qadın öz hamiləliyi barədə yalnız iki-üç aydan sonra bilir. Amma bu cür hallar nadir rast gəlinir.

Əksəriyyət qadınlar sidik ifrazının tezləşməsini qeyd edir. Bu əsasən böyüyən uşaqlığın sidik kisəsini basması səbəbindən yaranır.

Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər qəbizliyə səbəb olur. Onun səbəbi hamiləlik dövründə qanda səviyyəsi artan – progestron hormonudur. O, bağırsaq əzələsinin tonusunu azaldaraq, peristaltikanı ləngidir. Bağırsağın fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq üçün, gündə ən azı 8 stəkan su içmək və qida rasionunu meyvə-tərəvəz və südturşusu məhsulları ilə zənginləşdirmək lazımdır. Yağlı qida, təzə süd və şirniyyatı məhdudlaşdırmaq məsləhət görülür.

Demək olar ki, bütün hamilələr döşlərdə ağrıdan şikayətlənir. Bu zaman onlar süd vəzlərinin bərkiməsini də qeyd edirlər. Bu, laktasiyaya hazırlıqla əlaqədardı. Gilələr şişir və qalxır, onların ətrafındakı dəri isə tündləşir. Bəzi hamilələrdə gilələrin ağrılı olması müşahidə edilir.

Birinci trimesterdə rast gəlinən daha bir əlamət – tez yorulmadı. Onun öhdəsindən gəlmək üçün yaxşı dincəlmək lazımdır. Gecə yuxusunun davam müddəti təxminən 10 saata qədər olmalıdır.

Periodik olaraq bayılma ola bilər. O, uşaqlığın aktiv qanlandığından ümumi arterial təzyiqin düşməsi ilə əlaqədardı. Başgicəllənmə və bayılmanı uzun müddət ayaqüstə və ya oturaq vəziyyətdə qalmaq provokasiya edə bilər. Bunun üçün hərdənbir qandövranını yaxşılaşdıran fiziki hərəkətlər etmək lazımdır.

Bundan başqa, hamiləliyin birinci trimesterinin əsas xüsusiyyətlərindən biri də toksikozdur. O, ürəkbulanma, qusma, iştahanın olmaması, güclü ağız suyu ifrazı ilə özünü göstərir. Bu, müvəqqəti vəziyyətdir, toksikoz əlamətləri 12-13-cü həftəyə tamamilə keçib gedir.

Hamiləliyin erkən əlamətləri barədə bizim bu məqaləmizdə daha geniş məlumat ala bilərsiniz.

Hamiləliyin birinci trimesterində analizlər

Hamiləlik faktı təsdiqlənən kimi, mama-ginekoloqun müşahidəsində olmaq üçün, qadın məsləhətxanasında qeydiyyata durmaq lazımdır.

Aparılan müayinələrin siyahısı:

1. Qanın və sidiyin ümumi analizi.
2. Vaginal mikrofloranın müayinəsi.
3. Qan qrupu və rezus-faktorun təyini.
4. Qanın SPİD, RW, B və C hepatitləri, toksoplazmoz, məxmərək, sitomeqalovirusa görə analizi.
5. Qanın laxtalanma sisteminin qiymətləndirilməsi.
6. EKQ.
7. Dölün və kiçik çanaq orqanlarının USM-i.

Ginekoloqun konsultasiya üçün göndərdiyi həkimlər:

• okulist;
• nevroloq;
• stomatoloq;
• otorinolarinqoloq;
• terapevt;
• endokrinoloq;
• lazım gəldikdə digər mütəxəssislər.

Bundan başqa hamiləliyin birinci trimesterində skrininq keçmək lazımdır. Bu zaman, qanda insanın xorionik qonadotropin hormonu – XQ-ni yoxlayırlar.

Birinci trimesterdə mümkün problemlər

Hamiləliyin birinci trimesterində ana və döl üçün əsas təhlükələr:

• uşaqlıqdankənar hamiləlik;
• döldə patologiyanın inkişafı;
• uşaqlığın tonusunun artması, düşük və ya ölü hamiləliklə başa çata bilən hormonal pozğunluqlar.

Yuxarıda sadalanan riskləri maksimum azaltmaq üçün aşağıdakılar məsləhət görülür:

1. Hamiləlik planlaşdırmaqdan öncə müayinələrdən keçərək xəstəlikləri aşkarlayıb, lazım gəldikdə müalicə etməli.
2. Embrionda təhlükəli fəsadların qarşısını almaq üçün fol turşusu və həkim məsləhət bildiyi polivitaminlərin qəbulu.
3. Müntəzəm olaraq ginekoloqun qəbulunda olmalı.
4. Sutkada 10 saatdan az olmayaraq yatmalı.
5. Təmiz havada çox gəzməli.
6. Balanslaşdırılmış qidalanma (meyvə-tərəvəz çox yeməli).

Hamiləliyin birinci trimesterində nə etmək olmaz

Eyni məqsədlə (yuxarıda sadalanan riskləri azaltmaq üçün) gələcək anaya aşağıdakılar məsləhət görülmür:

• siqaretçəkmə, eyni zamanda passiv, yəni siqaretçəkənlərdən uzaq durmalı;
• spirtli içkilərdən istifadə;
• sinir gərginliyi, stresslər, həddən artıq yorulma;
• rentgen-müayinədən keçmək;
• müalicə həkimi ilə məsləhətləşmədən dərman qəbulu.

 Birinci trimesterdə qidalanma

Yaxşı qidalanma – hamilə qadın və dölün sağlamlığına təsir edən vacib amillərdən biridir. Əksəriyyət qadınlar hamiləlik vaxtı necə qidalanmaq lazım olduğunu bilmir.

Menyu və qida rejimi tərtib edərkən əsas prinsip və qaydaları sadalayaq:

• xırdalama prinsipi, yəni qida kiçik porsiyalarla hər 3-4 saatdan bir qəbul edilməldir;
• yemək bişirərkən çalışmaq lazımdır ki, qida məhsulları mümkün qədər öz tərkiblərini saxlasın (buğda, sobada);
• rasiona keyfiyyətli və təzə məhsullar daxil olmalıdır;
• gün ərzində yarım litrdən az olmayaraq su içmək lazımdır. Sudan başqa, təbii şirələr və ot çayları da istifadə etmək olar.

Gələcək analar rasiondakı aşağıdakı məhsulların payını artırmalıdır:

• Yarmalar (düyü, buğda, qarabaşaq).
• Süd məhsulları (kəsmik, yoqurt).
• Dəniz məhsulları, əsas da balıq, ət (toyuq, mal, qoyun əti).
• Bitki və heyvani yağlar (günəbaxan, qarğıdalı, zeytun, kərə yağı).
• Təzə meyvə-tərəvəz.

Eyni zamanda aşağıdakı məhsulları məhdudlaşdırmalı və ya tam kəsmək lazımdır:

• Qida əlavələri, konservantlar, aromatizatorlar, emulqatorlar olan məhsulları.
• Yüksək allergenliyi olan məhsullar (portağal, çiyələk, şokolad).
• Ədviyyatlı, hisə verilmiş, duzlu və acı (sirkə, istiot, xardal) qidalar.
• Şirin bulkalar, kolbasa məhsulları, yağlı və qızartmalı yeməklər.

Hamilələrin qidalanması zülal, yağ, karbohidrat və mikronutrientlərin kifayət qədər və balanslı qəbul edilməsi prinsipinə əsaslanır. Çünki bu dövrdə dölün formalaşması gedir və ona görə də qidalı maddələrin tam kompleksini almaq vacibdir.

Hamiləliyin ilk ayları erkən toksikozla xarakterizə olunur. O, səhərlər ürəkbulanma, qusma və iştahanın olmaması ilə özünü göstərir. Əhvalın yaxşı qalması üçün çoxlu qazsız su içməli, mədəyə güc salmadan porsiyalarla yemək lazımdır. Qidanın dörd dəfə yeyilməsi optimal hesab edilir.

Balanslaşdırılmış qida rejimi – hamiləliyin uğurlu keçməsi, gələcək ananın yüksək əhvalı və körpənin möhkəm sağlamlığına zəmin yaradır.

Hansı vitaminlər qəbul edilməlidir?

Uşaq gözləmək çox həyəcanlıdır. Bu dövrdə əksəriyyət qadınlar öz qida vərdişlərini tamamilə dəyişir və çalışır ki, mümkün qədər çox xeyirli məhsullar alsınlar. Tez-tez apteklərdə satılan nutrientlər istifadə olunur. Bu zaman, xoşagəlməz nəticələrdən qaçmaq üçün, məsləhət görülən dozaya əməl etmək lazımdır.

Bu dövrdə aşağıdakı mikronutrientlərə diqqət vermək lazımdır:

• fol turşusu,
• retinol,
• tokoferol,
• yod.

Fol turşusunu həm də suda həll olan B9 vitamini adlandırırlar. Mütəxəssislər onun qəbuluna hamiləliyin planlaşdırılma mərhələsindən başlamağı məsləhət görürlər. Bu maddənin lazım olan miqdarda müntəzəm daxil olması, sinir sistemi defektlərinin effektiv profilaktikasıdır. Həmçinin fol turşusu hüceyrələrin bölünməsində iştirak edir və ciftin formalaşmasına təsir göstərir.

Folatların defisiti zamanı döldə aşağıdakı nəticələr ola bilər:

• sinir yırtıqları;
• beynin inkişaf etməməsi;
• böyümənin ləngiməsi.

Qadın orqanizmində isə:

• fol defisitli anemiya;
• plasentar çatmamazlıq.

Retinol və ya A vitaminini də ginekoloqlar hamiləliyin planlaşdırılması mərhələsində təyin edirlər. Yağda həll olan bu vitamin piydə toplana bilər, ona görə də məsləhət görülən dozaya ciddi əməl etmək lazımdır. Retinol hüceyrələrin düzgün bölünməsi üçün lazımdır. Onun artıqlığı da arzuolunan deyil – o, ürək və beyin qüsurları verə bilər. Retinolun məsləhət görülən sutkalıq dozası 2500 vahiddir.

Tokoferol və ya E vitamini, antioksidant xüsusiyyətə məlik olub, qadın cinsi sistemin fəaliyyətini normallaşdırır. Əgər o lazımi miqdarda daxil olarsa, hamiləliyi saxlayan hormonun (progesteron) miqdarı stabil olar. Həmçinin tokoferol dəri üçün xeyirlidir, onu elastiki edərək striyalar və doğuş cırıqlarının qarşısını alır. Tokoferolun məsləhət görülən sutkalıq dozası 15 mq-dır.

Yod hormonların əmələ gəlməsində iştirak edir və döl skeletinin formalaşmasını təmin edir. Bundan başqa, bu element intellektə təsir edir. Çoxsaylı tədqiqatların nəticəsində aşkar edilmişdir ki, yer kürəsinin yod defisitli ərazilərində yaşayan əhalinin IQ-sü aşağı olur. Yod çatmamazlığı ucbatından qadının metabolizmi ləngiyir, immuniteti pisləşir, hansı ki, özünü tez-tez baş verən soyuqdəymələrlə göstərir. Məsləhət görülən sutkalıq doza 250 mq-dır.

Hamiləliyə hazırlıq dövrü barədə eyni adlı məqaləmizdə daha ətraflı tanış ola bilərsiniz.

Cinsi əlaqə

Əvvəl dediyimiz kimi, hamiləlik müddəti sonuncu aybaşının ilk günündən hesablanır. Buna görə də hamiləliyin ilk trimesterinin başlanğıcında mayalanma üçün cinsi partnyorlar sekslə məşğul olmalıdır. Mayalanmanın baş tutması üçün ən yaxşısı missioner pozasıdır.

Sonralar, hamiləliyin normal gedişində cinsi əlaqə qadağan edilmir. Bəzi hallarda, qadının sağlamlıq vəziyyəti və hamiləliyin gedişini nəzərə alaraq, ginekoloq cinsi əlaqəni məhdudlaşdırmağı məsləhət görə bilər.

Qadında hormonal fon dəyişdiyinə görə libidonun artması ola bilər. Belə hallarda cinsi partnyor diqqətli olmalı və ailədə sağlam psixoemosional iqlimi qoruyub saxlamalıdır.

Hamiləlik zamanı cinsi əlaqə barədə bu məqaləmizdə daha geniş oxuya bilərsiniz.

Soyuqdəymə və digər xəstəliklər

Birinci trimesterdə qadına soyuqdəymə və digər xəstəliklərdən qorunmaq lazımdır. Dərman preparatlarının qəbulu çox arzuolunmazdır, əgər çıxış yolu yoxdursa, mütləq həkimlə razılaşdırılmalıdır.

Məsələn, bu dövrdə anesteziya məsləhət görülmür, ona görə də dişlərin sağlamlığı barədə hamiləliyə hazırlıq mərhələsində düşünmək lazımdır. Özünü qripdən qorumaq üçün, xəstəliyin yayılma dövründə insanların çox toplandığı yerlərdən, məsələn, ticarət mərkəzləri və kinoteatrdan uzaq olmaq lazımdır.

Xülasə...

Hamiləliyin birinci trimesteri – sadə olmayan və vacib dövrdür, çünki dölün orqan və sistemlərinin əsası qoyulur. İlk həftələrin yaxşı keçməsi üçün, qadın sadə qaydalara əməl etməli və ən əsası uşaq haqqında mayalanmadan öncə fikirləşməlidir.