Hamiləliyin planlaşdırılma mərhələsi

Hamiləlik arzuolunan olmalı və əvvəlcədən planlaşdırılmalıdır. Belə yanaşma ana və uşağın sağlamlığı üçün riskləri minimuma endirməyə kömək edir. Ancaq ona nə vaxt başlamaq lazımdır və bunun üçün hansı tədbirlər görülməlidir?

Gəlin hamiləlik planlamasının nə olduğuna və bu dövrdə davranış qaydalarına ətraflı nəzər salaq. Ancaq əvvəlcə bu cür yanaşmanı əsaslandıraq.

Hamiləliyin planlaşdırılma mərhələsi lazımdırmı?

Əlbəttə, ailə cütlüyünün cinsi həyatını hansısa bir cədvələ uyğun qurub və nəticə gözləmək düzgün deyil. Bu, hər iki partnyor üçün stressdir və belə yanaşma ilə hamiləliyin gözlənilməsi yalnız uzana bilər.

Hamiləliyin planlaşdırılması – sizin dünyaya uşaq gətirmək qərarınız və bundan ötrü sağlamlığınızın diaqnostika və korreksiyası üçün aparılan tədbirlər kompleksidir. Hazırlığa nəzərdə tutulmuş mayalanmadan ən azı 3 ay əvvəl başlamaq lazımdır – tibbi müayinə, həyat tərzi və qidalanmanın korreksiyası üçün məhz bu qədər vaxt tələb olunur. Əgər, müayinə zamanı hər hansı bir xəstəlik tapılarsa, məsələn, cinsi infeksiyalar, bu müddətə müalicə dövrünü də əlavə etmək lazımdır. Bu cür yanaşma ilə hamiləliyin yaxşı keçməsinə və sonda sağlam uşaq doğulmasına daha çox ehtimal var. Və bu fakt artıq bütün dünyada çoxdan qəbul olunmuşdur. Məsələn, mayalanmaya qədər müalicə olunmamış TORCH-infeksiyalar düşüyə və ya dölün inkişaf anomaliyalarına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, qadın orqanizmində fol turşusunun və bəzi digər vitamin və mineralların çatmamazlığı da, bu nəticəyə gətirəcək. Sinir sistemi ilə əlaqədar problemlər də az əhəmiyyətli deyil – xroniki stress arzuolunan hamiləliyi qeyri-müəyyən dövrə qədər təxirə sala bilər. Həkimlər əbəs yerə gələcək valideynlərə əsəbiləşməməyi, mümkün qədər stress faktorlarından uzaq durmağı məsləhət görmürlər.

Tibbi müayinələrdən keçirik

İlk növbədə, gələcək valideynlər cinsi infeksiyaların və mayalanmaya mane ola biləcək digər xəstəliklərin olmadığına əmin olmalıdırlar. Bundan ötrü onlar ginekoloq və uroloqa müraciət etməlidir.

Əgər sizin hansısa birinizin nəslində irsi xəstəlik olubsa, əgər hamiləlik 40 yaşından yuxarı kişidən planlaşdırılırsa və ya qadının yaşı 35-dən çoxdursa və həmçinin, əgər hamiləlik son bir il ərzində baş tutmayıbsa, genetikə müraciət etmək yaxşı olardı.

Digər mütəxəssislərin konsultasiyası aşağıdakı analiz və müayinələrin nəticələrinə əsasən təyin olunur.

Kişi və qadınlara:

• Qan qrupu və rezus-faktorun təyini – rezus-konfliktin mümkünlüyünü bilmək üçündür.

Qadınlara:

• Rentgenoskopiya – vərəmi və süd vəzlərində törəməni inkar etmək üçün edilir.
• Kiçik çanaq orqanlarının USM-i – uşaqlığın inkişaf patologiyalarını və yumurtalıqların vəziyyətini təyin etməyə imkan verir.
• Məxmərəyə qarşı antitellər – tapılmasa məxmərək əleyhinə vaksinasiya aparılır, çünki bu xəstəlik hamilələr üçün çox təhlükəlidir.
• Sidik-cinsiyyət sistemi xəstəliklərini aşkarlamaq üçün sidiyin analizi – hamiləlik vaxtı böyrəklər, sidik kisəsi və sidikçıxarıcı yollar yüksək gərginliklə işləyir, ona görə də mövcud xəstəliklər aşkarlanıb vaxtında müalicə olunmalıdır.
• Qanın hormonlara görə analizi – əgər qadında qeyri-requlyar aybaşı, artıq çəki, anamnezində açılış varsa – tələb olunur.
• Cinsi infeksiyalara görə analizlər – xlamidiya, ureoplazma, mikoplazma, qardnerella, trixomonada, uretra və servikal kanalın yaxması müayinə olunur.

Kişilərə:

• Cinsi infeksiyalara görə analizlər.
• Spermoqramma – spermatozoidlərin miqdarını və hərəkətliliyini təyin edir. Əgər hamiləlik bir il ərzində baş tutmazsa, təyin oluna bilər.

Baxmayaraq ki, siyahı nisbətən uzun alındı, demək olar ki, bir gəlişlə bizim klinikada onların hamısından keçmək olar.

Zərərli vərdişlərdən əl çəkirik

Siqaretçəkmə, hətta az alkoqollu içkilərin müntəzəm istifadəsi, narkotik qəbulu gələcək valideynlər tərəfindən tamamilə istisna edilməlidir. Birincisi, onlar orqanizmi zəiflədir və bir sıra xronik xəstəliklərə səbəb olur. İkincisi, mayalanmanın ilk günlərindən dölün inkişafına mənfi təsir göstərir və ona görə də onlardan vaxtında imtina edilməlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, zərərli vərdişlərdən imtina başlangıcda stress törədə bilər, hansını ki, hamiləlikdən qabaq yaşamaq daha məsləhətə uyğundur.

Sağlam həyat tərzi sürürük

Müsbət əhvali-ruhiyyə, normal yuxu və istirahət rejimi, orta fiziki aktivlik, təmiz havada gəzinti, balanslaşdırılmış qida rasionu – sağlam həyat tərzinin bütün bu sadə komponentləri gələcək valideynlər üçün xüsusilə vacibdir. Çünki yaxın illərdə onlar bir çox çətinliklərlə qarşılaşacaq. Ona görə də öz sağlamlıqlarının qaydına qalmaq onlarda vərdiş halına gəlməlidir, hansını ki, öz gələcək uşaqlarına da aşılamalıdırlar.

Düzgün qidalanırıq

Uşağın sağlamlığı təkcə hamilə və süd verən qadının yeməyindən deyil, həm də onun mayalanmasından xeyli əvvəl hər iki valideynin qida rasionundan asılıdır. Bundan başqa, qadın birinci ay hamiləliyini bilmiyə bilər, amma bu dövrdə uşağın bir sıra vacib orqan və sistemlərinin formalaşması artıq başlamış olur. Ona görə də ayrı-ayrı qida maddələrinin, mineral və vitaminlərin (nutrientlərin) defisitinin qarşısını əvvəlcədən almaq lazımdır. Mütəxəssislər vitamin-mineral kompleksinin qəbuluna, nəzərdə tutulan hamiləlikdən 3 ay qabaq başlamağı tövsiyə edirlər.

• Fol turşusu. Hamiləlik planlaşdırarkən vacib elementlərdən biridir. O, hüceyrələrin bölünməsi və dölün böyüməsində iştirak edir, uşağın sinir və ürək-damar sistemlərinin normal formalaşmasına şərait yaradır, döldə anadangəlmə qüsurların və hamiləliyin pozulması riskini azaldır. Qoz-fındıqda, paxlalı bitkilərdə, sitrus meyvələrində, yaşıl salatda olur. Hamiləlik planlaşdıran sağlam qadın üçün əlavə qəbul ediləcək fol turşusunun gündəlik dozası 400 mkq-dır.
• Yod. Ananın qalxanvari vəzisinin normal fəaliyyət göstərməsi üçün vacibdir, hansından ki, hamiləliyin sona qədər çatdırılması asılıdır. Yod gələcəkdə uşağın əqli və fiziki qabiliyyətlərinin tam inkişaf etməsi üçün vacibdir, bu maddənin çatmaması embrionun sinir sisteminin formalaşmasına mənfi təsir göstərir. Azərbaycanda demək olar ki regionların əksəriyyətində yod defisiti var. Onu kompensasiya etmək üçün, gündəlik qida rasionuna çoxlu miqdarda yodtərkibli məhsullar – balıq və dəniz məhsulları, əncir, yodlaşdırılmış duz əlavə olunmalıdır. Hamiləlik planlaşdırarkən yodun sutkalıq dozası 0,2 mq təşkil edir.
• A vitamini. A vitamini normal reproduktiv funksiya, hamiləlik dövründə isə – ciftin və dölün sümüklərinin formalaşması üçün vacibdir. Məsləhət görülən doza gündə 3000 BV-dən çox olmamalıdır. Orqanizmdə özü yaranmır. Yerköküdə, pomidorda, balqabaqda, balıq və balıq yağında olur. Qida ilə həmişə lazımi qədər daxil olmur, buna görə də, həkimlər tez-tez tərkibində A vitamini olan komplekslər təyin edir. Lakin onların tərkibinə xüsusi diqqət vermək lazımdır – A vitamini məsləhət görülən dozadan çox olmamalıdır, çünki onun artıq miqdarı dölün inkişafına zərər verə bilər. Bu, qida rasionuna da aiddir – normadan çox qəbul edildikdə, tərkibində A vitamini olan məhsullar məhdudlaşdırılmalıdır.
• D vitamini. Qadının çoxalma sisteminin normal fəaliyyəti və dölün sümük sisteminin inkişafı üçün lazımdır. Vitaminin sutkalıq dozası 400 BV-dir. Bərk pendirdə, yumurta sarısında, kərə və balıq yağlarında, ikrada olur. Nəzərə almaq lazımdır ki, yağda həll olan vitaminlər (A, D, E, K vitaminləri) orqanizmdə toplanıb dölü zədələyə bilər. Əgər, həkim bu preparatı tək və ya kompleks şəklində təyin etmişsə, onun tərkibinə baxmaq lazımdır – D vitamini normal sutkalıq dozanın 50-100%-indən çox olmamalıdır!

Əlbəttə, bu qədər vitamin və mikroelementləri düzgün dozalamaq asan iş deyil. Xüsusilə onlara qidanın tərkibində nəzarət etmək çətindir, həm də nutrientlərin miqdarı qidanın termiki işlənməsindən və bir sıra başqa amillərdən asılıdır.

Yeri gəlmişkən!
Bu və ya digər vitamin və mikroelementlərin normadan artıq olması, defisitindən heç də az ziyan vermir. Ən sadə nümunə – fol turşusunun istifadəsi, hansı ki, ÜST-ün məsləhətinə görə norması sutkada 400 mkq-dır. Son dövrlərdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, bu maddənin uzun müddət böyük dozada qəbulu soyuqdəymə və bronxial astmaya meylli uşaqların doğulmasına səbəb olur. Bundan başqa, fol turşusunun yüksək dozalarda uzun müddət qəbulu meqaloblast anemiya əlamətlərini gizlədir, hansı ki, nəticədə nevroloji pozğunluqların proqressivləşməsinə gətirib çıxarır.

Vitamin kompleksləri qəbul edirik

Qida məhsulları müasir insanın vitamin və mikroelementlərə olan təlabatını həmişə ödəyə bilmir. Qidada xeyirli maddələrin miqdarı daimi azalır. Alimlər bunu, torpağın gücünün azalması və məhsulun satılacaq yerə vaxtında çatdırılması üçün erkən yığılması ilə əlaqələndirirlər. Məsələn, əvvəllər yarpaq salatı güclü kalsium mənbəyi hesab edilirdisə, indi bu mikroelementin onda miqdarı kritik səviyyə – 85%-ə qədər azalmışdır. Cəfəri (petruşka) və şüyüddə maqneziumun miqdarı 30% azalmışdır. Bundan başqa, nutrientlər bağırsaqlardan tam sovrulmur. Nəticədə lazımi miqdarda nutrient almaq üçün insan sutkada 5-7 kq müxtəlif qidalar yeməlidir. Bu, fiziki olaraq mümkün deyil, ona görə də, vitamin-mineral kompleksi, əsas da hamiləlik planlaşdırarkən qəbul etmək mütləqdir.

Hamiləliyin planlaşdırılması kompleks olmalıdır. İlk öncə həkimlərə müraciət edib müayinələrdən keçmək lazımdır, paralel olaraq qida rasionu və həyat tərzi korreksiya edilməli və həmçinin hamilələr üçün optimal tərkibli vitamin-mineral kompleksləri qəbul edilməlidır.