Uşaqlıq boynu xərçəngi — bədxassəli şişlərin qadınlar arasında yayılmasına görə süd vəzi xərçəngindən sonra ikinci yerdə durur. Patologiya hər 100 min qadından 8-11-ində rast gəlinir. Hər il dünyada 600 min yeni xəstələnmə halı qeydə alınır.

Uşaqlıq boynu xərçənginin əlamətləri adətən 40 yaşından yuxarı pasientlərdə inkişaf edir. Bu qrupda xəstələnmə riski 25 yaşlı qızlara nisbətən 20 dəfə çoxdur. Xəstəlik təxminən 65% halda 40-60 yaşlarda, 25% halda isə – 60-69 yaşlı qrupda aşkar olunur. Patologiyanın erkən mərhələləri daha çox 25-40 yaşlarda aşkar olunur. Bu mərhələdə xəstəlik yaxşı müalicə olunur, ona görə də ginekoloqda müntəzəm yoxlanmaq çox vacibdir.

Azərbaycanda patologiyanın erkən mərhələsi xəstələrin 15%-ində, gecikmiş hallar isə – yeni müraciət etmiş pasientlərin 40%-ində qeydə alınır.

Səbəbləri və inkişaf mexanizmi

Uşaqlıq boynu karsinoması nədir? Beynəlxalq Səhiyyə Təşkilatının izahına görə, bu, bədxassəli şiş olub, orqanın xarici səthini örtən toxumadan, yəni, epiteldən inkişaf edir.

Müasir təbabət xəstəliyin səbəbləri barədə lazımi qədər biliklərə malik deyil. Şişin inkişaf mexanizmi də az öyrənilib. Xəstəliyin qarşısının alınmasında çətinliklər ümumən bununla əlaqədardır.

Son vaxtlar uşaqlıq boynu xərçənginin əsas səbəbi kimi herpetik infeksiyaya böyük əhəmiyyət verilir. Bəllidir ki, uşaqlıq boynu xərçəngi insanın papilloma virusunun 16 və 18-ci tipləri ilə əlaqədardır. Virus infeksiyası xəstələrin 57%-ində aşkar olunur.

Sosial səviyyənin aşağı olması və intizamsız cinsi əlaqələr böyük əhəmiyyətə malikdir. Həmçinin, siqaretçəkmənin zərərli təsirləri sübut olunmuşdur.

Uşaqlıq boynunu çoxqatlı yastı epitel örtüb. Virusun təsirindən epitel hüceyrələri tədricən öz quruluşunu dəyişir və bədləşir.

Bu proses təxminən aşağıdakı mərhələlərdə keçir:

• Epitel toxuması zədələnməyə cavab olaraq daha intensiv bölünməyə başlayır ki, zədələnmiş toxumanı bərpa etsin.
• Toxumada şişönü dəyişikliklər baş verir, hansı ki, epitelin quruluşunun pozulması – displaziya ilə özünü göstərir.
• Tədricən hüceyrələrin arasında bədxassəli dəyişikliklər gedir: epitel nəzarətsiz bölünməyə başlayır və nəticədə uşaqlıq boynunun preinvaziv xərçəngi (in situ və ya yerli) yaranır.
• Sonra bədxassəli törəmə tədricən epitel toxumasından dərinə – uşaqlıq boynunun stromasına keçir. Əgər bu dərinlik 3 mm-dən azdırsa, buna mikroinvaziv karsinoma deyilir. Bu, invaziv xərçəngin erkən mərhələsidir.
• Dərinlik 3 mm-dən çox olarsa, uşaqlıq boynunun invaziv xərçəngi yaranır. Əksər pasientlərdə ilk xarici əlamətlər yalnız bu mərhələdə əmələ gəlir.

Şişönü dəyişikliklərin aşkar edilməsi – erkən diaqnostikanın və uğurlu müalicənin əsasıdır. Displaziya dəyişilmiş (atipik) hüceyrələrin epitel qatın dərinliyində çoxalması ilə müşayiət olunur, bu zaman səthi qat dəyişilmir və adi hüceyrələrdən təşkil olunur.

Karsinoma in situ (preinvaziv və ya qeyri-invaziv xərçəng) epitelin bütün qatları boyu şiş hüceyrələrinin yayılması ilə xarakterizə olunur. Lakin şiş altdakı toxumalara keçmir, buna görə də yaxşı müalicə olunur.

Xəstəliyin formaları

Şişin morfoloji quruluşu dedikdə onun hüceyrə tərkibi nəzərdə tutulur. Onun bu xüsusiyyətindən böyümə dərəcəsi və bədliyi asılıdır. Morfoloji təsnifatda aşağıdakı formalar ayırd edilir:

• yastıhüceyrəli buynuzlaşan xərçəng;
• yastıhüceyrəli buynuzlaşmayan xərçəng;
• aşağıdiferensiasiyalı yastıhüceyrəli xərçəng;
• adenokarsinoma.

Yastıhüceyrəli variant 85%, adenokarsinoma isə – 15% halda rast gəlinir. Yastıhüceyrəli buynuzlaşan xərçəngin hüceyrələri yüksək inkişaf dərəcəsinə malik olduğu üçün daha əlverişli gedişə malikdir. O, qadınların 20-25%-ində müşahidə olunur. Buynuzlaşmayan orta diferensiasiyalı forma isə pasientlərin 60-65%-ində diaqnostika olunur.

Adenokarsinoma əsasən servikal kanaldan inkişaf edir. Aşağıdiferensiasiyalı yüksək bədləşmə dərəcəsi olan şişlər nadir hallarda rast gəlindiyindən, vaxtında qoyulmuş düzgün diaqnoz xərçəngin əksər variantlarını uğurla müalicə etməyə imkan verir. 1-1,5% xəstədə parlaqhüceyrəli, xırdahüceyrəli, mukoepidermoid və şişin digər nadir rast gəlinən variantları aşkar edilir.

Uşaqlıq boynu xərçənginin əlamətləri

Xəstəlik 10% halda "lal" keçir, yəni, heç bir xarici əlaməti olmur. Erkən mərhələlərdə uşaqlıq boynu xərçəngi yalnız baxış zamanı və sitoloji müayinədə aşkar olunur.

Şişin böyüməsi

Şişönü vəziyyətin şişə keçməsi 2-10 il çəkə bilər. Əgər bu dövr ərzində qadın ginekoloqun yanında müntəzəm müayinə olunarsa, xəstəliyin erkən mərhələdə tapılma ehtimalı çox böyükdür. Şişin 1-ci mərhələdən 2-ciyə keçidi orta hesabla 2 il çəkir.

Başlanğıc mərhələlərdə şişin aşağıdakı əlamətləri ortaya çıxır:

• cinsiyyət yollarından qanlı ifrazat;
• ağ – süd rəngli axıntı;
• ağrı.

Qanlı ifrazatın intensivliyi müxtəlif ola bilər, lakin əsasən 2 variantda müşahidə olunur:

• kontakt zamanı: cinsi əlaqə, vaginal müayinə, həmçinin defekasiya zamanı baş verir;
• asiklik: menstruasiyadan əvvəl və sonra yaxmaşəkilli ifrazatla özünü göstərir və xəstələrin 60%-ində rast gəlinir.

Xəstələrin dörddə birində südəbənzər ifrazat (rusca – beli) olur. O, sulu və yaxud selikli-irinli ola bilər. Adətən çürümüş qoxu verir. Bu cür ifrazat şişin parçalandığı yerdə limfatik kapillyarların zədələnməsi hesabına əmələ gəlir. Əgər onunla eyni vaxtda qan damarları da zədələnərsə – ifrazatda qan qarışığı da ola bilər.

Uşaqlıq boynu xərçəngi sonrakı mərhələdə özünü necə göstərir?

Pasientlərin çoxsu bel və omada ağrılardan şikayətlənir, hansı ki, anal nahiyə və ayaqlara yayılır. Ağrılar əsasən sinir köklərinin şişlə sıxılması ilə əlaqədardır. Eyni zamanda ağrı sindromu limfa düyünləri və sümüklər prosesə cəlb olunduqda da yaranır.

Şiş bağırsaq və ya sidik kisəsinə keçdikdə xəstədə qəbizlik, qanlı nəcis, tezləşmiş sidik ifrazı və s. ola bilər.

İri limfa damarları sıxıldıqda ayaqlarda şiş əmələ gəlir. Eyni zamanda temperaturun uzun müddət qalxması mümkündür.

Bədxassəli şişlərin qeyri-spesifik əlamətlərinə zəifliyi, əmək qabiliyyətinin azalmasını göstərmək olar.

Təcili hospitalizasiya və müalicə tələb edən əsas hallar aşağıdakılardı:

• uşaqlıq yolundan intensiv qanaxma;
• bağırsaq keçməməzliyi;
• kəskin böyrək çatışmazlığı;
• güclü ağrı sindromu.

Diaqnostika

Uşaqlıq boynu xərçənginə diaqnoz qoymaq üçün pasientin xəstəlik tarixi soruşulur, laborator və instrumental müayinələr aparılır. Uşaqlıq boynu xərçənginin kompleks diaqnostikası xəstəliyin mərhələsinin dəqiqləşdirilməsi və fərdi müalicə planının tərtibi üçün vacibdir.

Şiş ehtimalını artıran anamnestik məlumatlara aiddir:

• cinsi həyata erkən başlama;
• çoxsaylı cinsi partnyorlar;
• cinsi yolla keçən infeksion xəstəliklər;
• çoxsaylı abortlar;
• doğuş zamanı uşaqlıq boynunun travması;
• uşaqlıq boynunda əvvəllər aparılmış biopsiya, koaqulyasiya və ya konizasiya;
• xarici cinsiyyət orqanlarının herpesi.

Erkən diaqnostikanın əsası — qadınların illik profilaktik tibbi baxışı və uşaqlıq boynundan götürülmüş qaşıntı materialının sitoloji müayinəsidir. Sitoloji müayinə epitel hüceyrələrini və onlarda olan dəyişiklikləri mikroskop altında görməyə imkan verir.

Sitoloji skrininq 18-20 yaşından başlamaqla bütün qadınlara aparılmalıdır. Onu 3 ildə bir dəfə aparmaq da kifayətdir, lakin, ildə bir dəfə aparılan müayinə bədxassəli şişlərin vaxtında aşkar edilmə ehtimalını dəfələrlə artırır. Yaxma analizi 90-98% hallarda dəqiq nəticə verir, özü də səhvlər adətən yalançı müsbət olur. Sitoloji müayinədə mövcud şiş çox nadir hallarda aşkar edilmir.

Uşaqlıq boynu xərçənginə görə analiz necə adlanır?

Bu məqsədlə dünyanın əksər ölkələrində Papanikolaya görə sitoloji skrininq — PAP test aparılır. Onu cinsi həyata başladıqdan 3 il sonra aparmağa başlayırlar. Skrininq müayinəsi qadın 70 yaşa çatdıqda dayandırılmalıdır, bir şərtlə ki, hazırda uşaqlıq boynunda heç bir dəyişiklik yoxdur və son 10 il ərzində 3 ardıcıl mənfi cavab gəlib.

Şişönü dəyişikliklər, məsələn, uşaqlıq boynunda displaziya aşkar edildikdə müayinə dərinləşdirilir.

İkinci diaqnostik mərhələdə uşaqlıq boynu xərçəngi necə təyin olunur?

Bundan ötrü aşağıdakı üsullar istifadə edilir:

• ginekoloji müayinə;
• Şiller sınağı ilə kolposkopiya: orqanın patoloji dəyişilmiş hissələri Şiller sınağında rənglənmir və həkim bu hissədən biopsiya materialı götürür;
• təkrar sitoloji və histoloji müayinələr.

Tam müayinə xəstələrə 97% halda düzgün diaqnoz qoymağa kömək edir.

Əlavə diaqnostik üsullar

Pasientin qanında uşaqlıq boynu xərçənginin onkomarkeri – spesifik SCC antigeni təyin olunur. Normada onun konsentrasiyası 1 ml-də 1,5 ng-dan çox olmur. Yastıhüceyrəli xərçəngi olan xəstələrin 60%-ində bu maddənin səviyyəsi qalxmış olur. Bu zaman onlarda residiv ehtimalı, SCC göstəricisi normal olan pasientlərə nisbətən 3 dəfə yuxarı olur. Əgər bu antigenin səviyyəsi 1 ml-də 4,0 ng-dan yuxarı olarsa, bu, çanaq limfa düyünlərinin metastatik zədələnməsi deməkdir.

Kolposkopiya – şişləri aşkar etməyin əsas üsullarından biridir. Bu üsulda uşaqlıq boynuna 15 dəfə böyütmə qabiliyyəti olan xüsusi cihazla baxılır. Müayinə patologiya ocağını 88% halda aşkar edib oradan biopsiya götürməyə imkan verir. O, ağrısız və təhlükəsizdir.

Yaxmanın təkcə sitoloji müayinəsinin informativliyi 64%-i keçmir. Bu üsulun əhəmiyyəti təkrar analizlərdə artır. Müayinə şişin preinvaziv və invaziv formalarını ayırd etməyə imkan vermir, bu səbəbdən onu biopsiya və histoloji müayinə ilə tamamlayırlar.

Sitoloji və histoloji müayinədə, həmçinin kolposkopiya zamanı dəyişikliklər aşkar edildikdə — uşaqlıq boynunun geniş biopsiyası – konizasiya aparılır. O, ağrısızlaşdırma altında aparılır və uşaqlıq boynunun konusşəkilli kəsilməsindən ibarətdir. Konizasiya şiş toxumasının hansı dərinliyə qədər yayıldığını qiymətləndirmək üçün lazımdır. Onun nəticəsinə əsasən xəstəliyin mərhələsi və müalicə taktikası təyin olunur.

Klinik məlumatlara və əlavə müayinə üsullarının nəticələrinə əsasən həkim aşağıdakı suallara cavab tapmalıdır:

1. pasientdə bədxassəli şiş varmı;
2. şişin morfoloji quruluşu necədir və altdakı toxumalara yayılma dərəcəsi nə qədərdi;
3. əgər şişin dəqiq əlamətləri yoxdursa, aşkar edilən dəyişikliklər şişönü prosesə uyğundurmu;
4. alınmış məlumatlar şişi inkar etmək üçün kifayətdirmi.

Şişin digər orqanlara yayılma dərəcəsini öyrənmək üçün USM və tomoqrafiya istifadə olunur.

Uşaqlıq boynu xərçəngi USM-də görünürmü?

USM-də şişin orqanın divarlarına və ətraf toxumalar keçməsini görmək olar. Lakin xəstəliyin erkən mərhələləri üçün bu üsul yaramır. USM-də orqanda olan dəyişikliklərdən əlavə, çanaq limfa düyünlərinin zədələnməsini də görmək olar. Bu, xəstəliyin mərhələsini təyin etmək üçün vacibdir.

KT və MRT-nin köməyilə şişin ətraf toxumalara yayılmasını və limfa düyünlərinin vəziyyətini qiymətləndirmək olar. Bu üsulların diaqnostik əhəmiyyəti USM-dən çoxdur.

Uzaq metastazları aşkarlamaq üçün aşağıdakı müayinə üsulları təyin edilir:

• ağciyərlərin rentgenoqrafiyası;
• ekskretor uroqrafiya;
• sistoskopiya;
• rektoskopiya;
• limfoqrafiya;
• sümüklərin ssintiqrafiyası.

Əlavə simptomlardan asılı olaraq pasienti konsultasiya üçün digər mütəxəssislərə göndərirlər:

• kardioloq;
• qastroenteroloq;
• neyrocərrah;
• torakal cərrah;
• endokrinoloq.

Bu mütəxəssislər uzaq metastazların olmasını yoxlayır və cərrahi əməliyyatın təhlükəsizliyini təyin edir.

Təsnifat

Müalicənin uğurlu keçməsi üçün həkim şişin yayılmasını, limfa düyünləri və uzaq orqanların zədələnmə dərəcəsini təyin etməlidir. Bu məqsədlə iki təsnifatdan istifadə edilir: TNM sistemi (şiş–limfa düyünü–metastazlar) və FIGO (Beynəlxalq mama-ginekoloqlar təşkilatı hazırlayıb).

TNM sisteminə görə:

• T – şişin təsviri;
• N0 – regionar limfa düyünləri prosesə qoşulmayıb, N1 – çanaq limfa düyünlərində metastazlar var;
• M0 – digər orqanlarda metastazlar yoxdur, M1 – uzaq orqanlarda metastazlar var.

Əgər diaqnostik məlumatlar kifayət deyilsə Tx yazılır; əgər şiş təyin edilmirsə – T0 yazılır. Carsinoma in situ və ya qeyri-invaziv xərçəng Tis kimi yazılır, və FIGO-ya görə 0-cı mərhələyə uyğun gəlir.

FIGO-ya görə uşaqlıq boynu xərçənginin 4 mərhələsi ayırd edilir

1-ci mərhələdə patoloji proses uşaqlıq boynundan kənara çıxmır. Zədələnmənin aşağıdakı variantları ola bilər:

• yalnız mikroskopla təyin olunan invaziv xərçəng (T1a və ya IA): invaziya dərinliyi 3 mm-ə qədər (T1a1 və ya IA1) və ya 3-5 mm (T1a2 və ya IA2); əgər invaziyanın dərinliyi 5 mm-dən çoxdursa, şiş T1b və ya IB dərəcəyə aid edilir;
• adi baxışla görünən şiş (T1b və ya IB): 4 cm-ə qədər (T1b1 və ya IB1) və ya 4 cm-dən böyük (T1b2 və ya IB2).

2-ci mərhələ şişin uşaqlıq divarına yayılması ilə müşayiət olunur:

• uşaqlıqətrafı toxumaya keçmir (T2a və ya IIA);
• uşaqlıqətrafı toxumaya keçir (T2b və ya IIB).

3-cü mərhələ şişin uşaqlıq yolunun aşağı üçdə birinə, çanağın divarlarına keçməsi və ya böyrəyin zədələnməsilə müşayiət olunur:

• yalnız uşaqlıq yolunun aşağı üçdə biri zədələnir (T3a və ya IIIA);
• çanaq divarları və/və ya böyrəyin zədələnməsi hidronefroza və böyrəyin fəaliyyətinin pozulmasına gətirir (T3b və ya IIIB).

4-cü mərhələ digər orqanların zədələnməsilə müşayiət olunur:

• sidik-ifrazat sistemi və bağırsağın zədələnməsi və ya şişin kiçik çanaqdan çıxması (T4A və ya IVA);
• digər orqanlarda metastazlar (M1 və ya IVB).

Limfa düyünlərinin zədələnməsini aşkar etmək üçün çanağın 10 və daha çox limfa düyünü müayinə olunmalıdır.

Kolposkopiya, biopsiya, uzaq orqanların müayinə nəticələrinə əsasən xəstəliyin kliniki mərhələsi təyin olunur. Bu zaman KT, MRT, PET və ya limfoqrafiya yalnız əlavə əhəmiyyət daşıyır. Əgər mərhələnin təyinində şübhə yaranarsa, onu daha yüngül mərhələyə aid edirlər.

Müalicə üsulları

Uşaqlıq boynu xərçənginin erkən mərhələləri şüalanma və ya cərrahi müdaxilə ilə müalicə edilir. Hər iki üsulun effektivliyi eynidir. Cavan pasientlərdə yaxşı olar ki, əməliyyat istifadə edilsin, çünki, ondan sonra yumurtalıqların və uşaqlığın funksiyaları pozulmur, selikli qişanın atrofiyası inkişaf etmir, hətta gələcəkdə hamiləlik və doğuş mümkündür.

Uşaqlıq boynu xərçəngi bir neçə üsulla müalicə oluna bilər:

• yalnız əməliyyat;
• şüa terapiyası ilə əməliyyatın kombinasiyası;
• radikal şüa terapiyası.

Cərrahi müdaxilə

Uşaqlıq və artımların xaric olunması həm açıq, həm də, laparoskopla (el arasında lazer deyilir) aparıla bilər. Sonuncuda qarın divarında kəsik olmur, daxili orqanların zədələnməsi və bitişmələrin əmələgəlmə riski aşağıdır. Laparoskopiyada hospitalizasiya kəsiklə aparılan əməliyyatdan fərqli olaraq çox az – 3-5 gün çəkir. Eyni zamanda əməliyyat vaxtı əlavə olaraq vaginoplastika aparıla bilər.

Şüa terapiyası

Uşaqlıq boynunun xərçəngində şüa terapiyası əməliyyata qədər tezləşmiş üsulla aparılır ki, törəmənin ölçüləri kiçilsin və çıxarılması asanlaşsın. Əksər hallarda əvvəlcə cərrahi müdaxilə aparılır, sonra isə qala biləcək şiş hüceyrələri şüa ilə məhv edilir.

Əgər cərrahi əməliyyatı aparmaq mümkün olmazsa, distansion və boşluqdaxili şüa terapiyası eyni vaxtda aparılır.

Şüa terapiyasının nəticələri:

• uşaqlıq yolunun selikli qişasının atrofiyası;
• yumurtalıqların zədələnməsi səbəbindən sonsuzluq;
• yumurtalıqların hormonal aktivliyinin zəifləməsi səbəbindən şüalanmadan bir neçə ay sonra menopauzanın başlaya bilməsi;
• ağır hallarda uşaqlıq yolu ilə qonşu orqanlar arasında dəlik yarana bilər. Bu zaman uşaqlıq yolundan sidik və nəcis xaric olur. Belə hallarda vaginanın divarları cərrahi yolla bərpa edilir.

Müalicə proqramı şişin ölçüsü və mərhələsi, qadının ümumi vəziyyəti, çanaq limfa düyünlərinin zədələnməsi nəzərə alınaraq fərdi qaydada təyin olunur.

Kimyaterapiya

Tez-tez əməliyyatdan sonra Flüorurasil və Sisplatinin tətbiqi ilə kimyaterapiya aparılır. Bu preparatlar şişin ölçüsünü azaltmaq üçün əməliyyatdan öncə də təyin oluna bilər. Bəzi hallarda kimyaterapiya sərbəst müalicə üsulu kimi də tətbiq edilə bilər.

Müasir müalicə üsulları

Son dövrlərdə onkoloji xəstəliklərin müalicəsində yeni nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Bu müalicə üsullarının bəziləri aşağıda sadalanır:

• bioloji mənşəli targent terapiya; belə preparatlar sağlam toxumaları zədələməyərək, yalnız şiş hüceyrələrində toplanır və onları məhv edir;
• intravaginal virusəleyhinə müalicə;
• fotodinamik müalicə: şişə əvvəlcə işığa həssas maddə vurulur, sonra lazerlə təsir etdikdə şiş hüceyrələri məhv olur;
• İMRT-terapiya – şüanın intensivliyini dəyişməklə ətraf toxumaları zədələmədən şiş hüceyrələrinin ehmalca təsir edilir;
• braxiterapiya – şüa mənbəyi bilavasitə şiş ocağına yaxın yerləşdirilir.

Qidalanma

Ev şəraitində pasient müəyyən pəhriz saxlamalıdır. Qida kalorili və rəngarəng olmalıdır. Əlbəttə pəhrizlə xərçəngə qalib gəlmək olmaz. Amma aşağıdakı məhsulların xəstəliyin gedişinə müsbət təsiri ola bilər:

• çuğundur;
• yaşıl çay;
• sarıkök.

Müxtəlif meyvə-tərəvəz, həmçinin dəniz balığı xeyirlidir. Aşağıdakı məhsulları istifadə etmək məsləhət deyil:

• şəkər, şokolad, qazlı içkilər;
• konservləşdirilmiş məhsullar;
• ədviyyatlar;
• yağlı və qızartmalı yeməklər;

Eyni zamanda nəzərə almaq lazımdır ki, xərçəngin 3-4-cü mərhələlərində pasientin ömrü qısalır və bu səbəbdən qidanın müxtəlifliyi onların psixoloji vəziyyətini yaxşılaşdırır.

Bərpa dövrü

Müalicə kursundan sonra bərpa dövründə hərəki aktivlik tədricən artırılır. Venoz trombozun qarşısını almaq üçün aşağı ətraflara elastik bintlər bağlanmalıdır. Əməliyyatdan sonra tənəffüs gimnastikası göstərişdir.

Pasientə yaxın insanların dəstəyi vacibdir. Əksər qadınlara psixoloqun köməyi lazımdır. Həkimlə konsultasiyadan sonra bəzi dərman bitkilərindən istifadə etmək olar, amma, mütəxəssislərin əksəriyyəti belə müalicə üsuluna ehtiyatla yanaşır, çünki, xərçəng zamanı otların təhlükəsizliyi demək olar ki öyrənilməyib.

Qadının sağlamlığı adətən bir il ərzində bərpa olunur. Bu dövrdə infeksiyadan, fiziki və emosional gərginlikdən uzaq durmaq lazımdır.

Hamiləlik vaxtı müalicə

Əgər qadında hamiləlik vaxtı uşaqlıq boynu xərçəngi diaqnostika olunarsa, müalicə xəstəliyin mərhələsinə görə təyin olunur.

0-cı mərhələdə birinci trimestrdə hamiləlik pozulur, uşaqlıq boynunun konizasiyası aparılır. Əgər şiş II və III mərhələlərdə aşkar olunmuşsa, qadın müşahidə olunur və doğuşdan 3 ay sonra konizasiya aparılır. Belə halda çox vaxt Surgitron və ya Vizalius aparatları ilə radiocərrahiyyə istifadə edilir. Bu, bir qədər qoruyucu müalicə üsuludur.

Əgər hamiləlik zamanı xərçəng 1-ci mərhələdə aşkar edilmişsə, 2 variant var: ya hamiləlik pozulur, uşaqlıq və artımları çıxarılır, ya da, hamiləlik sona qədər çatdırılır və ondan sonra əməliyyat edilir və standart sxemlə şüa terapiyası aparılır. 2 və daha ağır mərhələdə I və II trimestrlərdə hamiləlik pozulur, III trimestrdə isə – keysəriyyə kəsiyi aparılır. Sonra standart müalicə sxemi təyin olunur.

Əgər qadın orqansaxlayıcı müalicə almışsa, terapiya qurtardıqdan 2 il sonra ona hamilə qalmağa icazə verilir. Doğuş yalnız keysəriyyə kəsiyi ilə aparılmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, keçirilmiş xəstəlikdən sonra açılış, erkən doğuş və uşaqların perinatal ölüm riski artır.

Proqnoz və profilaktika

Uşaqlıq boynunun bədxassəli şişi – ağır xəstəlikdir, amma, erkən dövrlərdə aşkarlandıqda uğurla müalicə olunur. 1-ci mərhələdə beş illik yaşama göstəricisi – 78%, 2-ci mərhələdə – 57%, 3-cü mərhələdə – 31%, 4-cü mərhələdə isə – 7,8%-dir. Ümumi beşillik yaşama göstəricisi 55% təşkil edir.

Müalicə kursundan sonra pasientlər ginekoloqda müşahidə olunmalıdır. İlk 2 il ərzində SCC analizi, USM, lazım gəldikdə KT – kvartalda 1 dəfə, sonrakı 3 il ərzində isə – yarım ildə 1 dəfə aparılır. Ağciyərlərin rentgenoqrafiyası ildə 2 dəfə keçilir.

Xəstəliyin böyük sosial əhəmiyyətini və gecikmiş hallarda xoşagəlməz proqnozunu nəzərə alaraq, profilaktikanın əhəmiyyəti çox vacibdir. İldə bir dəfə ginekoloqun qəbulunda olmaqla sağlamlıq və həyatı saxlamaq olar.

Profilaktik tədbirlərə aiddir:

1. 18-20 yaşdan başlamaqla müntəzəm olaraq ginekoloqun qəbulunda olmalı, mütləq qaydada sitoloji skrininqin aparılması şərtilə.
2. Uşaqlıq boynu xəstəliklərinin erkən diaqnostika və terapiyası.

Xülasə...

Dünyada xəstəliyin inkişaf tezliyi tədricən azalır. Lakin 29 yaşına qədər qadınlar arasında xəstəliyin artması qeyd olunur. Bu, onlarda xəstəliyin risk faktorları barədə məlumatın az olmasından irəli gəlir. Şişönü patologiyaların ehtimalını azaltmaq üçün cinsi əlaqəyə gec başlamaq və cinsi infeksiyalardan qorunmaq lazımdır. Baryer kontrasepsiya vasitələri, yəni, prezervativlər insanı papillomavirus infeksiyasına yoluxma ehtimalından tam qorumasa da, xeyli azaldır.

Virusa immunitet yaratmaq və dolayısı yolla şişönü və şiş xəstəliklərindən qorunmaq üçün HPV-yə qarşı vaksinasiya aparılır.