FOTO: Servikometriya — uşaqlıq boynunun ölçülməsi

Ultrasəs müayinəsi hamilə qadınların müşahidəsində əsas müayinə metodudur. O, ikinci trimestrdə uşaqlıq boynunun ölçü və vəziyyətini qiymətləndirərkən xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Servikometriya nədir?

Servikometriya və ya uşaqlıq boynunun ölçülməsi — hamiləlik dövründə uşaqlıq boynunun xarici və daxili dəliklərini, xüsusən onun qapalı hissəsinin vəziyyətini təyin etmək üçün tətbiq edilən ultrasəs müayinəsidir. Müayinə ikinci trimestrdə hamiləliyin pozulma riskini daha erkən aşkar etmək məqsədilə aparılır.

Son illər təbabətdə, əsas da mama-ginekologiya praktikasında yeni texnologiya və müalicə vasitələrinin yaradılmasına baxmayaraq, erkən doğuşların sayı azalmaq bilmir və orta hesabla 5-10%-ə çatır.

Onun inkişafında əsas risk faktorları aşağıdakılardı:

• əvvəllər böyük müddətdə baş vermiş açılışın olması;
• çoxdöllü hamiləlik;
• keçmişdə müxtəlif səbəblərdən — doğuş fəaliyyətinin özbaşına inkişafı, suyun vaxtından qabaq getməsi, tibbi göstərişlərə əsasən uşaqlıq boynuna dərman və instrumental təsir nəticəsində baş vermiş erkən doğuşlar;
• uşaqlığın anomal quruluşu, məsələn, ikibuynuzlu uşaqlıq;
• uşaqlıq boynunda aparılmış müxtəlif manipulyasiya və əməliyyatlar, məsələn, konizasiya.

Müayinənin aparılmasına göstərişlər

Hamiləliyin sona qədər saxlanılması və doğuşun normal getməsi qadın cinsiyyət sisteminin unikal hissəsi olan uşaqlıq boynu ilə əlaqədardır. Sonuncu təkcə uşaqlıq boşluğuna infeksiyanın düşməsinin qarşısını almır, həm də, dölün doğuşa qədər uşaqlıq daxilində qalmasını təmin edir. Bu, onun tədricən «yetişməsi» hesabına baş verir.

«Yetişmə» termini altında uşaqlıq boynunun tədricən yumşalması, qısalması və uyğun olaraq servikal kanalın açılması nəzərdə tutulur. Hamiləlik və doğuşun fizioloji gedişinin bu cür təmin olunması təbiidir. Amma onun mərhələləri və inkişaf səviyyəsi hamiləlik müddətinə uyğun olmalıdır. Əks təqdirdə istmiko-servikal çatmamazlıq inkişaf edər və hamiləliyin özbaşına pozulması baş verə bilər.

Beləliklə, hamiləliyin pozulma təhlükəsinin əsas əlamətlərindən biri uşaqlıq boynu kanalının qsalmasıdır, hansı ki, daxili dəliyin açılması ilə başlayır və hamiləlik müddətinə uyğun gəlmir. Onun ikinci trimestrdə proqressiv qısalmasına erkən doğuş riski kimi baxılır.

Ginekoloji baxışa nisbətən ultrasəs müayinəsi uşaqlıq boynunun qısalmasını daha tez və dəqiq görməyə imkan verir. Eyni zamanda, USM-in abdominal üsulundan fərqli olaraq, transvaginal servikometriya servikal kanalın uzunluğunu daha dəqiq ölçür.

Servikometriya döl üçün təhlükəlidirmi?

Ultrasəs müayinəsinin ana və dölə təsirini azaltmaq üçün onun dozası maksimal dərəcədə azaldılır, müayinənin davam müddəti isə qısaldılır.

Əksər professional təşkilatlar qəbul etmişlər ki, USM cihazları hamiləliyin bütün dövrlərində «М» и «В» rejimində doppler müayinəsindən fərqli olaraq, dölə nə energetik, nə də akustik təsir göstərmir.

Servikometriya ilə uşağın cinsini bilmək olarmı?

Bu müayinə üsulu ikinci trimestrdə uşaqlıq boynu kanalının uzunluğunu ölmək üçün nəzərdə tutulub, uşağın cinsini öyrənmək üçün deyil. Sonuncu əlbəttə ki, mümkündür. Amma prosedurun davam müddəti uzandığından və dölün yuxarıda yerləşdiyi üçün diaqnostik səhvlərin yüksək olması səbəbindən, bu üsulla cinsin öyrənməsi məqsədyönlü deyil.

Göstərişlər

Servikometriyaya ümumi göstərişlər aşağıdakılardı:

1. İstmiko-servikal çatmamazlıq ehtimalının olması.
2. Uşaqlığın inkişaf anomaliyaları.
3. Çoxdöllü hamiləlik.
4. Uşaqlıq boynunda müalicəvi-diaqnostik xarakterli cərrahi müdaxilə.
5. Keçmişdə əvvəlki hamiləliklərin özbaşına pozulması və ya erkən doğuşla başa çatması hallarının olması.
6. Uşaqlıq boynuna tikiş qoyduqda (servikal serklyaj) və ya yüngülləşdirici akuşer pessariyası yerləşdirərkən — nəzarət.

Aparılma texnikası və alınan nəticələrin çözülməsi

Prosedurun aparılmasından əvvəl hamilə sidik kisəsini boşaltmalıdır. Müayinə litotomik vəziyyətdə, yəni, arxasıüstə uzanıb ayaqları bükülmüş halda aparılır. Həkim xüsusi ultrasəs sensorunu uşaqlıq yoluna salır və ön tağda elə yerləşdirir ki, uşaqlıq boynu monitorda təsvirin yarısını tutsun.

Bir prosedur zamanı təkrar ölçmə 2-3 dəqiqədən tez olmayaraq aparılır, çünki, nəticəyə uşaqlığın yığılması və dölün hərəkətləri böyük təsir göstərir. Belə hallarda alınmış ən kiçik göstərici qeyd edilir.

Müayinə zamanı sensorla çox təzyiq etmək olmaz, çünki, yanlış nəticələrə səbəb ola bilər. Şübhəli hallarda diaqnozu dəqiqləşdirmək məqsədilə uşaqlığın dibini 15 saniyə ərzində sıxmaq olar, bundan sonra təkrar ölçmə aparılır və yenə də ən kiçik nəticə götürülür.

Daxili dəliyin orientiri kimi servikal kanalın selikli qişası götürülür. Daxili dəlik açılarkən müxtəlif latın hərflərinə (T, V, U, Y) bənzər şəkil alır, amma, müayinə üçün yalnız bağlı hissənin uzunluğu əhəmiyyət daşıyır.

Servikal kanalın qapalı hissəsinin uzunluğu ilk dəfə doğanlarla təkrar doğan qadınlarda eynidir, beləki, o, doğuşların sayından deyil, yalnız hamiləlik müddətindən asılıdır. Bundan başqa, dölyanı mayedə bərk cisimlərin (slac) olmasına diqqət yetirilir. Servikal kanalın 25 mm-dən az və dölyanı mayedə slacın olması erkən doğuş riskinin daha çox olmasını göstərir.

Risk qruplarında servikometriya

İstmiko-servikal çatmamazlıq təhlükəsi üzrə risk qrupuna daxil olanlar servikometiyadan necə keçməlidir və həkim bundan hansı nəticələri çıxartmalıdır?

Aşağı riskli hamilələr

Bu qrupa təkdöllü hamilələr daxildir, bir şərtlə ki, onlarda keçmişdə erkən doğuş olmasın. Belə hamilələrə 18-22-ci həftələrdə adi transabdominal USM aparılır. Servikal kanalın uzunluğu 35 mm-dən kiçik olarsa, transvaginal USM göstərişdir. Əgər sonuncunun nəticəsi 25 mm-dən kiçikdirsə, progesteron preparatları, məsələn, Düfaston məsləhət görülür, servikal serklyaj göstəriş deyil.

Orta risk qrupu

Bu qrupa uşaqlığında inkişaf anomaliyası olan və həmçinin, uşaqlıq boynunda hər-hansısa bir əməliyyat keçirmiş hamilələr daxildir. Bu qrupdan olan hamilələrə skrininq testi kimi transvaginal ultrasəs müayinəsi aparılır. Müayinə zamanı servikal kanal 25 mm-dən qısa olarsa progesteron preparatları təyin olunur. Nə tikiş, nə də yüngülləşdirici pessariya qoyulmur.

Yüksək riskli hamilələr

Yüksək risk qrupuna təkdöllü hamiləliyi və anamnezində aşağıdakı patologiyalar olan pasientlər daxildir:

1. Əvvəllər 30-37 həftəsində müxtəlif səbəblərdən erkən doğuşu olanlar. Onlar 18-22-ci həftələrdə (ikinci trimestr) adi skrininq müayinəsindən keçir — transabdominal USM-də servikal kanalın uzunluğu təyin olunur. Əgər bu göstərici 35 mm-dən kiçik olarsa, transvaginal ultrasəs müayinəsi aparılır. Sonuncu halda ölçü 25 mm-dən az olarsa, progesteron preparatları təyin olunur. Servikal serklyaj aparılmır.
2. Əvvəllər 30 həftəyə qədər erkən doğuş olmuşdur, həmçinin ikinci trimestrdə tibbi göstərişlərə görə hamiləlik pozulmuşdur. Belə qadınlara 16-24-cü həftələrdən başlamaqla hər iki həftədən bir transvaginal servikometriya göstərişdir. Əgər göstərici 30 mm-dirsə — müayinə bu rejimdə davam etdirilir, 25 mm-dən kiçikdirsə — progesteron preparatları təyin olunur və vaginal serklyaj və ya yüngülləşdirici pessariya qoyulması barədə qərar verilir.

Uşaqlıq boynuna tikiş və ya pessariya qoyulduqdan sonra transvaginal servikometriya aparılması məsləhət deyil.

Xülasə

İkinci trimestrdə risk qrupu nəzərə alınmaqla aparılan ultrasəs servikometriyası həkimlərə erkən nəticələrə gəlməyə imkan verir.

Eyni zamanda, bu müayinə üsulu ikinci trimestrdə erkən doğuş riski olan qadınları vaxtında aşkar edib nəzarətə götürməyə, onlara digər müayinə üsullarının nəticələrinə əsasən müasir müalicə taktikasının seçilməsinə əhəmiyyətli şərait yaradır.