Profilaktik ginekoloji baxış zamanı və ya cinsiyyət orqanlarının digər xəstəlikləri səbəbilə həkimə müraciət edən qadınların təxminən 10-20%-ində uşaqlıq boynunda retension tipli nabot kistaları aşkar olunur. Retension kista digər orqanlarda da inkişaf edə bilər. O, şişəbənzər törəmələr olub, vəzin axacağının bağlanması səbəbindən istehsal etdiyi şirənin mənfəzində toplanması nəticəsində yaranır.

Nabot kistası nədir

Kista orqan və toxumalarda inkişaf edən patoloji xarakterli boşluqdur, onun divarı və möhtəviyyatı olur. Uşaqlıq boynu kistası mənfəzində maye olan xoşxassəli törəmədir. Pasientlərin təxminən 10%-i belə gözlənilməz diaqnozla qarşılaşır, çünki, xəstəliyin çox vaxt heç bir əlaməti olmur. Nabot kistasının əsas səbəbləri qadın orqanizmində cinsiyyət sisteminin iltihabi xəstəlikləri və hormonal balansın pozulmasıdır.

Uşaqlıq – qadının əsas reproduktiv orqanıdır. Uşaqlıq boynu onun əsas hissəsidir. O, oval formalı bərk cisim olub mərkəzində kanal var. Bu kanal uşaqlıq boşluğunu uşaqlıq yolu ilə əlaqələndirir. Uşaqlıq boşluğuna kanalın daxili dəliyi baxır. Uşaqlıq yoluna baxan deşiyə isə — xarici dəlik deyilir. Uşaqlıq yolunun selikli qişası çoxqatlı yastı epitellə örtülüdür.

Uşaqlıq boynunun vaginada yerləşən hissəsində kista daha çox əmələ gəlir. Servikal kanalın selikli qişası silindrik formalı epitel hüceyrələrindən təşkil olunub. Selikli qişa çoxsaylı büküşlərdən ibarətdir, hansı ki, doğuş zamanı uşaqlıq boynunun genişlənməsi üçün lazımdır. O, uşaqlığı infeksiyalardan etibarlı qoruyan və bakterisid xassəsi olan selik ifraz edir.

Xarici dəliyin ətrafına borulu vəzlərin axacaqları açılır. Onlara nabot vəzləri deyir. Əgər bu axacaqlar hər-hansı bir səbəbdən bağlanarsa, istehsal olunan şirə – selik vəzin daxilində toplanaraq onu retension kistaya çevirir.

Uşaqlıq və uşaqlıq yolunun anatomiyası haqqında daha ətraflı "Qadın cinsiyyət sisteminin anatomiyası" adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Nabot kistaları uşaqlıq boynu kanalının bütün səthi boyu yarana bilər. Əgər onlar uşaqlıq boynunun vaginal hissəsində əmələ gələrsə — paraservikal, kanalın içərisində yaranarsa — endoservikal adlanır.

Adətən diaqnostika zamanı uşaqlıq boynunda kiçik ölçülü çoxsaylı kistlər aşkarlanır. Bu kistaları müalicə etməyə ehtiyac yoxdur. Onlar uzun müddət heç bir əlamət və fəsad vermir.

Uşaqlıq boynunun tək kistaları daha təhlükəli hesab edilir. Onların ölçüləri böyük olduğundan servikal kanalı bağlaya bilir. Belə kistlərin əlamətləri qeyri-requlyar aybaşı, menstruasiya zamanı güclü ağrı, sonsuzluqdur. Ölçüsü 1 cm-dən böyük olan tək kistanı çıxartmaq lazımdır.

Nabot kistlərinin səbəbləri

Nabot kistalarının yaranma səbəblərini təyin etmək çətindir, lakin, bəzi amillər var ki, problemin yaranmasına şərait yaradır:

1. Uşaqlıq yolunun (vaginit), servikal kanalın (endoservisit), uşaqlıq boşluğunun (endometrit), uşaqlıq borusu və yumurtalıqların (salpinqooforit və ya adneksit) xroniki iltihabını adi və cinsi yolla ötürülən infeksiyalar törədir.
2. Müalicə edilmiş ektopiya və ya uşaqlıq boynunun həqiqi eroziyası.
3. Hamiləliyin cərrahi pozulması, diaqnostik qaşınma, doğuş zamanı, ektopiyanın müalicəsində, diaqnostik və müalicəvi manipulyasiyalar zamanı uşaqlıq boynunun zədələnməsi.
4. Uşaqlıqdaxili spiralın olması.
5. Hormonal pozğunluqlar, əsas da cinsi hormonların disbalansı (sübut olunmamışdır).

İstənilən halda səbəbindən asılı olmayaraq xəstə bu xəstəlikdən anlayışı olan mütəxəssisə müraciət etməlidir.

Simptomları və əlamətləri

Nabot kistalarının əlamətləri nədir? Adətən xəstəlik simptomsuz keçir. Pasienti heç nə narahat etmir, menstrual tsikl və aybaşı ifrazatı dəyişmir. Çox vaxt uşaqlıq boynu kistaları ginekoloji baxış zamanı təsadüfən aşkar edilir. Törəmə kolposkopiya və digər müayinələrdə də görünür.

Uşaqlıq boynunun nabot kistası girdə formalı, ağ və ya ağ-sarı rəngli bərk konsistensiyalı törəmə olub, ölçüsü 3 mm-i keçmir.

Bir sıra əlamətlər var ki, onları özündə müşahidə edən pasient ginekoloqa getməlidir ki, müasir müalicə üsulları ilə bu törəmələrdən canını qurtarsın. Tibbi yardıma müraciət etmək üçün əlamətlər aşağıdakılardı:

• Menstrual tsiklin pozulması, çünki, iri ölçülü kistalar tez-tez servikal kanalı bağlayır.
• Bu səbəbdən də hamilə qala bilməmək — kanal spermatozoidləri uşaqlıq boşluğuna buraxmır.
• Ginekoloji baxış və cinsi əlaqədən sonra zəif qanaxma. Bu, o vaxt olur ki, törəmə kanalın arxa divarında yerləşsin.
• Diskomfort hissi. Belə simptom kistalar iri olduqda rast gəlinir.
• Menstruasiyalararası disfunksional uşaqlıq qanaxması.
• Qarnın aşağısında ağrı.

Bu əlamətlərin hər-hansı biri olduqda həkimə müraciət etmək lazımdır və müayinələrin cavabı alındıqdan sonra həkimin təyinatı üzrə müalicə başlanılmalıdır.

Diaqnostika

Uşaqlıq boynu kistasına şübhə olarsa hansı müayinələrdən keçmək lazımdır? Nabot kistasına diaqnoz kresloda ginekoloji baxış zamanı qoyulur və digər müayinələrlə təsdiqlənir. Kista adətən vaginal güzgü ilə diaqnostika olunur.

Nabot kistası ağımtıl və ya sarımtıl rəngdə olur. Endometrioid kista isə tünd-qırmızı rəngli ocaq olub, toxunduqda qanayır. Kiçik ölçülü törəmələr kolposkopiyada, endoservikal kistalar isə USM və ya histeroskopiyada diaqnostika olunur.

Urogenital infeksiyaları aşkar etmək üçün aşağıdakı müayinələr aparılır:

• ginekoloji yaxmanın mikrofloraya görə analizi;
• PZR-diaqnostika.

Əlavə olaraq aşağıdakı analizlərə ehtiyac ola bilər:

• qanın və sidiyin ümumi analizi;
• qanın biokimyəvi analizi;
• SPİD, RW, hepatit analizləri;
• cinsi infeksiyalara görə analizlər.

Onkologiyanı inkar etmək üçün uşaqlıq boynundan götürülmüş materialın sitoloji müayinəsi təyin olunur. Bəzən diferensial diaqnostika aparmaq üçün histoloji müayinəyə ehtiyac yaranır. Diaqnostik tədbirlərin nəticələrinə əsasən həkim müalicə təyin edir.

Nabot kistasının müalicəsi

Nabot kistasının müalicəsi hər bir halda fərqlidir. Əvvəl dediyimiz kimi kiçik ölçülü kistaları müalicə etməyə ehtiyac yoxdur. Kistlərin sayı çox olarsa və ya onların irinləməsi olarsa — müalicə mütləq qaydada aparılır.

Bəzi hallarda cərrahi müdaxiləyə ehtiyac yaranır. Məsələn, endoservikal kistaların müalicəsi yalnız cərrahi yolladır.

Uşaqlıq boynu kistaları müxtəlif üsullarla çıxarılır:

• Kistaların lazerlə çıxarılması. Bu zaman lazer şüaları elə nizamlanır ki, yalnız patoloji toxumaları yandırır, sağlam toxumalara dəymir.
• Radiodalğa ilə çıxarılma — toxumaları ən az zədələyir. Bu proseduru xüsusi cihazların köməyilə həyata keçirirlər. Kontaktsız alətlərin köməyilə kistanın yerləşdiyi yerə təsir edilir, yüksəktezlikli radiodalğaların təsirindən toxumaların koaqulyasiya və buxarlanması baş verir. Bu üsuldan sonra toxumalarda çapıq əmələ gəlmədiyindən, hələ uşaq doğmamış pasientlərə uyğun gəlir.
• Uşaqlıq boynu kistasının dondurulması — kriodestruksiyası göstərişə görə azotla aparılır. Aşağı temperaturun təsirindən kista dağılır. Prosedur aybaşı qurtardıqdan dərhal sonra, ambulator şəraitdə aparılır.
• Diatermokoaqulyasiya son vaxtlara qədər geniş istifadə edilir. Hazırda aktuallığını tədricən itirir. Üsulun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, toxumalara yüksək tezlikli cərəyanla təsir edilir, nəticədə nekroz baş verir. Bir müddət sonra bu yerdə qaysaq yaranır, hansı ki, zaman keçdikcə çapıqlaşır və sonralar doğuş və aybaşı zamanı maneə yaradır.

Həkim daha az travmatik üsul da təyin edə bilər, məsələn, kimyəvi (Solkovagin). O, doğmamış pasientlərdə, çox da böyük olmayan və səthi yerləşmiş törəmələrdə tətbiq edilir. Preparatın təsiri altında (tərkibində turşu var) kista dağılır, yerində çapıq əmələ gəlmir, selikli qişa isə tez bərpa olunur.

Həyat tərzinə aid məsləhətlər

Uşaqlıq boynu kistalarında qidada, fiziki hərəkətlərdə və cinsi əlaqə ilə əlaqədar xüsusi məhdudlaşdırma tələb olunmur. Həmçinin kista ilə açıq su hövzələrində, hovuzlarda çimmək olar.

Amma xəstəliyin yaranmasının qarşısını almaq və hormonal fonu stabilləşdirmək üçün yaxşı qidalanma, vitamin və mikroelement qəbulu vacibdir.

Qadağalar

Bəzi qadağalar pasientin vəziyyətini yüngülləşdirməyə kömək edir:

• Müalicə bitənə qədər SPA və fizioterapevtik prosedurlar olmaz.
• Sauna, hamam, isti vannalar olmaz.
• Günəşin altında uzun müddət qalmaq olmaz.
• Ağırlıq qaldırmaq, ağır idmanla məşğul olmaq olmaz.
• Xalq təbabəti vasitələrindən istifadə etmək olmaz. Məsələ burasındadır ki, dərman bitkiləri və nənələrimizdən qalan digər reseptlər bu xəstəlikdə nəinki əhəmiyyətsizdir, hətta, ziyan belə verə bilər.

Kistanın böyüməsini stimulyasiya edən çoxlu ərzaq məhsulları var. Bu səbəbdən qidadan tərkibində maya olan bütün məhsullar çıxarılmalıdır. Bunlara çörək, turş kələm, xiyar, pivə, çaxır, qırmızı ət aiddir. Eyni zamanda müntəzəm qaydada yumurta sarısı, balqabaq tumu və maye yağın istifadəsi məsləhət görülür.

Xülasə

İnternetin inkişaf etdiyi dövrdə pasientlər dərdlərinin əlacını çoxsaylı saytlarda və forumlarda axtarır, özünümüalicə ilə məşğul olur, hormonal preparatlar qəbul edir, həkimə müraciət etmirlər. Bu, prinsip etibarilə yolverilməzdir, çünki, belə xəstəliyi ağırlaşdırmaq olar.

Uşaqlıq boynu kistaları vaxtında aşkar edilərsə və ginekoloqun nəzarətində qalarsa — təhlükəli deyil.