Histeroskopiya – nədir və necə aparılır

Endoskopik cihazların praktik təbabətdə tətbiqi, o cümlədən histeroskopiyanın ginekologiyada istifadə olunması, diaqnostik müayinələrin keyfiyyətini və aparılan müalicənin effektivliyini xeyli artırdı. Histeroskopiya – optik sistemin – histeroskopun köməyilə uşaqlıq boşluğu və onun daxili səthinə baxmağa imkan verən, minimal invaziv vizual müayinə üsuludur.

Histeroskop nədir və necə işləyir

Histeroskop cihazı düzbucaqlı formada, çox da böyük olmayan korpusdan ibarət olub, qaz və ya maye vurmaq və onları çıxartmaq üçün nəzərdə tutulan borularla birləşən iki krandan ibarətdir. Bu mühitlər müəyyən məsələləri həll etməyə imkan verir, məsələn, görüntünü yaxşılaşdırır, uşaqlıq boşluğunu böyüdərək manipulyasiya imkanını artırır, selik və qanı yumaq olur.

Korpus xarici tubusla – boş boru ilə birləşir, hansına ki, okulyarı, işıqötürən və teleskopik sistemləri olan daxili tubus salınır. Bəzi modellərdə yüngül manipulyasiyalar üçün nəzərdə tutulan alətlər (qayçı, biopsiya maşaları, elektrodlar, lazer işıqverəni) salınan əlavə kanal olur.

Cihazda istifadə olunan optik sistemdən asılı olaraq, ümumi (böyüdülməmiş) və ya 20 dəfə böyüdülmüş baxış aparmaq olar. Birincinin vasitəsilə həkim orqanın daxili vəziyyəti haqqında ümumi məlumat alır və daha dəqiq müayinə üçün böyüdücü ilə baxmağı tələb edən uşaqlığın hissələrini təyin edir. Müasir dövrdə 60 və 150 dəfə (mikrohisteroskoplar) böyütmə imkanı olan optik sistemlər mövcuddur, hansı ki, selikli qişa və onun hüceyrələrindəki dəyişiklikləri görməyə, patoloji dəyişikliklərin inkişaf dərəcəsini və xarakterini təyin etməyə, xərçəngəbənzər hüceyrələri diferensiasiya etməyə imkan verir.

Histeroskopların növləri və onların tətbiq sahələri

Funksionallığına görə histeroskopların iki əsas növü var: həm diaqnostik, həm də kiçik həcmli cərrahi əməliyyatlar icra etməyə imkan verən – elastiki və ya yumşaq (histerofibroskop) və sərt. Histerofibroskop manipulyasiya üçün daha rahatdır, lakin kövrək və nisbətən bahalıdır.

Diaqnostika zamanı ən çox sərt tubus istifadə edilir. Texniki xarakterlərinə görə xarici diametrləri 4 mm, baxış bucaqları 30⁰ və 70⁰ olan teleskoplar təklif olunur. Doğmamış və cavan qadınlar üçün diametri 3 mm, baxış bucaqları 30⁰ olan cihazlar mövcuddur. Diametri 1 və 2 mm olan cihazlar da buraxılır.

Histeroskopların xüsusi qrupunu elektrogeneratora birləşdirilən L- və şarşəkilli monopolyar elektrodları olan histerorezektoskoplar təşkil edir. Xarici diametri 7 mm olan histerosrezektoskoplar uşaqlıq boynu kanalının çox da genişləndirilməsini nəzərdə tutmayan, vizual nəzarət altında kiçik cərrahi əməliyyatları icra etmək üçündür. 9 mm-lik diametri olan histerorezektoskoplar submukoz miomaları çıxartmaq, böyük ölçülü daxili endometrioid ocaqlarını yandırmaq, kobud fibroz sinexiyaları (bitişmələri) ayırmaq, uşaqlıq borularını kateterizasiya etmək və s. üçün nəzərdə tutulub.

Uşaqlıqdaxili manipulyasiyaları asanlaşdırmaq və proseduru dokumentləşdirmək üçün, histeroskopların əksəriyyəti videokamera ilə təchiz olunur, hansı ki, böyüdülmüş və keyfiyyətli təsviri monitorun ekranına ötürür.

Sonsuzluqdan əziyyət çəkən pasientlərin sayının artması səbəbindən, süni mayalanmadan qabaq selikli qişadan biopsiya götürməklə aparılan histeroskopiyanın əhəmiyyəti artmışdır. EKM (ekstrakorporal mayalanma) uşaqlıq boşluğuna əvvəlcədən orqanizmdən kənarda mayalandırılmış yumurtahüceyrənin yerləşdirilməsidir. Onun endometriuma effektiv yeridilməsini təmin etmək üçün polip, endometrioz, sinexiya, uşaqlıqdaxili arakəsmə, əvvəlki keysəriyyə kəsiklərindən sonra uşaqlıq boşluğuna çıxan liqatura, endometrium və boruların iltihabı, submukoz düyünlər və s. kimi maneələrin inkar edilməsi və ya əgər varsa ləğvi vacibdir.

Beləliklə, məqsədindən asılı olaraq histeroskopiyanı şərti olaraq bölürlər:

1. Diaqnostik
2. Müalicəvi
3. Kontrol, aparılan müalicənin nəticəsini yoxlamaq üçün

Histeroskopiyaya göstəriş və əksgöstərişlər

Histeroskopiyanın köməyilə yalnız uşaqlığın daxili qişası müayinə olunmur, həm də azinvaziv cərrahi müdaxilələr aparılır. Buna görə də həkim onu aşağıdakı hallarda təyin edir:

• Uşaqlıq və uşaqlıq borularının anomaliya və inkişaf qüsurları (arakəsmələr, bitişmələr və s.)
• Xoş- və bədxassəli şişi şübhə
• Endometriumda patoloji dəyişikliklər (poliplər, hiperplaziya, endometrioz)
• Submukoz miomatoz düyün
• Uşaqlığın perforasiyasına (deşilməsinə) şübhə
• Aybaşı siklinin pozulması, klimakterik qanaxmada
• Sonsuzluq
• Aşağıdakı hallardan sonrakı vəziyyətə nəzarət etmək və fəsadları aradan qaldırmaq üçün:
  • Tibbi abortdan sonra
  • Hamiləliyin özbaşına pozulmasında
  • Keysəriyyə əməliyyatından sonra
  • Doğuşdan sonra iltihab inkişaf etdikdə
  • Uğursuz süni mayalanmada
  • Hormonal terapiya və ya cərrahi əməliyyatdan sonra
  • Uşaqlıqdaxili spiralın qoyulmasından sonra

Histeroskopiya cərrahi manipulyasiyaları zərgər dəqiqliyi və uşaqlığın selikli qişasının minimal zədələnməsi ilə icra etməyə imkan verir, hansı ki, tez və izsiz sağalmanı təmin edir. Bu prosedur hamiləlik planlaşdıran pasientlər üçün daha çox əhəmiyyət daşıyır.

Əksgöstərişlər

Bütün cərrahi əməliyyatlar kimi, histeroskopiyaya da əksgöstərişlər var:

• Ağır dərəcəli qanitirmə
• Uşaqlıq boynu xərçəngi
• Uşaqlıqdankənar hamiləlik
• Ürək-damar, qaraciyər və böyrək çatmamazlığı
• Uşaqlıq boynunun stenozu
• Cinsiyyət orqanlarının kəskin iltihabı
• Kəskin infeksion xəstəliklər

Histeroskopiyaya hazırlıq

Məqsədindən asılı olmayaraq histeroskopiyaya əsas hazırlığa daxildir:

• Adi ginekoloji baxış, eyni zamanda bimanual vaginal müayinə.
• Instrumental və laborator müayinələrin aparılması.
• Göstərişə görə terapevtin konsultasiyası.
• Anestezioloqun baxışı və tələb olunduqda (anestezioloqun fikrinə görə) digər mütəxəssislərin konsultasiyası.

Xəstənin prosedurdan bilavasitə qabaq hazırlanması.

Instrumental müayinələr:

• Elektrokardioqrafiya
• Döş qəfəsinin rentgenoskopiyası
• Kiçik çanaq orqanlarının USM-i
• Kolposkopiya

Histeroskopiyadan əvvəl mütləq analizlərə aiddir:

• Qanın və sidiyin ümumi analizləri
• Sifilis, SPİD, hepatitlərə görə analizlər
• Qanın biokimyəvi analizi
• Qanın laxtalanma analizləri
• Uşaqlıq boynundan yaxmanın sitoloji analizi
• Uşaqlıq yolu yaxmasının təmizliyə və mikrofloranın xarakterinə görə müayinəsi

Histeroskopiya əməliyyata bərabər sayılır və pasientin uyğun şəkildə hazırlanmasını tələb edir. Bu məqsədlə ona prosedurdan qabaqkı gün naharda qaz əmələ gətirməyən və asan həzm olunan qidalar məsləhət görülür. Axşama yemək olmaz, ancaq tünd olmayan çay və qazsız su şəklində maye qəbul etmək olar. Gecə təmizləyici imalə lazımdır. Səhər, prosedur günü: qida və maye qəbulu olmaz, təmizləyici imaləni təkrarlamaq lazımdır.

Diqqət! Hazırlığın bütün qaydalarına əməl etmək, histeroskopiyanın ağırlaşma riskini çox azaldır.

Histeroskopiyanı nə vaxt etmək məsləhətdir

Diaqnostik prosedurun aparılma vaxtı onun məqsədlərindən asılıdır. Reproduktiv yaşda olan qadınlar üçün ən optimal zaman – menstrual siklin altı-doqquzuncu günləridir. Bu dövrdə selikli qişa çox nazik olur və müayinəni xeyli asanlaşdırır. Postmenopauzada, menopauza vaxtı və həmçinin təcili göstərişlər olarsa, histeroskopiyanı, əgər güclü qanaxma yoxdursa, istənilən vaxt aparmaq olar.

Histeroskopiya necə aparılır

Prosedur ginekoloji kresloda standart vəziyyətdə aparılır. Anestezioloq pasientə narkoz vermək üçün damar yolunu nizamladıqdan sonra, ginekoloq xarici cinsiyyət üzvlərini, uşaqlıq yolu və uşaqlıq boynunu antiseptik məlullarla işləyir. Narkoz verildikdən sonra servikal kanalı ona yeridilən müxtəlif diametrli metal zondlarla tədricən genişləndirir. Bu mərhələ ağrılıdır və orqanizm tərəfindən arzuolunmaz reflektor reaksiyalara səbəb ola bilər. Buna görə də, prosedur mütləq narkoz altında aparılır.

Narkozun növü

Histeroskopiyanın hansı narkoz altında aparılması yalnız anestezioloqun qərarından asılıdır. Buna bir çox amillər təsir göstərir:

• ginekoloqun təcrübəsini nəzərə almaqla, prosedurun təxmini həcmi və davam müddəti;
• pasientin ümumi vəziyyəti;
• onda yanaşı gedən xəstəliklərin olması;
• narkotik və digər preparatlara allergik və anafilaktik reaksiyaların inkişafetmə riski;
• histeroskopiya və narkozun gedişində gözlənilən ağırlaşmalar, o cümlədən, qanaxma, uşaqlıq boşluğunun uzun müddət su ilə yuyulması ilə əlaqədar orqanizmdə su-elektrolit balansının pozulması.

Adətən histeroskopiya narkotik və analgetik dərmanların fərdi qaydada seçilməsilə, ümumi venadaxili narkoz altında aparılır. Lakin nadir hallarda, prosedur və ya narkozla əlaqədar ciddi fəsadlar gözlənildikdə və ya ginekoloji manipulyasiyaların uzun müddət aparılacağı planlaşdırıldıqda, anestezioloq tərəfindən intubasion endotraxeal narkozun seçiləcəyi də istisna olunmur. Narkozun və ya anesteziyanın növündən asılı olmayaraq, xüsusi cihazlarla tənəffüsün, ürək fəaliyyətinin və qanın oksigenlə doymasının daimi monitorinqi aparılır.

Manipulyasiyanın aparılma mərhələləri

Antiseptik məhlulla işlədikdən sonra, histeroskop monitorda nəzarət etməklə maye və ya qaz doldurulmuş uşaqlığa yeridilir, onun möhtəviyyatı və ölçüsünə, divarlarının forma və relyefinə, uşaqlıq borularının dəliklərinə baxılır. Bu zaman uşaqlığın selikli qişasının (endometrium) relyefinə, rənginə və qalınlığına, onun menstrual siklə uyğun olmasına, patoloji dəyişikliklər və törəmələrin olmasına diqqət yetirilir.

Yad cisim (döl yumurtası qalıqları, uşaqlıqdaxili spiralın ilişib qalmış fraqmentləri) aşkarlandıqda, onu histeroskopun kanalından yeridilmiş xüsusi sıxıcı ilə çıxarırlar. Atipik dəyişilməyə şübhəli hissələrdən sonrakı histoloji müayinə üçün xüsusi alətlə biopsiya materialı götürülür.

Prosedurun sonunda adətən ginekoloq uşaqlıq boşluğu və boynunu ayrı-ayrılıqda qaşıyır, ardınca isə anestezioloq pasienti narkozdan ayıldır və onu 2 saat ərzində nəzarətdə saxlayır.

Endometriumun polipinin histerorezektoskop vasitəsilə çıxarılmasının videoçarxına baxın: