Uşaqlıq polipinin əmələ gəlmə səbəbi — uşaqlığın daxili qişası – endometriumun hiperplaziyasıdır. Bu qişa orqanı içəridən örtür. Hormonal balans pozulduqda, endometrium qalınlaşır, bəzən göbələk və ya məməciyəbənzər törəmələr yaranır. Bəzi poliplər (adenomatoz) xərçəngönü vəziyyətə aiddir.

Bütün hiperplastik proseslər uşaqlıq qanaxması verir. Ona görə də, polipektomiya əməliyyatı, bu diaqnozu olan bütün qadınlara aparılmalıdır. Müxtəlif müəlliflərin fikrinə görə, bu xəstəlik bütün ginekoloji pasientlərin 5-25%-ində və ən çox 45 yaşından sonra rast gəlinir.

Müalicə taktikası

Dərman müalicəsi poliplərin böyüməsini dayandıra və ya onların təkrar əmələ gəlməsinin qarşısını ala bilər. Ancaq hormonların qəbulunu dayandıran kimi, bu törəmələr dərhal yenidən əmələ gəlir. Konservativ müalicə üçün müalicəvi, profilaktik və kontraseptiv təsiri olan, gestagen tərkibli, uşaqlıqdaxili Mirena spiralı təklif olunur.

Praktiki olaraq endometriumun bütün polipləri çıxarılmalıdır. Bu, uşaqlıq qanaxması və bədxassəli şişə çevrilmənin profilaktikası üçün lazımdır. Polipin xaric olunma üsulları müxtəlif ola bilər, lakin onların hamsı histeroskopiyanın köməyilə aparılır.

Çoxsaylı tibbi tədqiqatlar sübut etmişdir ki, polipin qaşınma yolu ilə götürülməsi – xəstəliyin qarşısını həmişə almır. Əsas da bu fibroz poliplərə aiddir, hansı ki, bu üsulla yalnız 12% qadında effekt verir. Hətta histeroskopiyanın tətbiqi zamanı, xəstəlik pasientlərin 26-78%-ində təkrarlanır.

Uşaqlıq polipinin çıxarılması, onun altındakı endometrium qatının (bazal) kəsilməsini əhatə etməlidir, onda onun effektivliyi yüksəlir. Belə əməliyyat mexaniki alətlər, elektrocərrahiyyə, lazer və ya digər müasir cihazlarla aparıla bilər.

Polip çıxarıldıqdan sonra aparılan müalicə törəmənin növündən asılıdır. Bu məsələ hələ də həkimlər tərəfindən aktiv müzakirə edilir və bu barədə vahid fikir yoxdur. Hesab edilir ki, hormonal terapiya vəzli və adenomatoz törəmələrdə, həmçinin polipin endometriumun diffuz hiperplaziyası ilə birgə rast gəlməsi zamanı tələb olunur. Müalicə sxemi yaş və digər faktorlardan asılı olaraq fərdi seçilir.

Əməliyyata göstəriş və əksgöstərişlər

Endometriumun polipinin kəsilib çıxarılması barədə son qərarı pasient özü verir. Həkim ona törəmənin bədləşmə riski və digər fəsadlarının olmasını izah etməlidir.

Xərçəngə çevrilmə 1% təşkil edir. Bədləşmə tezliyi törəmənin ölçüsü ilə əlaqəli deyil, yəni həm iri, həm də kiçik düyünlər eyni dərəcədə bədləşə bilər. Bu cür sonluğun riski, qanaxması olan yaşlı qadınlarda daha çoxdur.

Əgər polip heç bir əlamət vermirsə, 25% halda bir il ərzində öz-özünə sovrulub gedir, əsas da diametri 1 sm-dən kiçik olduqda. Əgər simptomsuz törəmə postmenopauzada olan qadında tapılarsa, başlanğıcda yalnız müşahidə məsləhət görülə bilər. Təcili əməliyyat yalnız yaxın qohumlarda uşqlıq xərçəngi olduqda tələb olunur.

Əməliyyat mütləq qaydada aşağıdakı hallarda məsləhət görülür:

• 1 sm-dən böyük olan iri törəmələr, hansı ki, qanaxma və sonsuzluq verir;
• pasientin yaşı 40-dan çox olduqda, hansı ki, hormonal yenidənqurma endometriumun hiperplaziyasını xərçəngönü vəziyyətə və xərçəngə çevirə bilər;
• disfunksional qanaxma üçün tətbiq olunan dərman preparatlarının effektsizliyi;
• uşaqlıq boşluğundakı törəmə səbəbindən sonsuzluq və hamiləliyin özbaşına pozulması;
• adenomatoz polip hansı ki, həmişə xərçəngönü vəziyyət hesab olunur.

Endometrium polipinin çıxarılması, uşaqlıq boynu xərçəngində və digər xəstəliklərlə (diabetin dekompensasiyası, beyin qan dövranının pozulması, ağır hipertoniya, III-IV dərəcəli ürək çatmamazlığı və s.) əlaqədar orqanizmin ümumi ağır vəziyyətində əksgöstərişdir. Profuz uşaqlıq qanaxmalarında müalicəvi qaşınma və ya uşaqlığın çıxarılması icra edilir.

Aşağıdakı hallarda əməliyyat müvəqqəti təxirə salınır:

• kəskin infeksiyalar (angina, KRVİ, pielonefrit və ya sistitin kəskinləşməsi, tromboflebit və s.);
• cinsiyyət orqanlarının iltihabi xəstəliklərinin (vulvovaginit, kolpit, servisit, endometrit, adneksit) kəskinləşməsi;
• uşaqlıq yolunun III-IV dərəcəli təmizliyi;
• hamiləlik.

Hazırlıq dövrü

Endometrium polipinin kəsilməsi ən çox planlı histeroskopiya ilə baş verir. Polipin çıxarılmasına hazırlıq aşağıdakı kimi keçir:

• qan və sidiyin analizi;
• vaginal yaxmanın təmizliyə görə analizi;
• EKQ;
• yanaşı gedən xəstəliklərdə (diabet, hipertoniya) profil mütəxəssislərin (endokrinoloq, kardioloq) konsultasiyası göstərişdir.

Prosedurdan qabaqkı axşam təmizləyici imalə məsləhət görülür. Yüngül şam yeməyi olar, əməliyyatdan qabaq səhər yemək və içmək olmaz. Histeroskopiyadan bilavasitə qabaq sidik kisəsini boşaltmaq lazımdır.

Əməliyyatı gündüz stasionarında etmək olar. Yaşlı qadınları, doğmamış və çox emosional pasientləri yalnız stasionar şəraitində əməliyyat etmək lazımdır.

Uşaqlıq polipini tsiklin neçənci günü çıxartmaq lazımdır?

Ən yaxşısı bunu menstruasiya başlayandan 5-7 gün sonra etməkdir. Bu vaxt endometrium nazik olur, törəmə yaxşı görünür, əməliyyatdansonrakı qanaxma riski çox aşağıdır.

Əgər qadın perimenopauzaya daxil olubsa, yəni onda tsikl qeyri-requlyardısa, qanaxma azdırsa, həmçinin yaşlı pasientlərdə əməliyyat gününün əhəmiyyəti yoxdur.

Əməliyyatın mərhələləri

95% halda əməliyyat ümumi venadaxili narkoz altında aparılır, qalan 5% pasientdə epidural anesteziya istifadə olunur (adətən narkoz maddələrinə allergiya olduqda və ya ağır yanaşı gedən xəstəliklərdə).

Endometriumun polipini çıxartmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə olunur:

• qaşınma;
• histerorezektoskopiya;
• histerektomiya.

Qaşınma və histerosrezektoskopiya zamanı qadın ginekoloji kresloya uzandıqdan sonra ona narkoz verilir.

Qaşınma (küretaj) üçün həkim ucunda ilgəyi olan uzun nazik metallik alətdən istifadə edir. Uşaqlıq divarını təmizlədikdən sonra histeroskopiya etmək lazımdır ki, tam əminlik yaransın. Bu prosedur uşaqlıq xərçənginə şübhə olduqda göstərişdir, çünki müayinə üçün çoxlu material alınır.

Çoxsaylı törəmələrdə polipin vakuumla çıxarılması mümkündür. Belə müdaxilə daha az travmatikdir, nəinki qaşınma, amma effektivliyi aşağıdır. Endometrium toxuması xüsusi aparat vasitəsilə sovrulur.

Ən yaxşı müalicə üsulu – histerorezektoskopiya və ya polipektomiyadır. Onu əsasən, qadında qeyri-şiş mənşəli uşaqlıq qanaxması olduqda istifadə edirlər.

Histeroskopiya zamanı polip necə çıxarılır?

1. Xarici cinsiyyət orqanları antiseptik məhlullarla işlənir, bimanual müayinə aparılır.
2. Uşaqlıq boynu xüsusi maşalarla fiksasiya olunur, servikal kanal Geqar genəldicilərilə genişləndirilir.
3. Uşaqlıq boşluğuna miniatür işıqsalan, videokamera və alətləri olan histeroskop yeridilir. Hətta servikal kanalı genişləndirmədən istifadə oluna bilən, minihisteroskoplar da var.
4. Histeroskop vasitəsilə uşaqlıq boşluğunun daxili səthinə baxılır, polipi tapır və elektrik cərəyanı ilə isidilmiş ilgəyin köməyilə və ya lazerlə kəsib götürürlər.

Əməliyyat təxminən 45 dəqiqə davam edir. Bu zaman, polipin əsası da kəsilib çıxarılır, hansı ki, residivi azaldır. Belə törəmənin təkrar əmələ gəlməsi 2-5% hallarda baş verir və adətən əməliyyatdan sonrakı bir il ərzində müşahidə edilir. Uşaqlıq qanaxmalarının profilaktika və müalicəsində, eyni zamanda postmenopauzada, rezeksiya çox effektivdir. O, süni mayalanma və spontan hamiləliyin baş vermə şansını xeyli artırır.

Əməliyyatdansonrakı dövr uzun sürmür. Pasient bir neçə saat ərzində həkimlərin nəzarətində qalır – narkozdan sonra bərpa olunana qədər. Fəsadlar olmadıqda – onu evə yazırlar. Yaxşı olar ki, qadını qohumlarından kimsə müşayiət etsin. Anesteziyanın təsiri altında onda diqqətin pozulması ola bilər, ona görə prosedurdan sonra ilk 1-2 gün ərzində maşın sürmək məsləhət görülmür.

Əgər aparılan müalicəyə baxmayaraq, poliplər təkrarlanar və qanaxma ilə müşayiət olunarsa, uşaqlıq çıxarılır – histerektomiya icra edilir.

Müasir müalicə üsulları

Mexaniki alətlərlə (maşalar, qayçə, küret) polipi çıxaran zaman onun əsasındqan qanaxma ola bilər. Buna görə də, çox vaxt xüsusi elektrik ilgəyi tətbiq olunur, hansı ki, qalan toxumanı yandırır. Lakin bu cür üsulla uşaqlığın selikli qişasının səthində kiçik çapıq yarana bilər.

Bu cür çatışmazlıq polipin lazerlə çıxarılması zamanı olmur. Bu üsulda, histerektomiya vaxtı lazer şüalarından istifadə edilir, hansı ki, patoloji törəməni tədricən "buxarlandırır". Bu, kontaktsız üsuldur, ətraf selikli qişanı zədələmir, toxumalarda yanıq törətmir. Lazerin istifadəsi zamanı əməliyyatdan sonrakı dövrdə qanaxma təhlükəsi yoxdur. Selikli qişada çapıq ya qalmır, ya da çox kiçik olduğu üçün sonrakı hamiləliklərə təsir göstərmir.

Müasir klinikalarda uşaqlıq polipi radiodalğa üsulu ilə xaric olunur. Bu, patoloji törəmənin təhlükəsiz və effektiv çıxarılma üsulu olub, dəyişilmiş hüceyrələrin radiodalğaların təsirindən "buxarlanmasına" əsaslanır. Bu zaman qanla kontakt olmur, yanıq riski yoxdur, əməliyyatdan sonra qanaxma baş vermir. Poliplərin çıxarılması üçün həm lazerdən, həm də radiodalğa üsulundan istifadə etmək olar, onların effektivliyi eynidir.

Histerorezektoskopla polipektomiya əməliyyatından videogörüntülərə baxın:

Mümkün fəsadlar

Müdaxilənin növündən asılı olaraq müxtəlif ağırlaşmalar ola bilər. Ən təhlükəsizi lazer və radiodalğa ilə çıxarılmadır.

Ən ciddi ağırlaşmalardan biri – uşaqlığın perforasiyasıdır, yəni onun divarında deşik əmələ gəlməsidir. O, həm qaşınma, həm də histeroskopiya zamanı yarana bilər, əsas da servikal kanalın genişləndirilməsi zamanı.

Bu cür ağırlaşma əməliyyat zamanı bilinir. Onun əsas əlamətləri:

• qanaxma;
• qarnın aşağısında güclü ağrı;
• zəiflik, qan təzyiqinin düşməsi, başgicəllənmə və təngnəfəslik (qanitirmə əlamətləri);
• ağır hallarda – peritonun iltihabı baş verdikdə, qəbizlik, qarnın şışməsi olur.

Uşaqlığın perforasiyasında defektin tikilməsi tələb olunur.

Uşaqlıq boşluğuna infeksiya düşdükdə, məsələn, cinsiyyət yollarında yanaşı gedən infeksion proses olduqda, endometrit inkişaf edə bilər. Bu zaman temperatur yüksəlir, qarnın aşağısında küt ağrılar yaranır, cinsiyyət yolarından əvvəl qanlı, sonra isə irinli ifrazat gəlir. Endometritin inkişafı çox vaxt qaşınma tələb edir. Mütləq qaydada antibiotiklər təyin olunur. Bu cür fəsadın qarşısını almaq üçün polipi kəskin iltihabi proseslər olmadıqda çıxartmaq lazımdır, prosedurdan sonra isə həkimin bütün məsləhətlərinə əməl etmək lazımdır.

Təkrar qaşınmalardan sonra uşaqlıq boşluğunda bitişmələr – sinexiyalar əmələ gələ bilər, həmçinin endometrium birləşdirici toxuma ilə əvəz oluna bilər. Bu, sonsuzluğa və hamiləliyin pozulmalarına gətirə bilir. Buna görə də uşaq doğmaq istəyən qadınlara, az travmayik müalicə üsulları – lazer və ya radiodalğa məsləhət görülür.

Bəzi pasientlərdə histeroskopiyadan sonra uşaqlıq boynunun spazmı baş verir, qan uşaqlıq boşluğunda yığılıb qalır. Bu cür yolla hematometra yaranır. Uşaqlıqda infeksiyanın inkişaf etməsi və irinləmə üçün yaxşı şərait yaranır. Qadın şikayət edir ki, onun beli və qarnının aşağısı ağrayır. Temperatur az qalxır. Dəri solğun və qurudur. Hematometra zamanı qanı uşaqlıq boşluğundan çıxartmaq və antibiotik təyin etmək lazımdır.

Polip çıxarıldıqdan sonra bərpa dövrü

Bərpa dövrü haqqında, o cümlədən hansı ifrazatın ola bilməsi haqqında pasienti həkim başa salmalıdır. Adətən 3-5 gün ərzində uşaqlıq yolundan az miqdarda boz rəngli ifrazat gəlir. Al qırmızı qan gəldikdə həkimə müraciət etmək lazımdır.

Prosedurdan sonra ağrılar əksər qadınlarda olur. Onlar zəif, göynədici xarakterdə olur. Ağrını azaltmaq üçün spazmolitik tabletlər (No-şpa) atmaq olar. Güclü sancışəkilli ağrılar olduqda – həkimə getmək lazımdır.

Histeroskopiyadan sonra uşaqlığın tam bərpası bir ay çəkir. Bu dövr ərzində adətən uşaqlığın daxili səthini bərpa edən hormonal preparatlar təyin olunur. Əgər bir böyük polip çıxarılmışsa, əlavə dərmanlar təyin olunmur. Hormonlarla əlaqədar bütün məsələlər müalicə həkimi ilə fərdi qaydada həll olunur.

Polipoz düyünlərin çıxarılmasından sonra ümumi məsləhətlər:

• 3 kq-dan artıq yük qaldırmamalı, idmanı məhdudlaşdırmalı;
• hovuza, hamama, saunaya getməməli;
• fizioprosedurlardan imtina etməli;
• qaynar vanna qəbul etməməli;
• qanaxma verə bilən dərmanları istifadə etməməli;
• cinsi əlaqə zamanı prezervativlərdən istifadə etməli;
• sprinsevasiya və vaginal tamponlardan istifadə etməməli.

Bütün bu məsləhətlərə prosedurdan sonra bir ay ərzində əməl etmək lazımdır. Lakin qaşınmadan sonra bərpa dövrü 3-6 aya qədər uzanır.

Polipin çıxarılması hormonal fona təsir etmədiyi üçün, əməliyyatdan sonra aybaşı vaxtında gəlir. Bəzən bir neçə günə tez və ya gec ola bilər, bu orqanizmin normal reaksiyasıdır. Bəzi qadınlarda müdaxilədən sonrakı ilk aybaşı əvvəlkindən çox olur, amma sonra tsikl normallaşır.

Uşaqlıq polipinin çıxarılmasından sonra hamiləlik hətta ilk menstruasiyaya qədər ola bilər. Lakin hamiləlikdən qorunmaq lazımdır ki, selikli qişa yaxşı bərpa olunsun. Bundan başqa, birinci ay prezervativsiz cinsi əlaqə uşaqlıqda infeksiyanın inkişafı ilə təhlükəlidir.

Çox vaxt reabilitasiya məqsədilə 3 ay müddətinə oral kontraseptivlər təyin olunur. Estrogen və gestagen tərkibli kombinəolunmuş preparatlar istifadə olunur, məsələn, Yarina. Onların təsirindən tsikl normallaşır, endometriumun vəziyyəti yaxşılaşır.

Belə preparatları kəsdikdən sonra "kəsmə effekti" yaranır – bu zaman hamiləlik ehtimalı artır. Əgər polip pasientdə sonsuzluğa səbəb olmuşdursa, bundan istifadə etmək olar.

35 yaşından yuxarı qadınlara da gestagenlər, məsələn, Düfaston təyin etmək uyğundur. Bu yaşda estrogenlərlə həddən artıq stimulyasiya, endometriumda bədxassəli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Əgər qadın hamiləlik planlaşdırmırsa, ona uşaqlıqdaxili "Mirena" spiralı qoymaq təklif olunur. Onun tərkibində endometriumu bərpa edən və hamiləlikdən qoruyan gestagen maddəsi var.

Əməliyyatdan sonra ginekoloqa müntəzəm müraciət etmək lazımdır. Adətən təkrar baxış müdaxilədən 2 həftə sonraya – çıxarılmış materialın biopsiyasının nəticəsi hazır olan vaxta, təyin olunur. Polipin növü (fibroz, adenomatoz və s.) bəlli olduqdan sonra, sonrakı müalicə taktikası dəyişə bilər.

Həkimin qəbulunda hormonal preparatlarının qəbul qaydasını və növbəti USM-in vaxtını dəqiqləşdirmək lazımdır. Adətən oral kontraseptivlər kursu 3 ay davam edir, sonra kontrol USM aparılır. Sonralar bu müayinəni hər il təkrarlamaq məsləhət görülür.

Endomtriumun polipoz törəmələri tez-tez təkrarlanır. Çıxarıldıqdan sonra uşaqlıq polipinin profilaktikasına daxildir:

1. Təcrübəli həkimdə müalicə olunmalı, hansı ki, törəməni dəqiqliklə çıxarır.
2. Məsləhət görülən hormonal vasitələrin qəbulu.
3. Bütün xoşagəlməz hallarda ginekoloqa müraciət etməli.
4. Hamiləliyin planlaşdırılması.

Uşaqlıq polipinin histeroskopiya vasitəsilə çıxarılmasının ardınca hormonal terapiya əksər hallarda xəstəlikdən qurtulmağa, hətta hamilə qalmağa kömək edir.