Aşerman sindromu dedikdə uşaqlıq boşluğunda bitişmələrin olması nəzərdə tutulur. Bu bitişmələr orqanın normal işini pozur, aybaşı qanının xaricə çıxmasına maneə törədir, iltihabın inkişaf etməsinə, requlyar ağrıların və diskomfortun əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bitişmə prosesi çox vaxt mayalanmaya və hamiləliyin saxlanmasına mane olur.

Aşerman sindromunun nə olduğunu və hansı səbəblərdən yarandığını bilən qadın özünü bu patologiyadan qorumağı və uzun müddət reproduktiv funksiyasını saxlamağı bacara bilər.

Patologiyanın yaranma səbəbləri

Uşaqlıqdaxili bitişmələr (sinexiyalar) müxtəlif ağırlıq dərəcəsində ola bilər: yüngül, orta və ağır.

1. Yüngül dərəcə – bitişmə prosesi orqanın dörddə birindən az hissəni tutur. Bu zaman bitişmələr uşaqlıq borularına və uşaqlığın dibinə yayılmır.
2. Orta dərəcə – bitişmə prosesi uşaqlıq boşluğunun 75% -ə qədərini tutur, boruların ucunu və uşaqlığın dibini daraldır.
3. Ağır dərəcə – sinexiyalar bütün uşaqlıq boşluğunu, o cümlədən artımları da zədələyir, orqanın divarlarının tam bitişməsi baş verir.

Nəzərə alsaq ki, bitişmələr öz strukturuna görə birləşdirici toxumadan əmələ gəlmiş arakəsmələrdir, aydındır ki, onlar çox vaxt orqanın boşluğuna mexaniki travma və ya digər kobud müdaxilə nəticəsində yaranır. Çox vaxt bitişmələr kobud və ya səhv aparılmış tibbi manipulyasiyaların və ya operativ müdaxilələrin fəsadlarıdır.

Uşaqlıqda əmələ gələn bitişmələrin səbəbləri aşağıdakılardır:

• abort zamanı uşaqlıq boşluğunun qaşınması (əsasən də 12 həftədən sonrakı dövrdə təhlükəlidir);
• ginekoloji patologiyalar zamanı uşaqlığın daxili qatının bir hissəsinin götürülməsi;
• uşaqlığın cismində və ya borularda aparılan operativ müdaxilələr;
• uşaqlıqdaxili kontraseptiv vasitənin – spiralın uzun müddət istifadəsi;
• inkişafdan qalmış hamiləlik;
• virus və ya bakterial mənşəli müxtəlif xəstəliklər (məsələn, uşaqlığın vərəmi, xlamidioz);
• cinsi orqanların bədxassəli şişlərinin müalicəsi zamanı şüa terapiyasından istifadə.

Uşaqlıq boşluğunda bitişmələr inkişafdan qalmış hamiləlikdən sonra çox rast gəlinir. Xorion xovlarının qalıqları endometriumun normal bərpa olmasının qarşısını alır. Tədricən onun birləşdirici toxuma və sinexiyalarla əvəz olunması baş verir. Əgər qadında bir neçə dəfə düşük baş verərsə, Aşerman sindromunun inkişaf riski çox yüksələrək 40%-ə çata bilir.

Əlamətləri

Ilk mərhələdə, bütün digər ginekoloji patologiyalar kimi bu xəstəlik də tam əlamətsiz keçə bilir. Uşaqlıqdaxili sinexiyaların olması barədə qadın və ya müalicə həkimi requlyar cinsi əlaqə fonunda hamiləlik baş vermədikdə şübhələnə bilər.

Bundan başqa Aşerman sindromunda aşağıdakı əlamətlər ola bilər:

• aybaşı qanamalarının requlyarlığı və həcmi dəyişir, azalıb və ya çoxalaraq güclü diskomfort yaradır;
• qarnın aşağısında aybaşı zamanı güclənən sancışəkilli və ya küt ağrılar;
• tər ifrazının artması, dəridə səpgilərin əmələ gəlməsi;
• tez yorulma, depressiyalar, iştahın azalması, əsəbilik;
• baş ağrıları, titrəmə;
• ikincili amenoreya (aybaşının olmaması);
• təkrari düşüklər.

Uşaqlıqdaxili bitişmələr nə ilə təhlükəlidir?

Uşaqlıq boşluğunda əmələ gələn bitişmələrin ən ağır nəticəsi hamiləliyin baş verə bilməməsi və ya təkrarlanan özbaşına düşüklərdir.

Daha bir geniş yayılmış ağırlaşma endometriozdur. Bu uşaqlığın selikli qişasının qadın orqanizminin digər strukturlarına yayılmasıdır. Sərbəst axına malik olmayan aybaşı qanının toplanması endometroid hüceyrələrin digər orqan və toxumalara yayılmasına səbəb olur. Xəstəliklərin belə kombinasiyası müalicənin mümkünlüyünü və proqnozu pisləşdirir, qadının reproduktiv funksiyasına mənfi təsir göstərir.

Diaqnostika

Pasientin sorğusu, ginekoloji baxış və ümumi əlamətlərin analizi diaqnozun dəqiqləşdirilməsi üçün kifayət deyil. Aşerman sindromunun olmasını təyin etməzdən öncə qadından əvvəlki hamiləliklərin, doğuş və abortların sayı, həmçinin aparılmış müxtəlif manipulyasiyalar və onların vaxtı (məsələn, qaşınma) haqda məlumat alınır. Eyni zamanda əvvəllər keçirilmiş ginekoloji xəstəliklər və cinsi yolla ötürülən infeksiyalar haqqında məlumat toplanır.

Ən geniş yayılmış və əlçatan diaqnostika üsulu kiçik çanaq orqanlarının transvaginal USM metodudur. Tam əmin olmaq üçün müayinə aybaşının müxtəlif fazalarında təkrarlanır.

Bitişmə prosesinin diaqnostikası üçün həmçinin uşaqlığın endoskopik müayinəsi aparılır. Monitora birləşdirilmiş endoskopun uşaqlıq boşluğuna yeridilməsi ilə burada baş verən bütün patoloji dəyişikliklər real zaman kəsiyində görünür.

Daha bir effektiv diaqnostika metodunu – Paypel biopsiyasını qeyd etmək lazımdır. Bu endometriumu zədələmədən toxuma hissəciklərini müayinə etməyə imkan verən az travmatik və demək olar ki, ağrısız proseduradır. Aşerman sindromunun infeksion mənşəli olduğunu aydınlaşdırmaq üçün yaxmanın bakterioloji müayinəsi aparılır.

Müalicə

Uşaqlıq boşluğunda olan bitişmələrin uğurlu müalicəsi cərrahi müdaxilə vasitəsilə aparılır. Aşerman sindromu olan qadınlara histeroskopiya göstərişdir. Əməliyyata hazırlıq dövründə pasientə hormonal müalicə təyin olunur. Bu müalicənin məqsədi endometriumun inkişafının qarşısını almaqdır.

Əməliyyatın gedişində aşkar olunan bitişmələr kəsilib və ləğv edilir. Bunun üçün xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq müxtəlif alətlərdən (endoskopik qayçı, pinset, lazer) istifadə olunur. Həmçinin endometriumun müdafiəsi üçün lazımi tədbirlər görülməlidir. Bundan ötrü USM nəzarəti istifadə olunur. Bununla qanaxma və uşaqlıq divarlarının deşilməsi riskinin qarşısı alınır. Sinexiyalar bütün uşaqlıq boşluğunu tutarsa qanaxma riski artır.

Histeroskopiya haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Pasientin sonrakı müalicəsi ambulator şəraitdə aparılır. Qadına endometriumun bərpası və aybaşı tsiklinin normallaşması üçün hormonal terapiya təyin olunur. Hormonal müalicənin məğzi – estradiol, preqnin və progesteronun kompleks qəbulundan ibarətdir. Kombinəolunmuş hormonal preparatların təyini əks göstərişdir, çünki onlar endometriumun atrofiyasına səbəb olur.

Bitişmələrin vaxtında ləğv olunması qadının gələcəkdə ana olma şansını artırır. Təəssüf ki, bu xəstəlik zamanı yüksək residiv müşahidə olunur. 25%-dən çox pasientdə əməliyyatdan sonra təkrar uşaqlıqdaxili bitişmələr əmələ gəlir. Bunun qarşısını almaq üçün uşaqlığın daxilinə divarların kontakt etməməsi üçün geləbənzər maddə vurulur.

Postoperasion dövrdə infeksion prosesin qarşısını almaq üçün antibiotiklər təyin olunur. Antibiotiklərlə birgə iltihabəleyhinə şamlar istifadə olunur. Bunları təyin etməkdə məqsəd ağrıkəsici və iltihabəleyhinə effekt almaqdır. Müalicənin nəticələrini qiymətləndirmək üçün əməliyyatdan bir müddət sonra təkrar müayinə aparılmalıdır.

Postoperasion dövrdə yeni bitişmələrin profilaktikası üçün fizioterapiya təyin olunur. Bu orqanın funksiyalarının bərpasına müsbət təsir göstərir. Pasientlərə maqnit sahəsi, ultrasəs, lazer təyin olunur. Fizioterapiya üçün ən əlverişli vaxt aybaşının ikinci həftəsidir.

Sonradan endometriumun vəziyyətinə nəzarət requlyar əsasda olmalıdır. Bundan ötrü qadın hətta heç bir şikayəti olmasa belə, ildə iki dəfədən az olmayaraq ginekoloqun müayinəsindən keçməlidir.

Xalq təbabəti ilə müalicə nə dərəcədə mümkündür?

Bir çox qadınlar cərrahi müdaxilədən qaçaraq bitişmələri digər üsullarla aradan qaldırmağa çalışır. Qeyd etmək lazımdır ki, uşaqlıq boşluğunda olan bitişmələrin xalq təbabəti ilə aradan qaldırılması cəhdi heç vaxt tam effekt verə bilməz. Bu, yalnız köməkçi vasitə kimi ümumi möhkəmləndirici effekt verə bilər, o da həkimlə məsləhətindən sonra tətbiq etmək olar. Şübhəli reseptlər vasitəsilə özbaşına müalicə yolverilməzdir.

Sinexiyaların ləğvi və qadının hamilə qalmağı yalnız cərrahi əməliyyatla mümkün ola bilər.

Xalq təbabəti ilə müalicənin bəzi sxemləri ilə tanış olun:

1. Bir xörək qaşığı xırdalanmış dazı otuna (трава зверобоя) 200 ml su əlavə edib, zəif odda 8-10 dəqiqə qaynadılır. Alınmış həlimi süzüb gündə 3-4 dəfə yeməkdən sonra içilməlidir.
2. Monqol çayı (трава бадана) otunun 2 xörək qaşığına 400 ml qaynamış su əlavə edib, quru, qaranlıq yerdə 6-8 saat dəmlənilir. Dəmləməni iki yerə bölüb, hər birinə bir qədər isti su əlavə edərək uşaqlıq yolunu yumaq üçün istifadə edilir.
3. 100 q quru qadın otuna (боровая матка) 2 stəkan qaynamış su əlavə edib su hamamına qoyurlur. 15-20 dəqiqədən sonra həlim sudan çıxarılır, bir neçə saat dəmlənilir və uşaqlıq yolunu yumaq üçün istifadə edilir. Qadın otunun (Боровая матка) spirtli ekstraktını su ilə duruldub daxiə qəbul etmək də olar.

Aşerman sindromu zamanı hamiləlik

Aşerman sindromu zamanı hamiləlik ola bilərmi və bu dövrdə fəsadların olması riski nə qədərdir? Müalicə aldıqdan sona xəstəliyin yüngül formalarında qadınların 93%-də, ağır formalarında isə 57%-də hamiləlik baş verir. Həmçinin yaş da əhəmiyyət kəsb edir: 35 yaşdan aşağı ağır formalı Aşerman sindromlu pasientlərin 50%-dən çoxunda uğurlu hamiləlik qeyd olunur.

Ancaq bəzən hətta cərrahi müalicə ilə də müsbət nəticə əldə etmək olmur (adətən xəstəliyin ağır forması olan qadınlarda). Bu zaman qadına surroqat analıq təklif olunur. Əgər bitişmələr uşaqlıq boşluğunun bir hissəsində yerləşərsə, onda ekstrakorporal mayalanma tətbiq oluna bilər.

Yüngül formalı bitişmələri olan qadınlarda hamiləlik bəzən müalicəsiz də baş verə bilər. Ancaq belə hamiləliyin özbaşına normal inkişaf etmə şansı çox aşağıdır. Qadınların üçdə birində belə hamiləlik düşük və ya vaxtından əvvəl doğuşla başa çatır. Cift patologiyalarının (cift gəlişləri, ciftin möhkəm bitişməsi, ciftin həqiqi bitişməsi) rast gəlmə riski yüksəlir.

Hamiləliyi qorumaq mümkün olduqda, çox vaxt aşağıdakı əlamətlər rast gəlinir:

• qarnın aşağısında ağrı və diskomfort;
• bağırsaq fəaliyyətinin pozulması (ishal və ya qəbizlik);
• ürəkbulanma, qusma, mədə qıcqırması;
• bədən temperaturunun qalxması, titrətmə.

Ağrı hissiyyatı hamiləlik müddəti artdıqca və uşaqlıq böyüdükcə güclənir.

Hamiləlik zamanı bitişmələri necə müalicə etməli?

Bundan ötrü, ilk növbədə, ağrı hissiyyatını azaltmaq üçün ağrıkəsicilərdən istifadə olunur. Həmçinin iltihabəleyhinə preparatların qəbulu, hamilələr üçün gimnastika edilməsi, xüsusi pəhrizin saxlanılması lazımdır. Qida az hissələrlə tez-tez olmalı (gün ərzində 5-6 dəfə) və bağırsağı qorumalıdır. Xüsusən qaz əmələgətirən qidalar əksgöstərişdir. Əgər medikamentoz müalicə nəticə verməzsə, bitişmələr endoskopik yolla kəsilir.

Profilaktika

Sinexiyaların əmələ gəlməməsi üçün aşağıdakı profilaktik tədbirlər vardır:

• abortlardan imtina, düzgün kontrasepsiya;
• cinsi sferanın infeksion xəstəliklərinin vaxtında və düzgün müalicəsi;
• cinsi yolla ötürülən infeksiyalara yoluxmamaq üçün düzgün həyat tərzi;
• ginekoloqun requlyar nəzarəti (ildə bir dəfədən az olmayaraq).

Hamiləlik planlaşdırmazdan öncə qadın tam tibbi müayinədən keçməlidir ki, bəzi əlamətsiz keçən xəstəliklər aşkara çıxarılsın. Bu gələcəkdə inkişafdan qalmış hamiləlik və ya özbaşına düşük kimi xoşagəlməz halların yaşanmaması üçün lazımdır.

Aşerman sindromu kifayət qədər geniş yayılmış xəstəliklər qrupuna aiddir. Vaxtında diaqnoz qoyub və cərrahi müdaxilə aparıldıqda, xəstəlik müalicəyə tabe olur.

Aşerman sindromunda histerorezektoskopiya