Uşaqlıq – endometrium polipinin adətən simptomsuz keçməsinə baxmayaraq, tez-tez qanaxmalara səbəb olur. Onun vaxtında aşkarlanıb müalicə olunması həm də ona görə lazımdır ki, bəzən bədxassəli şişə çevrilə bilir.

Yaranma səbəbləri

Endometrium polipi bütün yaşlı qadınlarda ola bilər, amma ən çox – 35-dən sonra rast gəlinir. Müxtəlif məlumatlara əsasən uşaqlıq polipi bütün ginekoloji xəstəliklərin 5-25%, postmenopauzal dövrdə isə – 39-70%-ini təşkil edir.

Polipin yaranma səbəbləri sona qədər öyrənilməmişdir. Bir çox amillərin təsiri güman edilir, lakin, əsasən aşağıdakılara əhəmiyyət verilir:

1. Cinsiyyət hormonlarında disbalans — menstrual tsiklin ikinci fazasında estrogenlər artır, progestron isə azalır. Bu, hipotalamus-hipofiz-yumurtalıq sistemində baş verən funksional və ya üzvi səbəblərdən ola bilər.
2. Uşaqlıq boynu və mənfəzində, uşaqlıq artımlarında şərti patogen və ya cinsi yolla keçən infeksiyaların törətdiyi xroniki infeksion proseslər.

Əlavə səbəb və risk amillərinə aiddir:

• yaşın 35-40-dan yuxarı olması;
• hormon sekresiya edən ektopik şişlər;
• böyrəküstü, qalxanvari və mədəaltı vəzlərin (şəkərli diabet) xəstəlikləri, hansı ki, steroid hormonların sintezini pozur;
• fibromioma və daxili endometrioz;
• qaraciyər, öd kisəsi və bağırsaq xəstəlikləri, hansı ki, estrogenlərin utilizasiyasının pozulması ilə müşayiət olunur;
• qlükokortikoid və cinsi hormonların uzun müddət qəbulu;
• hipertoniya xəstəliyi və piylənmə, hansı ki, polipin inkişaf riski 10 dəfə artır;
• uzun müddət neqativ psixoloji yüklənmə, stress və depressiv vəziyyətlər;
• orqanizmin immun vəziyyətinin pozulması, hansı ki, özünü daha çox şişin residivi ilə göstərir;
• hamiləliyin tez-tez süni pozulması, əsas da instrumental (cərrahi) üsulla;
• abort zamanı ciftin tam ayrılmaması (plasentar polip);
• uşaqlıq və yumurtalıqlarda cərrahi müdaxilə, o cümlədən, uşaqlıq boşluğunun diaqnostik və cərrahi qaşınması;
• uşaqlıqdaxili spiralın uzun müddət qalması;
• irsi faktorlar – ana xətti ilə qohumlarda şişəbənzər törəmələrin olması;
• risk faktorlarının birgə rast gəlinməsi.

Endometrial poliplərin növləri

Endometrium polipləri xoşxassəli uşaqlıqdaxili lokal törəmələr olub, selikli qişanın funksional və/və ya bazal qatından inkişaf edir.

Poliplər tək-tək və ya çox (polipoz) ola bilər, dəyişilməmiş selikli qişa və ya digər hiperplastik proseslər fonunda (endometriumun diffuz və ya ocaqlı hiperplaziyası) inkişaf edə bilər.

Şişlər ölçüsünə, forma və hüceyrə quruluşuna görə fərqlənir. Onların ölçüsü bir neçə millimetrdən 10-80 mm-ə qədər və daha çox dəyişə bilər. Forması adətən oval və ya girdə, törəmələr özləri isə konus şəklində uzanmış, geniş əsaslı və ya ayaqcıq üzərində ola bilər.

Uşaqlığın selikli qişası iki qatdan ibarətdir – bilavasitə əzələ qişasına söykənmiş bazal (böyümə qatı) və uşaqlıq boşluğuna yönəlmiş xarici, funksional qat, hansı ki, çoxlu miqdarda vəz hüceyrələri və damarlarla zəngindir.

Funksional qat menstrual tsiklə uyğun dəyişikliklərə uğrayır və mayalanma baş vermədikdə, bazal qatdan ayrılıb aybaşı qanı ilə xaric olur. Əgər kiçik bir sahədə qopma baş verməzsə, bu yerdə endometriumun funksional polipi formalaşa bilər, hansı ki, əsasən vəzli və bir qədər az stromal hüceyrələrdən təşkil olunur.

Menstrual tsikl prosesində bu şişəbənzər törəmə də bütün endometrium kimi dəyişikliklərə məruz qalır. Adətən, o, reproduktiv yaşlı qadınlarda, əsasən cavanlarda rast gəlinir və hər hansı bir əlamətlə özünü göstərmir.

Poliplərin bir növü də plasentardı, hansı ki, hamiləlik və doğuşdan və ya düşük və abortdan sonra ciftin qalmış payından inkişaf edir.

Qalanları əsasən bazal qat hüceyrələrindən formalaşır. Onların arasında vəzli və ya vəzli-kistoz törəmələr adenomatoz transformasiyalı və ya onsuz olur. Bundan başqa, uşaqlıq borusunun istmik hissəsinin polipləri endometrial və ya epitelial hüceyrələrdən təşkil oluna bilər.

Histoloji olaraq bu şişləri aşağıdakı əsas patomorfoloji tiplərə bölürlər:

1. Fibroz.
2. Vəzli-fibroz.
3. Adenomatoz.

Postmenopauzada poliplər 95% halda endometriumun atrofiyası fonunda inkişaf edir. Buna görə də, onların patomorfoloji tərkibi ətraf endometriumdakına uyğun gəlmir. Epitelin bölünmə aktivliyi uşaqlıq mioması, endometriumun vəzli hiperplaziyası və adenomioz zamanı çox yüksək olur.

Bu faktlar vəzli, əsas da adenomatoz poliplərin uşaqlıq xərçənginə görə yüksək risk qrupuna aid etməyə səbəb verir, yəni, onlar şişönü xəstəlilərdi.

Xəstəliyin əlamətləri və diaqnostikası

Endometrium polipinin simptomları

Çoxsaylı formaların olmasına baxmayaraq, onların kliniki əlamətləri yaxşı öyrənilib. Qeyd edək ki, simptomların spesifik xüsusiyyətləri yoxdur və əsasən şişin tipindən deyil, ölçü və yerləşməsindən (uşaqlığın cismi və ya boynu) asılıdır.

Uşaqlıq polipinin əsas əlamətləri aşağıdakılardır:

1. Cinsiyyət yollarından ağımtıl ifrazat.
2. Menstrual tsiklin pozulması, hansı ki, özünü aybaşı vaxtı və ya ondan bir qədər əvvəl çoxqanlı, menstruasiyalararası dövrdə isə yaxmaşəkilli ifrazatla göstərir.
3. Kontakt (cinsi əlaqə və ağır fiziki gərginlik zamanı) qanaxma və ya qanlı ifrazat.
4. Postmenopauzal dövrdə yaxmaşəkilli ifrazat və ya ağır qanaxma.
5. Qarnın aşağısında, əsas da cinsi əlaqə zamanı, ağrılar. Bu simptom bir qayda olaraq, şişin ölçüsü böyük olduqda və ya onun ətrafında iltihab inkişaf etdikdə rast gəlinir.
6. Sonsuzluq.

Əksər hallarda (müxtəlif müəlliflərə görə 15-dən 56%-ə qədər) bu patologiya heç bir kliniki əlamət olmadan keçir və yalnız ginekoloji skrininq müayinələrində aşkar olunur.

Endometrium polipində histeroskopiya

Endometrial polipin əsas diaqnostika metodlarından biri – abdominal və xüsusilə transvaginal ultrasəs müayinəsidir.

Əvvəllər bütün uşaqlıqdaxili xəstəliklərin, o cümlədən, endometrium polipinin diaqnostikasında rutin tətbiq olunan uşaqlıq boşluğunun qaşınması, son 20 ildə çox az istifadə olunur.

Müasir dövrdə "qızıl standart" – histeroskopiya ilə aparılan selektiv diaqnostik qaşınma və alınmış materialın patomorfoloji müayinəsidir. Son illər "ofis" histeroskopiyası daha geniş yayılır. O, ambulator şəraitdə həkim-ginekoloqlar tərəfindən həyata keçirilir.

Histeroskopiya patoloji törəmənin olmasını, onun sayını, ölçüsünü, quruluş və formasını, rəngini, səthinin vəziyyətini vizual diaqnostika etməyə imkan verir.

Bundan başqa, bu metod təkcə vizual diaqnostika deyil, həm də lazımi diaqnostik və müalicəvi prosedurlar, o cümlədən, cərrahi əməliyyat aparmağa, yəni, polipi çıxartmağa imkan verir.

Diaqnostikanın effektivliyi ultrasəs müayinəsi ilə orta hesabla 95,5%, histeroskopiya ilə – 96,2%, bu metodların birgə tətbiqi zamanı isə – 100%-ə çatır.

Histeroskopiya haqqında daha ətraflı eyni adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Uşaqlığın polipi və hamiləlik

Polip olduqda hamilə qalmaq olarmı? Bu xəstəlik zamanı sonsuzluq o zaman baş verir ki, törəmə uşaqlıq borusunun istmik hissəni bağlamış olsun. O, spermatozoidlərin uşaqlıq borusuna keçməsinə mane ola bilər.

Eyni zamanda, əgər törəmə böyük ölçüdədirsə və uşaqlığın boyun və ya dibində – ciftin birləşdiyi yerə yaxın yerləşərsə, bu, sonuncunun vaxtından əvvəl qopmasına və açılışa səbəb ola bilər.

Uşaqlıq polipinin müalicəsi

Əgər şiş uşaqlıq boynunun xarici dəliyinə yaxın yerləşərsə, onu alətlə buraraq çıxarıb yerini elektrokoaqulyatorla yandırmaq olar.

Əvvəllər uşaqlıq boşluğunda yerləşmiş polipin əsas müalicə üsulu kimi onun küretlə qaşınması tətbiq edilirdi. Amma funksional qatın böyük sahədə mexaniki xaric edilməsi – yüksək dərəcəli travmatik prosedurdu. O, iltihabi və bitişmə proseslərinin inkişaf riskini artırır, polip xaric edildikdən sonra bir neçə gün ərzində infeksiyanın inkişafına gətirə biləcək qanlı ifrazat verir, sonsuzluq riski artır. Bundan başqa, çox vaxt polip tam çıxarılmır və nəticədə şiş təkrar yaranır.

Bu və bir çox digər səbəblər qaşınmanın müalicə məqsədilə tətbiqinin azalmasına səbəb olmuşdur. O, çoxsaylı törəmələrdə həmişəki kimi aktualdır. Lakin prosedurdan əvvəl və sonra diaqnostik histeroskopiya aparmaq lazımdır ki, polipin tam çıxarılmasına əminlik yaransın.

Törəmənin radikal çıxarılmasından sonra yenidən əmələ gəlməsinə residivləşən polip kimi baxılır və uyğun müalicə təyin olunur. Əks halda, söhbət radikal çıxarılmamış şişin residivindən gedə bilər. Tək poliplər bir qayda olaraq histerorezektoskopiya vasitəsilə çıxarılır.

Uşaqlıq polipinin çıxarılma üsulları barədə daha ətraflı eyni adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Endometrium polipinin histerorezektoskopiyası

Uşaqlıq polipinin histerorezektoskopiyası haqqında videoçarxa baxın:

Əməliyyat adətən venadaxili narkoz altında aparılır. O, optiki kamerası və alət kanalları olan endoskopdur. Kameradan alınmış yüksək keyfiyyətli şəkil monitorun ekranına ötürülür, hansı ki, aşkar olunan patologiyanı dəqiq araşdırmağa və alətlərlə incə manipulyasiya aparmağa şərait yaradır.

Polipin çıxarılması xüsusi rezeksion ilgəyin və ya elektroqayçıların vasitəsilə həyata keçirilir və sonra əsası ablasiya olunur – yandırılır. Çıxarılmış toxumalar sonrakı histoloji müayinə üçün laboratoriyaya göndərilir.

Belə əməliyyat zamanı ətraf toxumalar zədələnmir və bitişmə prosesi baş vermir, hansı ki, reproduktiv yaşda olan qadınlara polip çıxarıldıqdan sonra hamilə qalmağa imkan verir. Bu əməliyyatdan sonra qanlı ifrazat az və 2-3 gün ərzində olur, sonra ağımtıl xarakter alır.

Endometrium polipini əməliyyatsız müalicə etmək olarmı?

Şişdən can qurtarmağın ən etibarlı üsulu – onun cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Amma bəzi hallarda qız və doğmamış qadınları müalicə etmək məqsədilə və bədləşmə riski olmadıqda, konservativ müalicə təyin oluna bilər. Bu məqsədlə 6-9 tsikl ərzində hormonal terapiya tətbiq olunur. Lakin, bu zaman orqanizmdə hormonal fonun pozulmasına əminlik olmalıdır.

Qız və cavan qadınların (35 yaşa qədər) müalicəsi oral kombinəolunmuş kontraseptiv preparatlar – Janin, Yarina, Requlonla aparılır. Yuxarı yaşlarda Utrojestan, Düfaston, Norkolut tətbiq olunur. Hormonal müalicə cərrahi əməliyyatdan sonra da təyin olunur. O, fibroz formada və menopauzada göstəriş deyil.

Müasir və effektiv kontraseptiv vasitələrə baxmayaraq, hormonal terapiyadan sonra xəstəliyin residivi yuxarı səviyyədə (60%) qalır.