Postkoital qanaxma – uşaqlıq yolundan patoloji qanlı ifrazatın bir növüdür. Çox vaxt bu simptom həyat üçün təhlükəli olmayan xəstəliklərin təzahürü olur, amma eyni zamanda, uşaqlıq boynu xərçənginin də ilk əlaməti ola bilər. Cinsi əlaqə zamanı və ya ondan sonra uşaqlıq yolundan qanlı ifrazat olarsa, ginekoloqla konsultasiya etmək lazımdır.

Yayılması

Patoloji ifrazatın menstrual tsikllə əlaqəsi olmur. O, tsiklin istənilən günündə baş verir, nəzərəçarpmaz və ya intensiv olur, cinsi əlaqə zamanı ağrı ilə müşayiət oluna bilər.

Cinsi aktla əlaqəli qanlı ifrazat fertil qadınların 1-9%-ində müşahidə olunur. Belə pasientlərin 30%-ində eyni vaxtda anomal uşaqlıq qanaxmaları, 15%-ində isə – cinsi əlaqə zamanı ağrı olur.

Cinsiyyət orqanlarının zədələnmə səviyyəsindən asılı olaraq, qanlı ifrazatın xarakteri müxtəlif ola bilər:

• uşaqlıq xəstəliklərində ifrazatda qan laxtaları olur;
• əgər patoloji proses, məsələn, iltihabi proses uşaqlıq boynunu əhatə edirsə – qanla birlikdə selik ifraz olunur;
• uşaqlıq boynunun xarici hissəsi və ya uşaqlıq yolu zədələnmişsə – al qan xaric olur.

İntensiv qanlı ifrazatda daxili qanaxma inkar edilmir, məsələn, uşaqlıq yolunun travmalarında. Buna görə də, əgər qanlı ifrazatla eyni vaxtda, aşağıda sadalanan əlamətlərin hər-hansı biri olarsa, təcili şəkildə həkimə müraciət etmək lazımdır:

• qarında artan ağrı;
• qarında köp;
• dəri və selikli qişaların solğun olması;
• soyuq tər;
• zəif nəbz;
• ürəkdöyünmə;
• təngnəfəslik, qəfləti zəiflik;
• qan təzyiqinin düşməsi, başgincəllənmə, bayılma.

Səbəbləri

Cinsi əlaqədən sonrakı qanlı ifrazatın əsas səbəbləri aşağıdakılardı:

1. Xoşxassəli törəmələr: uşaqlığın, onun boynunun polipləri və ektropion.
2. İnfeksiyalar: servisit, kiçik çanaq orqanlarının iltihabi xəstəlikləri, endometrit, vaginit.
3. Xarici cinsiyyət orqanlarının xəstəlikləri: herpes, sifilis, itiuclu kondilomalar, zöhrəvi qranulemalar, yumşaq şankr.
4. Yaşlı qadınlarda atrofik vaginit, xoşxassəli damar törəmələri (hemangiomalar), endometrioz.
5. Uşaqlıq boynunun, yolunun, endometriumun bədxassəli törəmələri.
6. Zorlanma nəticəsində və ya yad cisimlə törədilən travmalar.

Əgər cinsi əlaqə zamanı qanlı ifrazat olursa, uşaqlıq boynu xərçəngi ehtimalı 3,0-5,5%, servikal intraneoplaziya riski isə – 17,8% təşkil edir.

Pasientlərin böyük əksəriyyətində qanlı ifrazatın səbəbini tapmaq ümumiyyətlə mümkün olmur. Lakin patoloji vəziyyətə potensial servikal neoplaziya (xərçəngönü vəziyyət) və uşaqlıq boynu xərçəngi kimi baxılmalıdır.

Cinsi əlaqədən sonra qanlı ifrazat reproduktiv yaşlı qadınlar üçün xarakterdi, cavan pasientlərdə o çox az rast gəlinir.

Belə vəziyyət fizioloji səbəblərdən də ola bilər:

1. Birinci cinsi əlaqə vaxtı qızlıq pərdəsinin tamlığı pozulduqda.
2. Siklin ortasında ovulyasiya ilə əlaqədar bir qədər qanlı ifrazat ola bilər.
3. Aybaşıdan qabaq qanlı ifrazat mayalanmış yumurtahüceyrə endometriuma daxil olduqda ola bilər.
4. Doğuşdan sonrakı ilk həftələrdə də, uşaqlıq tam bərpa olmadığı üçün, qanlı ifrazat ola bilər.
5. Hamiləlik vaxtı cinsi əlaqədən sonra qanlı ifrazat normal haldır və müalicə tələb eləmir. Bu barədə sizi müşahidə edən ginekoloqa növbəti müraciət zamanı xəbər verməlisiniz.

Qanlı ifrazat cinsi əlaqə zamanı, ondan dərhal və ya bir qədər sonra müşahidə edilə bilər. Əgər qan cinsi əlaqədən dərhal sonra görünürsə, uşaqlıq yolu və boynunun xarici hissəsinin xəstəlikləri daha çox ehtimal olunur. Bu patologiyalarda xəstə toxumalar mexaniki zədələnir, hansı ki, damarların tamlığının pozulması ilə müşayiət olunur.

Əgər cinsi əlaqədən sonrakı gün qan ifraz olunmuşsa, uşaqlığın daxili qişası – endometriumun patologiyasını inkar etmək lazımdır. Bu halda mexaniki təsirin elə bir mənası yoxdur, əsas əhəmiyyət uşaqlığın qandövranının güclənməsinə verilir. Beləki, cinsi əlaqə zamanı, patoloji dəyişilmiş toxumaların damar keçiriciliyi artmış olur. Arteriyalardan eritrositlər çıxıb əvvəlcə uşaqlıq mənfəzində toplanır, sonra isə uşaqlıq boynu ilə uşaqlıq yoluna düşür.

Qanaxma ilə müşayiət olunan əsas xəstəliklər

Bədxassəli şişlər

Postkoital qanaxma uşaqlıq boynu xərçəngi olan qadınların 11%-ində olur. Bu xəstəlik qadınlar arasında yayılmasına görə ikinci yerdə duran xərçəng növüdür. Patologiyanın ortaya çıxdığı orta yaş dövrü – 51-dir. Əsas risk faktoru – papillomavirus infeksiyasına yoluxma, həmçinin immunitetin azalması və siqaretçəkmədir.

Son illər uşaqlıq boynu xərçəngində postkoital qanaxma xeyli azalıb. Bunun səbəbi şişin erkən, hələ toxumaların parçalanmadığı dövrlərdə aşkarlanmasıdır. Uşaqlıq boynunun sitoloji skrininqi və papillomavirusa görə yoxlanmanın yoxlanılması, şişönü və şiş xəstəliklərinin vaxtında aşkarlanmasına imkan verir.

Uşaqlıq boynu xərçənginin əsas növləri – yastıhüceyrəli xərçəng və adenokarsinomadır. Sonuncu nadir hallarda postkoital qanaxma verir, çünki, servikal kanalın yuxarısında yerləşir və mexaniki travmalara məruz qalmır.

Qanaxma adətən gecikmiş mərhələlərdə olur, nəinki başlanğıc.

Uşaqlıq boynu törəmələri barədə daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Cinsi əlaqədən sonra qanaxma verən digər ginekoloji şiş – uşaqlıq yolu xərçəngidir. O, qadın reproduktiv sisteminin xərçəng xəstəlikləri arasında 3% yer tutur. Adətən şiş uşaqlıq yolunun arxa divarının yuxarı üçdə birində yerləşir.

Postmenopauzada olan qadınlarda qanaxma adətən endometriumun atrofiyası fonunda olur, lakin uşaqlıq xərçəngi olan pasientlərin 90%-ində bu simptom qeyd olunur.

Nəhayət, reproduktiv sistemin aşağı şöbələrinin birincili xərçəngində də cinsi əlaqədən sonra qan ifraz olunur. Məsələn, ona qeyri-xockin limfoması aiddir.

Servisit

Bu, uşaqlıq boynu toxumalarının kəskin və ya xroniki iltihabıdır. Xəstəlik üçün selikli-irinli ifrazat, həmçinin cinsi əlaqədən dərhal sonra baş verən qanaxma xarakterdi. Kəskin servisiti xlamidiya, qonokokk, trixomonada, qardnerella, mikoplazma törədir. Xroniki servisit adətən qeyri-infeksion mənşəli olur.

Bu xəstəliyi vaxtında müalicə etmək lazımdır, çünki infeksiya cinsiyyət yolları ilə yuxarı qalxıb, ciddi fəsadlar verə bilər:

• çanaq orqanlarının iltihabi xəstəlikləri;
• sonsuzluq;
• xroniki çanaq ağrıları;
• uşaqlıqdankənar hamiləlik riski.

Endometrit

Uşaqlığın daxili qişasının iltihabı, hansı ki, kəskin və xroniki ola bilər. Kəskin forma endometrial vəzlərdə mikroabsseslərin olması ilə müşayiət olunur. Xroniki endometriti infeksion agentlər, yad cisimlər, poliplər və mioma törədir. Pasientlərin üçdə birində xəstəliyin aşkar səbəbləri tapılmır.

Xroniki endometriti olan qadınların əksəriyyətində güclü aybaşı, menstrual qanaxma olur, amma çox vaxt məhz postkoital qanaxma müşahidə olunur.

Endometrit haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya biləsiniz.

Servikal poliplər

Uşaqlıq boynu polipləri adətən ginekoloji baxış zamanı aşkarlanır. Onlar ikincili zədələnmə zamanı postkoital qanaxmanın səbəbi ola bilər. Poliplər ginekoloji xəstələrin 4%-ində müşahidə olunur. Onlar cinsiyyət yollarının ən xoşxassəli şişləridir.

Uşaqlıq boynu şişləri çox doğmuş qadınlarda və 40 yaşından sonra rast gəlinir. Adətən onlar tək olur, amma çox da ola bilər, bu zaman qanaxma riski artmış olur. Poliplər – səthi hamar törəmələr olub, toxunma zamanı asan qanayır.

Ektropion

Bu, endoservikal kanalın uşaqqlıq boynunun xarici səthinə çıxmasıdır. Belə xəstəliyi olan əksər qadınlar cinsi əlaqə zamanı qanaxmadan şikayətlənir. Ektropion qızlarda, hamilələrdə və hormonal kontraseptiv qəbul edən qadınlarda müşahidə olunur.

Uşaqlıq boynu kanalından çıxmış silindirk epitel yastıya nisbətən daha kövrək olduğu üçün asan zədələnir.

Uşaqlıq boynu eroziyası – ektropion barədə daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Çanaq orqanlarının prolapsı

Çanaq orqanlarının prolapsı olduqda da cinsi əlaqə zamanı qanaxma ola bilər. Belə patologiyanın risk faktorlarına piylənmə, yuxarı yaş dövrü, uşaqlığın çıxarılması, daimi qəbizlik və öskürək aiddir.

Çanaq orqanlarının prolapsı barədə bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Uşaqlıq yolu və vulvanın xəstəlikləri

Yaşla əlaqədar estrogenlərin səviyyəsinin azalması nəticəsində uşaqlıq yolu seliyi az əmələ gəlir və onun qan təchizatı pisləşir. Yaşlılarda postkoital qanaxmanın daha bir səbəbi – vaginal atrofiya və ya atrofik vaginitdir.

Patologiya uşaqlıq yolunda quruluq və göynəmə, cinsi əlaqə zamanı ağrı, selik ifrazının azalması, çanaq nahiyəsində diskomfort ilə xarakterizə olunur.

Həmçinin cinsi əlaqə zamanı qanlı ifrazata dərinin qırmızı yastı dəmrov xəstəliyi səbəb ola bilər.

Damar mənşəli xoşxassəli törəmələr

Qadın reproduktiv orqanlarının damar şişləri nadir rast gəlinir və hemangioma, limfangioma, angiomatoz və arteriovenozmalformasiyadan ibarətdir. Bu törəmələrin əksəriyyəti özünü adətən heç nə ilə göstərmir və ginekoloji baxış zamanı təsadüfü aşkarlanır. Lakin onların səthi yerləşməsində və ya ölçüləri böyük olduqda, cinsi əlaqə vaxtı damarların mexaniki zədələnməsi – qanaxma verə bilər.

Diaqnostikası

Cinsi əlaqədən sonra uşaqlıq yolundan gələn qanlı ifrazatın səbəbini araşdırmaq üçün həkim aşağıdakı müayinə üsullarını tətbiq edə bilər:

1. Anamnezin aydınlaşdırılması: pasientin yaşı, qanaxmanın müddəti, uşaqlıq boynu və yolunda xəstəliklərin olması, yaxmada anormal nəticə, cinsi infeksiyaların olması.
2. Ektropion, eroziya, servikal kanalın xora və poliplərini inkar etmək üçün ginekoloji baxış.
3. Ginekoloji yaxmanın zöhrəvi xəstəliklərə, ilk növbədə xlamidioza görə müayinəsi.
4. Endometriumu qiymətləndirmək üçün transvaginal USM.
5. Uşaqlıq boynunda şişönü vəziyyətlərə və ya şişə şübhə olduqda kolposkopiya.
6. Endometrioz və ya uşaqlıq şişinə şübhə olduqda, paypel-biopsiya.
7. Təkrar qanaxmalarda, kolposkopiyada normal mənzərə olduqda və ginekoloji yaxmada yaxşı nəticə alındıqda, histeroskopiya və endometriumun biopsiyası göstərişdir.

Kolposkopiya – ən informativ, amma aparılması mütləq olmayan müayinə üsuludur. Onu uşaqlıq boynunda şişə, psevdoeroziya və ya ektropiona şübhə olduqda, Pap-yaxmanın nəticələri normal olmadıqda və ya uşaqlıq boynunda gözlə görünən xəstəlik olduqda təyin edirlər.

Postmneopauzada olan qadınlarda dərhal ultrasəs müayinəsi və ya endometriumun biopsiyası aparılır.

Müalicə və profilaktika

Cinsi əlaqə zamanı baş verən qanaxma xəstəlik olmayıb, yalnız onun əlamətidir. Buna görə də, onu dayandırmaq üçün səbəbini bilmək lazımdır. Bəzən heç onun səbəbini də aşkarlamaq mümkün olmur və ya hansısa bir təhlükəli xəstəlik diaqnostika olunmur. Bu halda, ginekoloqun yanında requlyar müşahidə olunmaq lazımdır.

Əgər müayinədən sonra qalxanvari vəz, qaraciyər, böyrəklər, qanın laxtalanma sistemində problemlər aşkarlanarsa, bu xəstəliklər müalicə olunur.

Postkoital qanaxmanın konservativ və digər müalicə üsulları:

• Əgər belə vəziyyətin səbəbi endometriumun xərçəngönü xəstəliyidirsə, progestron preparatları təyin olunur. Onlar bədxassəli hüceyrələrin inkişaf prosesini ləngidir.
• Əgər pasientdə poliplər, hemangiomalar və ya digər xoşxassəli törəmələr varsa, onlar cərrahi yolla xaric olunur. Bu zaman ən çox azinvaziv prosedurlardan, məsələn, kriocərrahiyyə, radiobıçaq, lazerdən istifadə edilməlidir.
• Əgər qanaxmanın səbəbi infeksiyadırsa (servisit, qeyri-spesifik və ya xlamidioz, qonokokk mənşəli vaginit), antibiotiklər təyin olunur. Onlar kursla daxilə təyin olunur, sonra qadın mikrofloraya görə təkrar yaxma analizi verir.
• Hamiləlik dövründə cinsi əlaqə zamanı qanlı ifrazat təhlükəli deyil, əgər qısamüddətli olarsa. Belə olduqda, seksual aktivliyi azaltmaq və bu barədə müşahidə həkiminə xəbər vermək məsləhətdir. Qarında ağrı olarsa, dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır, belə ki, bu vəziyyət hamiləliyin pozulması ilə təhlükəlidir.
• Endometriozu hormonal vasitələr və ya cərrahi yolla müalicə etmək olar.
• Cinsi əlaqə ilə əlaqədar qanaxma həddən artıq olarsa, uşaqlıq boşluğu qaşınmalıdır, lakin belə vəziyyət nadir hallarda rast gəlinir.
• Uşaqlıq boynu xərçəngi diaqnostika olunarsa, onkoginekoloqun yanında kompleks müalicə almaq lazımdır. Bu zaman orqanın amputasiyası, yaxın limfa düyünlərinin çıxarılması, kimyaterapiya, şüalanma aparılır.

Profilaktik tədbirlərə aiddir:

1. Seksual gigiyena qaydalarına əməl etmək, prezervativlərdən istifadə və ya yalnız bir cinsi partnyorla kontaktda olmaq.
2. Uşaqlıq yolunun quruluğunda – lubrikantlardan istifadə etmək.
3. Ginekoloqda requlyar baxış, yaxma götürülməsi və sitoloji müayinə.