Cinsi həyata yeni başlamış cavan qızlar ağqılı sidik ifrazı səbəbindən tez-tez uroloqların pasientlərinə çevrilir. Əgər hər dəfə cinsi əlaqədən sonra ağrılı sidik ifrazı olarsa, onların arasında əlaqənin olması güman edilir. Buna postkoital sistit deyilir. O, sistiti olan qadınların 12%-ində rast gəlnir.

Cinsi əlaqədən sonra sidik ifrazı niyə ağrılı olur

Qadınlarda sidik kanalının quruluşu kişilərinkindən fərqlidir. Beləki, o, çox genişdir, uzunluğu isə cəmi 3-5 cm təşkil edir. Onun dəliyi klitorla uşaqlıq yolu dəhlizi arasına açılır və kiçik cinsiyyət dodaqları ilə örtülü olur. Normada uretra klitordan 1,5 cm aşağı açılır. Belə vəziyyət sidik kisəsinin qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox iltihablaşmasına gətirir.

Pasientlərin 80%-ində postkoital sistitin inkişaf səbəbi anatomik xüsusiyyətlərdir. Bunlara anadangəlmə inkişaf qüsurları və ya uşaqlıq yolu və aralığın doğuş zamanı yaranmış cırıqları aiddir. Təcrübədə ən çox aşağıdakı iki tip rast gəlinir:

1. Qadın hipospadiyası — sidik kanalının xarici dəliyi uşaqlıq yoluna yaxın açılır. Patologiyanın ağır formalarında dəlik bilavasitə uşaqlıq yolunun yuxarı divarına açılır.
2. Uretranın hipermobilliyi — bu patoloji vəziyyətdə uretra ilə qızlıq pərdəsinin qalıqları arasında bitişmələr formalaşır.

Quruluş anomaliyası olduqda cinsi əlaqə zamanı sidik kanalı dartılır, uşaqlıq yoluna tərəf yerini dəyişir, dəliyi isə — açılır. Əlaqə zamanı yaranan uşaqlıq yolu seliyi bakteriyaları sidik kanalına keçirir və məhz bu səbəbdən cinsi aktdan sonra xoşagəlməz əlamətlər ortaya çıxır.

Postkoital iltihabı uşaqlıq yolunun selikli qişasında yaşayan bütün mikroorqanizmlər törədə bilər. Onlara aiddir:

• stafilokoklar;
• enterokoklar;
• klebsiellalar;
• bağırsaq çöpləri;
• kandida;
• viruslar;
• xlamidiyalar;
• qardnerellalar;
• trixomonadalar;
• urea- və mikoplazmalar.

Sidik kanalının quruluşunda patologiya olmayan qadınların 20-30%-ində cinsi əlaqədən sonra sistit inkişaf etməsinin səbəbi hələ bəlli deyil. Müayinə zamanı aşağıdakı şəraityaradıcı faktorlar da aşkar edilir:

• tez-tez kəskinləşən vulvovaginit, bakterial vaginoz;
• stabil cinsi partnyorun olmaması;
• əsas kontrasepsiya vasitəsi kimi spermisidlərin istifadəsi;
• uşaqlıq yolunun quruluğu, hansı ki, selikli qişanın zədələnməsinə gətirir;
• dekompensasiya olunmuş şəkərli diabet;
• metabolik sindrom.

Cinsi əlaqədən sonra iltihab əlamətləri şəxsi gigiyena qaydalarına əməl etməyən, sintetik alt paltarları geyinən, gündəlik gigiyenik bezlərdən istifadə edən, menstruasiya vaxtı tampon işlədən qadınlarda yaranır.

Postkoital sistit xroniki sistitdən nə ilə fərqlənir?

Bakterial sistit kəskin və xroniki formada ola bilər. Onun kəskinləşməsi soyuqlama, pəhrizin pozulması və ya digər xəstəliklər fonunda baş verir. Postkoital iltihabda isə cinsi əlaqə ilə aydın əlaqə görünür. Əgər seksual münasibətlər kəsilərsə, əlamətlər də itir.

Doğuş zamanı travma almış pasientlərdə sistit əlamətləri ondan 1-3 il sonra yaranır. Bu zaman da cinsi əlaqə ilə uyğunluq aydın görünür, demək olar ki, hər cinsi əlaqədən sonra residiv baş verir.

Cinsi əlaqənin müxtəlif növləri ilə məşğul olanlarda (məsələn, anal, sonra genital) iltihab əlamətləri daha tez-tez rast gəlinir, nəinki yalnız klassik münasibətlərdə.

Tez-tez residivləşən adi xroniki sistitdə sidik kisəsinin divarında yaşayan mikrofloranın aktivləşməsi xarakterikdir. Postkoital iltihabda isə hər cinsi əlaqədə sidik yollarına mikroorqanizmlərin yeni porsiyası keçir. Zaman keçdikcə bu özü də sidik kisəsinin xroniki iltihabına səbəb ola bilər.

Klinik əlamətləri və mümkün ağırlaşmalar

Adətən postkoital sistitin əlamətləri əlaqədən 12-48 saat sonra ortaya çıxır. Nadir hallarda inkubasion dövr 3-4 saata qədər qısala bilər. Qadını aşağıdakılar narahat etməyə başlayır:

• sidik ifrazı zamanı göynəmə və ağrı hissi;
• sidik ifrazı ilə eyni anda bitən göynəmə;
• sidik kisəsinin dolu olması hissi;
• tualetə tez-tez və yalançı çağırışlar;
• qasığın üstündə ağrı;
• sidiyin bulanıq olması.

Ümumi zəiflik həmişə qeyd olunmur. Yüksək temperatur sistit üçün xarakter olmasa da, subfebril göstəricilər (37 C) müşahidə oluna bilər. Eyni zamanda titrətmə, yorğunluq hissi, zəiflik, başağrısı, güclü iltihab olduqda isə — sidikdə qan hissəcikləri ola bilər.

Tez-tez baş verən təkrarlanmalar ağırlaşmaların inkişafına gətirir. Patologiya xroniki formaya keçə bilər. Xroniki formada trigger amilləri kimi soyuqlama, pəhrizin pozulması və hətta ginekoloji baxış da ola bilər.

İnfeksiya sidik kisəsindən qalxan yolla böyrəyə keçib pielonefrit törədə bilər.

Ağırlaşma intim sferaya da keçərək uşaqlıq yolunun quruluğuna, libidonun azalmasına, anorqazmiyaya səbəb ola bilər. Əgər qadın özbaşına antibiotiklər qəbul edirsə, onda dərmana davamlı bakteriyalar çoxalır, bağırsaq və uşaqlıq yolunun disbakteriozu inkişaf edir.

Diaqnoz necə qoyulur

İlk növbədə postkoital sistiti xroniki residivləşən sistitdən ayırmaq lazımdır. Müayinə analizin yığılması və ginekoloji kresloda baxışdan başlanılır. Qadının sözlərindən həkim şikayətlərin cinsi aktla əlaqəsini görə bilər. Ginekoloji baxışda sidik kanalının xarici dəliyinin quruluş və yerləşməsinə diqqət yetirilir. Postkoital sistitdə, o, nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağıda yerləşəcək. Bəzi hallarda həkim sidik kanalı ilə qızlıq pərdəsi arasında olan bitişmələri də əlləyə bilər.

Növbəti mərhələ — laborator diaqnostikadır. Mütləq qaydada sidiyin ümumi analizi verilir. Yaxşı olar ki, o, əlamətlər yaranandan dərhal sonra və müalicə başlayana qədər götürülsün. Analizdə iltihab əlamətləri — leykositlər, bakteriyalar, selik, epitel, zülal və eritrosit ola bilər.

Əlavə olaraq üç stəkan və Neçiporenko sınaqları təyin oluna bilər. Onlar iltihabın sidik kanalında, yoxsa sidik kisəsində olmasını təyin etməyə kömək edir. Bakterial floranı təyin etmək üçün əkilmə aparılır. Analiz üçün sidiyi kateterlə götürüb steril qaba yığırlar.

İnstrumental müayinə üsulları diaqnozu dəqiqləşdirmək və digər ginekoloji patologiyaları istisna etmək üçün lazımdır. Bu məqsədlə aşağıdakılar aparılır:

• sistoskopiya;
• kiçik çanaq orqanları və sidik kisəsinin USM-i;
• cinsi infeksiyalara görə PZR-diaqnostika;
• uşaqlıq yolundan yaxma.

Müalicə üsulları

Postkoital sistitin müalicəsi xəstəliyin davam müddəti və əlamətlərin ağırlıq dərəcəsindən asılıdır. Müalicəni medikamentoz terapiyadan başlayırlar, hansı ki, kəskin iltihab əlamətlərini götürür. Əgər bütün məsləhətlərə əməl olunmasına baxmayaraq sidik kisəsinin iltihabı qalarsa, cərrahi yardıma müraciət edilir.

Dərman müalicəsi

Müalicə üçün adətən antibiotiklər istifadə edilir. Qeyd edək ki, bütün hallarda preparatı həkim seçməlidir. Bu məqsədlə aşağıdakı dərman vasitələri istifadə olunur:

• Monural — təsiredici maddə fosfomisindir, əksər mikroorqanizmlərin çoxalmasının qarşısını alır, sidik-cinsiyyət sisteminə seçici təsir edir. Adətən bir dəfə qəbul edilir, lakin ağır hallarda müalicə kursu təyin oluna bilər.
• Nolisin — flüorxinolon qrupuna aiddir. Onu bakteriyalar digər preparatlara davamlı olduqda təyin edirlər.
• Nitroksolin — ən çox göbələk florasına təsir edir.
• Palin — geniş təsir spektrli antibiotikdir, xinolon qrupuna aiddir. Kəskin və xroniki iltihabda istifadə edilir.
• Furagin — ona qarşı bakteriyaların davamlığı ləng inkişaf edir.
• Neviqramon — bakterisid təsirə malikdir, əksər mikroorqanizmlərə qarşı effektivdir.
• Rulid — makrolid qrupundan olan antibiotikdir. Nadir hallarda sistitin müalicəsində tətbiq edilir.
• Furadonin — zəif uroseptikdir, amma, yüngül sistitlərdə yaxşı kömək edir.

Sistitlə mübarizədə bitki mənşəli uroseptiklər yaxşı kömək edir. Bu preparatlar sidiyin kimyəvi tərkibini dəyişərək qələvi mühitdən turş mühitə çevirir və bu yolla mikroorqanizmləri çoxalmağa qoymur. Belə preparatlara aiddir:

• Kanefron;
• Monurel;
• Fitolizin;
• Siston

Bəzi qadınlar mərcangilə yarpağından çay dəmləyir, zoğal mürəbbəsi içir.

Postkoital sistitin müalicəsini yalnız həkim təyin edir. O, təkcə əsas xəstəliyi deyil, həm də xəstəliyə səbəb olan amilləri də nəzərə alır. Bakterial vaginoz və kolpitdə uşaqlıq yolu sterilizə olunmalıdır. Bundan ötrü yerli vasitələr — şam və kremlər istifadə edilə bilər. Seçim törədicinin tipindən asılıdır. Bakterial vaginozda müalicə Metronidazolla aparılır. Onu daxilə və intravaginal təyin edirlər.

Çox vaxt bir neçə tip törədici aşkar edilir, məsələn, bakteriya və göbələklərdən ibarət miks-infeksiya. Belə hallarda kombinəolunmuş şamlar kömək edir:

• Terjinan;
• Polijinaks.

Onların tərkibində 1-2 antibiotik və göbələkəleyhinə vasitələr var.

Əlavə olaraq yerli müalicə üsulları və fizioterapiya tətbiq oluna bilər. Onlar əlamətlərin şiddətini azaltmağa kömək edir. Sidik kisəsinin mənfəzinə antiseptiklər yeridilir, hansı ki, infeksiya nahiyəsinə bilavasitə təsir edir.

Fizioterapiya üsullarından ən çox aşağıdakılar tətbiq edilir:

• maqnitoterapiya:
• diadinamik cərəyan;
• ultrasəs müalicəsi;
• hiperbarik oksigenasiya.

Ağrı və spazmı azaltmaq üçün qeyri-steroid iltihab əleyhinə vasitələr və spazmolitiklər təyin olunur.

Bəzi hallarda bağırsaq disbakteriozunun müalicəsi iltihabdan qaçmağa kömək edir. Bu məqsədlə tərkibinə lakto- və bifidobakteriyalar daxil olan preparatlar — Lineks, Baktisubtil, Bifidumbakterin istifadə edilir.

Cərrahi müalicə

 

Sidik kanalının quruluşunda anatomik qüsurlar olduqda cərrahi müalicə göstərişdir. Ən çox sidik kanalının yerinin dəyişdirilməsi əməliyyatı — uretranın transpozisiyası aparılır.

Hazırkı dövrdə ən çox aşağıdakı üsullar tətbiq edilir:

• O'Donel;
• Komyakov;
• sidik kanalı divarına hialuron turşusunun (dolğu) vurulması.

O'Donel əməliyyatı və hialuron turşusunun yeridilməsi 30-40% halda xəstəliyin təkrarlanmasına səbəb olur. Bu müqabildə Komyakov üsulu daha radikal hesab edilir. Əvvəlcə həkim iki kiçik kəsik apararaq sidik kanalını ətraf toxumalardan təmizləyir. Bundan sonra onu öz yerinə keçirib fiksasiya edir. Bu əməliyyatın üstünlükləri aşağıdakılardı:

• qan itkisinin olmaması — bütün manipulyasiyalar elektrokoaqulyatorla aparılır, hansı ki, kəsməklə yanaşı damarların ağzını yandırıb bağlayır;
• az travmatizasiya — sidik kateteri 2-3 sutka saxlanılır, kəsik isə kiçik olduğundan zəif diskomfort verir;
• qısa bərpa dövrü — xəstə növbəti gün klinikadan evə yazılır, 3 aydan sonra cinsi əlaqə, 6 aydan sonra hamiləlik olar, həmçinin, doğuş təbii yolla aparıla bilər;
• effektivlik — əməliyyatdan sonra postkoital sistit demək olar ki, tamamilə yoxa çıxır;
• estetiklik — uretra təbii vəziyyətini alır, kəsiklərin yerində isə nəzərə çarpmayan çapıq yaranır.

Kəskinləşmənin profilaktikası

Dərman müalicəsi alan qadınlarda postkoital sistitin profilaktikası aparılır. O, uretra anatomik olaraq düzgün yerləşəndə və əlamətlər hər cinsi əlaqədən sonra əmələ gəldikdə effektivdir. Şəxsi gigiyena qaydalarına əməl etmək tövsiyə olunur. Hər dəfə cinsi əlaqədən əvvəl və sonra duş qəbul edilməlidir. Əlaqədən sonra mütləq sidiyə getmək lazımdır.

Spermisid köpükləri, krem və gelləri digər kontraseptiv vasitələrlə əvəz etmək lazımdır, çünki onlar sidik kanalını yandırır. Prezervativin istifadəsi müdafiə effekti vermir, çünki, infeksiya mənbəyi kişi yox, qadının öz vaginasıdır. «Missioner pozasında» risk yüksək olduğundan cinsi əlaqə zamanı digər vəziyyətlər seçilməlidir.

Gündəlik bezlərdən istifadə etdikdə və həmçinin uşaqlıq yolu quru olduqda risk artır. Uşaqlıq yolunu nəmləndirməyə xüsusi gel-lubrikant kömək edir. Yaşlı qadınlara, hansı ki, çox vaxt yumurtalıq çatmamazlığı olur, qısa kurslarla estrogen tərkibli şamlar təyin edilə bilər.

Xülasə

Postkoital sistitdən can qurtarmaq çətindir, lakin, uyğun müalicə seçilərsə — mümkündür. Bunu ən yaxşı həkim-uroloq edə bilər, amma, ginekoloqun da konsultasiyası lazımdır ki, yanaşı patologiyaları inkar etsin.