Uşaqlıq boynunun eroziyası — xəstəliyin klinik diaqnozu deyil. Bu termin ginekoloq tərəfindən dəyişikliklərin aşkarlandığı zamanı istifadə edilir, həmişə patoloji olmur, lakin diaqnozun dəqiqləşdirilməsi üçün müəyyən müayinələr tələb edir. Bu anlayışın mənasını və onun nə ilə təhlükəli olduğunu bilmək üçün orqanın quruluşu haqqında ümumi təsəvvürün olması vacibdir.

Uşaqlığın qısa anatomiyası

Uşaqlıqda şərti olaraq üç şöbə ayırd edilir: dibi, cismi və boynu. Sonuncunun, öz növbəsində, uşaqlığa keçən yuxarı (supravaginal) və uşaqlıq yolunda yerləşən və ginekoloq tərəfindən müayinə edilə bilən aşağı hissəsi ayırd edilir. Uşaqlıq boynunun mərkəzi ilə servikal kanal keçir, hansı ki, daxili dəliklə uşaqlığa, xarici dəliklə isə uşaqlıq yoluna açılır.

Bütün şöbələr öz funksiyaları, histoloji quruluşu və uyğun olaraq xəstəlikləri ilə fərqlənir. Servikal kanalın selikli qişasının səthi qatı silindrik epiteldən, boynun vagina tərəfindəki səthi isə çoxqatlı buynuzlaşmayan səthi epiteldən təşkil olunmuşdur, hansı ki, bir qədər servikal kanala da keçir. Epitelin bu tipləri arasındakı sərhəd transformasiya ыфрэыш adlanır. Eroziyalar məhz burada əmələ gəlir.

Qadın cinsiyyət sisteminin anatomiyası barədə daga ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Eroziya nədir

Normada transformasiya sahəsi yalnız çox böyük optik böyütmə və ya histoloji müayinə zamanı görünür. Xəstəliklər zamanı və hətta bəzi fizioloji hallarda sərhəd, uşaqlıq boynunun vaginal səthinə keçir və artıq optik böyütmə istifadə etmədən vizual təyin edilir. Bu servikal kanalın silindirik epitelinin böyüyüb sərhəddi keçməsi hesabına baş verir.

Hazırda bu dəyişikliklər ektopiya (yerdəyişmə, qeyri-adi yerə keçid) adlandırılır. Terminoloji fərqlərə baxmayaraq, həkimlə xəstə arasında eroziya daha asan anlaşılır. Eyni zamanda, həkimlər tərəfindən bu terminlərin fərqinin aydın anlaşılması, patoloji dəyişikliklərin məqsədyönlü şəkildə araşdırılmasına və eroziyanın hansı üsulla — konservativ və ya radikal metodla müalicə olunacağına təsir göstərir.

Yaxın dövrlərə qədər bütün görünən dəyişiklikləri eroziya adlandırıb, həqiqi və yalançı olmaqla iki növə bölürdülər. Ancaq bunlar arasında heç bir oxşarlıq yoxdur. Həqiqi eroziya (yeyilmə, dağılma) aşağıdakı səbəblərdən yarana bilər:

• kimyəvi preparatlarla müalicədən, kriodestruksiyadan, elektrodestruksiyadan sonrakı yanıqlar;
• vaginit (kolpit) və ya servisitlə müşayiət olunan iltihablı proseslər — vaginanın və ya servikal kanalın selikli qişasının iltihabı;
• postmenopauzada, uşaqlığın sallanması zamanı, şüa terapiyasından sonra trofik pozğunluqlar (qandövranının pozulması);
• xərçəng şişinin parçalanması;
• birincili sifilisdə uşaqlıq boynu üzərində şankrın formalaşmasında.

İlk iki halda eroziya, bir qayda olaraq, öz-özünə maksimum iki həftə ərzində sağalır və ya yalançı eroziyaya (ektopiya) keçir.

Ektopiyanin səbəbləri

18 yaşına qədər qızlarda eroziya anadangəlmə ola bilər və cinsi əlaqəyə başladıqdan sonra aşkar edilə bilər. Mütəxəssislərin çoxsu ektopiyanı bütün doğmamış qadınlarda anadangəlməyə aid edirlər. 21 yaşına qədər qızlarda və hamilələrdə, həmçinin involyusiya dövründə eroziyanı hormonal dəyişikliklərin nəticəsi kimi hesab edirlər. Belə hallarda dəyişikliklər tez-tez öz-özünə keçir və yalnız müayinə və müşahidə tələb edir.

Lakin ektopiya uşaqlıq boynu patologiyalarının 50%-ini təşkil edir və fon olması ilə təhlükəlidir, yəni xərçəngönü xəstəliklərin və cinsi yolla ötürülən infeksiyaların qeyri-spesifik əlaməti ola bilər. Ona görə də, onu patoloji vəziyyətlərin "fon" qrupuna aid edirlər. O, qadın cisiyyət sistemi xəstəliklərinin 9%-ini təşkil edir, profilaktik müayinələr zamanı müxtəlif formalarda orta hesabla 38,8% qadında aşkar olunur, onların 17-22%-ni doğmamış gənc qadınlar təşkil edir.

Mütəxəssislər tərəfindən uşaqlıq boynu eroziyasının müxtəlif yaranma səbəbləri aşkarlanıb və bunların arasında həm ekzogen (xarici), həm də endogen (daxili) faktorlar vardır. Birincilərə aid edilir:

1. Erkən cinsi əlaqə debütü (16-18 yaşdan əvvəl cinsi əlaqəyə başlama).
2. Erkən birinci hamiləlik (18 yaşa qədər).
3. Bir neçə partnyorla cinsi əlaqə və ya onların tez-tez dəyişdirilməsi.
4. Baryer tipli kontraseptiv üsullardan istifadə edilməməsi.
5. Disbakterioz, cinsi yolla ötürülən infeksiyalar — qonoreya, xlamidioz, trixomoniaz, insanın papilloma virusu, herpes virusu. Bu infeksiyalar ilk öncə iltihabi proses törədir, daha sonra isə xərçəngönü xəstəliklərin əmələ gəlməsinə səbəb olur.
6. Şərti-patogen mikroorqanizmlərin — vaginal qardnerella və kandidomikozun törətdiyi iltihab.
7. Çoxlu abort və ya fəsadlı doğuşlar zamanı uşaqlıq boynunun zədələnməsi, həmçinin kimyəvi və bəzi dərman vasitələri.
8. Sosial, mədəni və iqtisadı həyat səviyyəsinin aşağı olması.

Endogen səbəblər:

1. Cinsi yetişkənlik, hamiləlik, menopauza zamanı hormonal disfunksiya, həmçinin hormonal kontraseptiv vasitələrin istifadəsi.
2. Endokrin vəzlərin – qalxanvarı və böyrəküstü vəzlərin, yumurtalıqların disfunksiyası.
3. Orqanizmin immun vəziyyətində dəyişikliklər.
4. Maddələr mübadiləsinin pozğunluqları.

Uşaqlıq boynu eroziyasının əlamətləri

2-6% hallarda uşaqlıq boynu eroziyası özünü heç nə ilə göstərmir və profilaktik ginekoloji baxış və ya serviks patologiyası ilə əlaqədar olmayan müayinələr zamanı təsadüfən aşkar olunur. Qadınlar tez-tez aşağıdakılardan şikayət edirlər:

1. Sarımtıl və ya ağ rəngli ifrazatdan (orta hesabla 80%).
2. Kontakt qanaxma (6-10%). Yəni eroziya olduqda cinsi əlaqə zamanı və ya qarın əzələlərinin fiziki gərginliyi nəticəsində qanlı ifrazat gəlir.
3. Dispareuniya — cinsi əlaqənin psixoloji pozuntular səbəbindən çətinliyi və ya bu zaman ağrının olması.
4. Menstrual tsiklin pozulması.
5. Qarnın aşağısında zəif və ya daimi olmayan ağrı və ya ağırlıq hissi.

Diaqnostika

Ginekoloji güzgü ilə müayinə

Ginekoloq güzgülərin köməyi ilə müayinə edərkən uşaqlıq boynunun xarici dəliyi ətrafında, yüngül toxunma zamanı zəif qanayan nahamar konturları olan parlaq qırmızı sahə müəyyən edilir.

Ginekoloji müayinə haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Kolposkopiya

Uşaqlıq boynu eroziyası zamanı yüksək informativ, əlçatan və ağrısız diaqnostika metodu — sadə kolposkopiyadır, hansı ki, 10 dəfə böyütmənin köməyilə selikli qişanın vəziyyəti, onun epiteli ve altında olan damarları haqqında məlumat almağa imkan verir. Sağlam selikli qişanın səthi parlaq və çəhrayı rəngdə olur. Onun altında olan damarlar görünmür.

Ektopik sahələr isə, prosesin ağırlığından asılı olaraq, parlaq-qırmızı salxımlar və ya kürəvi məməciklər şəklində olur. Transformasiya sahəsində ektopik fraqmentləri və açıq vəzləri xarici dəlik ətrafında tünd nöqtələr şəklində, yetişməmiş epitelial hüceyrə sahələrini "dil" kimi, sarımtıl tərkibli qovuqcuqları (retension kistalar) görmək olar.

Genişləndirilmiş kolposkopiya zamanı xüsusi əlavə testlərdən – asetat-turşu və Şiller sımaqlarından istifadə etməklə daha aydın mənzərə görmək olar. Birincisi ondan ibarətdir ki, boynun selikli qişasının dəyişikliyə uğramamış sahələri sirkə ilə (3%-li məhlul) işlənmədən sonra solğun rəngdə görünür. Bu zaman, məməciklərin yığıntısı şüşəvari olur və üzüm salxımına bənzəyir, damarlar isə kəskin daralmış olur.

Şiller sınağının tətbiqi zamanı (Lüqol məhlulu sürtülməsi), məhlulun tərkibindəki yodun epitel qlikogeni ilə birləşməsi nəticəsində boynun səthində dəyişikliyə uğramamış sahələr bərabər tünd-qəhvəyi rəngə boyanır. Rəngin intensivliyi hüceyrələrdə sonuncunun miqdarından asılıdır. Transformasiya sahəsi aydın, hamar xətt şəkli alır. Ektopik bölgələr lüqolla işlənmə zamanı boyanmır.

Kolposkopiya haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Lazımi laborator müayinələr

Ektopiya diaqnozunda mütləq analizlərə daxildir:

• bakterioloji müayinə üçün yaxma (floraya görə);
• urogenital infeksiya, İİV, RW (sifilis), insanın papilloma virusu, hepatit HBS və HCV üçün analizlər;
• sitoloji müayinə üçün qaşıntı;
• ehtiyac olduqda uşaqlıq boynunun biopsiyası.

Uşaqlıq boynu eroziyasının müalicəsi

Dinamik müşahidə və ya müalicə, konservativ və ya cərrahi müalicə üsulları haqqında qərar yalnız, qadın ginekoloq tərəfindən laborator və instrumental üsullar ilə müayinə olunduqdan və endokrinoloqla konsultasiyadan sonra (ehtiyac olduqda) qəbul edilir.

Konservativ müalicə

Servikal eroziyanın konservativ müalicəsinə aiddir:

• qeyri-spesifik iltihabəleyhinə terapiya;
• göbələklərin və cinsi yolla ötürülən virus infeksiyasının (aşkar edildikdə) inkişafının qarşısını alan preparatlarla müalicə;
• hormonal və immun pozğunluqlarının korreksiyası;
• fizioterapeftik üsulların tətbiqi (nadir hallarda) — müalicəvi palçıqla uşaqlıq yolu tamponları, mineral sularla islatma, müalicəvi preparatlarla ionoforez, qısa dalğıalı ultrabənövşəyi şüalarla terapiya, mikrocərəyan və ozonoterapiya, helium-neon lazeri.

Bəzi hallarda uşaqlıq boynu eroziyasının ləğvi kimyəvi preparatların köməyi ilə aparılır, hansı ki, kimyəvi yanıqlara səbəb olur (kimyəvi destruksiya). Belə vasitələrdən biri "Solkovagindir". O, sink sitrat, azot, oksalat və sirkə turşularının suda məhluludur. Məhlulun xarakterik xüsusiyyəti onun servikal kanalın çoxqatlı buynuzlaşmayan epitelinə təsir etmədən, silindrik epiteli koaqulyasiya etməsidir. Selikli qişanın işlənməsi zamanı o 2,5 mm-ə qədər dərinə daxil olur və bir, nadir hallarda iki proseduradan sonra öz effektini göstərir.

Başqa bir preparat — yandırıcı, antiseptik və büzücü effektə malik Polikrezulenin 36%-li sulu məhluludur.

Cərrahi metodlar

Kriodestruksiya

İstifadəsi təhlükəsiz və asanlıqla həyata keçirilən, hospitalizə tələb etməyən cərrahi prosedura maye azotla eroziyasının dondurulması və ya kriodestruksiyadır. Bu üsul maye azotun sürətli buxarlanması nəticəsində yaranan çox aşağı temperaturun toxumaları nekrozlaşdırmasına əsaslanır. Lakin, təsir effekti zəif idarə olunanadır, belə ki, 5mm və daha dərin toxumalara yayıla bilər və bunun nəticəsində servikal kanalın xarici dəliyinin darala bilər. Bundan başqa, kriodestruksiyanı əksər hallarda təkrarlamaq lazım gəlir.

Lazer vaporizasiyası

Bəzən lazer destruksiyasi (vaporizasiya) — yüksək enerjili lazer şüaları vasitəsilə eroziyasının ləğvi tətbiq olunur. Yaqut, arqon, karbon dioksid və neon lazerləri mövcuddur. Belə metodun üstünlüyü ondan ibarətdir ki, toxuma nekrozunun dərinliyini və əhatə sahəsini idarə etmək mümkün olur və proseduradan sonra qanaxma və iltihab əlamətləri olmur. Çatışmazlıqlarına isə müalicənin ağrılı və bahalı olması aiddir.

Radiodalğalı cərrahiyə

Son zamanlar tibb mərkəzlərində, qadın məsləhətxanalarında və stasionarlarda "Surgitron" apparatı vasitəsilə aparılan uşaqlıq boynu eroziyasının radiocərrahi müalicəsi geniş yayılmışdır. Metod toxumalarla kontaktda olmadan kəsik aparılmasından ibarətdir. Bu, selikli qişaya radio dalğaların təsirindən əmələ gələn yüksək istilik enerjisi nəticəsində mümkün olur. Konsentrasiyalaşmış enerjinin təsiri nəticəsində hüceyrələrin dağılıb məhv olması baş verir.

Ektopiyanın radiocərrahi üsulla ləğvinin üstünlüyü proseduranın ağrısız (sinir uclarını koaqulyasiya edən effekti sayəsində) və tez aparılması, əməliyyatdan sonra ağrıların olmaması, təsirinin dəqiqliyi, qanaxmanın olmaması, bakterisid təsiri, yaranın tez sağalmsı, serviksin rigidliyinə və doğuş zamanı cırılmasına səbəb olacaq çapıqların olmamasıdır. Bu üsul doğmamış qadınlarda ektopiyanın müalicəsi zamanı müvəffəqiyyətlə tətbiq olunur.

Konservativ və ya cərrahi metodların ayrıca tətbiqi bəzən davamlı nəticə əldə etməyə imkan vermır. Ekzogen və endogen faktorları nəzərə almaqla yalnız kompleks müalicə, profilaktika, cinsi münasibətlərə diqqətli yanaşma, müasir korservativ üsulların istifadəsi uşaqlıq boynu eroziyasının yenidən yaranmasının qarşısını almağa imkan verir.

Bizim qiymətlərimizlə tanış olun.

Uşaqlıq boynu eroziyasının maye azotla kriodestruksiyasının videogörüntülərinə baxın.