Vaxtında baş vermiş doğuş hamiləliyin fizioloji sonlanma prosesidir. Vaxtından əvvəl – erkən doğuş probleminin həlli mürəkkəb tibbi-sosial tədbirlər kompleksi tələb edir. Bunlara yarımçıq doğulmuş uşaqlara qulluqdan tutmuş, onların sonrakı həyatının yaxşılaşdırılması və digər sosial-iqtisadi xərclər daxildir. Ona görə də vacib və eyni zamanda ən çətin məsələ – erkən doğuşların qarşısının alınmasıdır.

Tərifi və gediş xüsusiyyətləri

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məsləhətlərinə əsasən, erkən doğuş hamiləliyin 22-37-ci həftələri və ya 154-259-cu günləri arasında baş tutarsa və dölün çəkisinin 500-2500 q və boyunun 25 sm olduğu halda hesab olunur.

Bizim ölkədə vaxtından əvvəl doğuş müddəti 28-37-ci həftələr və ya 196-259-cu günlər hesab olunur, 22-27 həftələrdə baş verən hamiləlik pozulmaları isə doğuş kimi qəbul olunmur və başqa kateqoriyalara aid edilir.

Belə fərq ona görədir ki, 28-ci həftəyə qədər doğulmuş, çəkisi 500-1000 q olan uşaqların sağ qalması üçün yüksək ixtisaslı neonatoloqlar, həmçinin ağciyərlərin süni ventilyasiyası üçün yüksək həssaslıqlı cihazlar lazımdır. Bütün bunlar xüsusiləşdirilmiş neonatal mərkəzlərdə mövcuddur, adi doğum evlərində olmur.

Çoxdöllü hamiləlik zamanı 22-35 həftələrdə doğuş erkən sayılır. Onların bədən çəkisi təkdöllü hamiləlik zamanı olduğundan az olduğu üçün, erkən doğuş onlar üçün daha təhlükəlidir. Lakin, hamiləliyin 28-ci həftəsində və daha gec doğulmuş uşaqların çox hissəsi keyfiyyətli qulluq nəticəsində sağ qalır.

Bütün doğuşlardan 6-10%-i vaxtından əvvəl baş verir. Onlardan 5-7%-i 22-28, 33-42%-i 29-34 və 50-60%-i 34-37-ci həftələrdə baş verir. Yarımçıq doğulmuş uşaqların xəstələnmə və ölüm göstəricisi perinatal dövrdə 30-70% təşkil edir.

Erkən doğuşların xüsusiyyətləri nədir və nə üçün təhlükəlidir?

Vaxtından əvvəl doğuşlar aşağıdakı əlamətlərlə xarakterizə olunur:

• suyun vaxtından qabaq axması (təxminən 40%);
• anormal doğuş fəaliyyəti;
• müddəti uzanmış və ya əksinə, tez və sürətli doğuşlar;
• dölün müxtəlif dərəcəli hipoksiya və asfiksiyası;
• doğuşdan sonrakı dövrdə erkən və gec qanaxmalar;
• tez-tez baş verən infeksion fəsadlar.

Təsnifat və nəticələri

Vaxtından əvvəl doğuşları iki qrupa bölmək olar:

1. Özbaşına vaxtından əvvəl doğuşlar.

Doğuşun aparılma taktikasını müəyyən edərkən aşağıdakı halları fərqləndirmək lazımdır:

• su kisəsinin tam olduğu halda, müntəzəm doğuş sancıları ilə başlayan doğuşlar (40-50%);
• müntəzəm doğuş fəaliyyətinin olmadığı halda dölyanı mayenin axması ilə gedən doğuş.

2. İnduksiya olunmuş vaxtından əvvəl doğuşlar (20%)

Ana və dölün sağlamlığının mühafizəsi baxımından, göstərişlərlə hamiləliyin başa çatdırılması tələb olunan hallar nəzərdə tutulur. Ona aşağıdakı göstərişlər var:

Ana tərəfindən göstərişlər:

• hamiləliyin davam etdirilməsinin hamilə qadının sağlamlığı üçün təhlükəli olduğu ağır ekstragenital patologiyalar;
• hamiləlik fəsadları: preeklampsiya, eklampsiya, hepatoz;
• dölyanı mayenin vaxtından əvvəl axması (xorioamnionitin inkişafı ilə).

Döl tərəfindən göstərişlər:

• dölün həyatla uzlaşmayan inkişaf qüsurları;
• dölün antenatal ölümü;
• hamiləliyin təcili başa çatdırılmasını tələb edən dölün proqressivləşən hipoksiyası. 

 

Bu məqsədlə uşaqlıq boynunun "yetişməsini", uşaqlığın tonusunu və yığılma qabiliyyətinin artmasını stimulyasiya edən preparatlar istifadə edilir. Bu preparatlara Mizoprostol, Oksitosin, Dinoproston, Mifepriston aiddir. Onları müəyyən sxemlər əsasında yüksək dozada, uşaqlıq yoluna, boynuna, intraamniotik və venadaxili yeridirlər.

Ev şəraitində doğuşun vaxtından qabaq stimulyasiya edilməsi hətta təcili yardım göstərdikdə belə ölümlə nəticələnə bilən, çox ağır fəsadlara səbəb ola bilər.

Mümkün fəsadlar

Vaxtından əvvəl doğuşlar zamanı tez-tez rast gəlinən müəyyən fəsadlar baş verir. Bunlara aiddir:

• ciftin vaxtından qabaq soyulması, cift gəlişi və ya onun bərk bitişməsi nəticəsində baş verən güclü qanaxmalar;
• sürətli doğuşlar zamanı uşaqlıq boynu və aralıq toxumalarının dölün onlardan keçməsinə hazır olmadıqları üçün cırılması;
• doğuş yollarının infeksiyalaşması və septiki vəziyyətlərin inkişafı;
• uzun müddət davam edən doğuşlarda koaqulopatik vəziyyətlərin inkişafı və s.

Bundan başqa, müxtəlif müəlliflərin məlumatlarına əsasən vaxtından əvvəl doğuşlarda, qadınların yarısında laktasiya ya olmur, ya da əhəmiyyətli dərəcədə azalır və ya südün tərkibi tam olmur.

Hipoqalaktiya bu dövrdə qadın orqanizminin hələ hazır olmaması, hamiləlik və doğuş zamanı fəsadlar, yarımçıq uşaqlarda əmmə refleksinin zəif olması və ya onun döşə məcburi gec qoyulması ilə əlaqədardır.

Amma, vaxtından əvvəl doğuş ən böyük təhlükəni uşağın sağlamlığı və həyatı üçün təşkil edir. Perinatal mərkəzlərdə 23 həftəyə qədər doğulmuş uşaqların 20%-i, 26 həftəyə qədər – artıq 60%-i və 27-28 həftəyə qədər isə – 80%-ə qədəri sağ qalır.

Əlamətlərindən və bədən çəkisindən asılı olaraq uşaqlar aşağıdakı kateqoriyalara bölünür:

• I – bədən çəkisi azdır (1 500-2 500 q). Bu kateqoriyalı uşaqlar çox vaxt sağ qalır, təxminən 3 yaşına öz həmyaşıdlarının səviyyəsinə çatırlar.
• II – bədən çəkisi çox aşağıdır (1 000-1 500 q). Belə uşaqların təxminən 50%-i müalicəyə tabe olmur, qalanlarında isə çox hallarda orqan və sistem pozğunluqları inkişaf edir.
• III – bədən çəkisi həddən artıq aşağıdır (500-1 000 q). İxtisaslaşdırılmış neonatal mərkəzlərdə bu uşaqların bəziləri vəziyyətdən çıxır, ancaq demək olar ki hamısında sinir, tənəffüs, həzm, sidik-cinsiyyət sistemlərində dayanıqlı pozğunluqlar qalır.

Lakin hamiləlik müddəti, çəki və boy kimi parametrlər, həmişə dölün inkişafı ilə uyğun gəlmir. Belə ki, 2 500 q çəkisi olan uşaqların 18-30%-i inkişafdan qalmış sayılmır, 3 000 q çəkidəkilərdən isə 4-8%-i inkişafdan qalmış olur.

Buna görə də, yetişkənliyin təyini zamanı bədən quruluşunun mütənasibliyi, kəllə sümüklərinin vəziyyəti, tüklərin sıxlığı və yerləşməsi, dəri örtüyünün rəngi və qalınlığı, dərialtı piy toxumasının inkişafı, göbək həlqəsinin yerləşməsi, uşağın xarici cinsiyyət orqanlarının inkişaf dərəcəsi və s. nəzərə alınır.

Vaxtından əvvəl doğuşların səbəb və risk amilləri

Mütəxəssislər arasında bu prosesin mexanizmi haqqında vahid və dəqiq baxışlar yoxdur. Onların əksəriyyəti hormonal pozğunluqları, xroniki infeksion prosesləri və daxili cinsiyyət orqanlarının törəmələrini, həmçinin qanın laxtalanma sistemindəki pozğunluqları əsas sayır.

Patologiyanın əsas mexanizmi aşağıdakılarla bağlıdır:

1. Qadın orqanızmində infeksion proseslər zamanı qana spesifik məlumat zülallarının keçməsi.
2. Ciftin qopması ilə nəticələnən, mikrotrombozlara səbəb olan koaqulopatik proseslərin (qanın laxtalanmasının pozulması) inkişafı.
3. Uşaqlığın əzələ qatındakı oksitosin reseptorlarının miqdar və aktivliyinin artması. Bu, əzələ hüceyrələrindəki kalsium kanalların açılmasına və onlara kalsium ionlarının keçməsi nəticəsində uşaqlığın tonusu və yığılma qabiliyyətinin artmasına gətirib çıxarır.
4. Adətən, istmiko-servikal çatışmazlıq zamanı, döl kisəsinin aşağı hissələrinin infeksiyalaşması nəticəsində döl qişalarının vaxtından qabaq cırılması.

Risk amilləri

Şərait yaradan amillərə, həm də hamiləliyin pozulma səbəbi kimi də baxılır. Bütün faktorları şərti olaraq 4 qrupda birləşdirmək olar.

Hazırkı hamiləlik zamanı baş verən fəsadlar:

• uşaqlıq boynu və uşaqlıq yolunun infeksiyası;
• uşaqlıq qanaxması;
• ödemlər, artmış arterial təzyiq və proteinuriya (sidikdə zülal) ilə gedən ağır hestozlar;
• rezus-faktora görə sensibilizasiya;
• antifosfolipid sindrom;
• çoxsululuq və çoxdöllülük;
• dölün çanaq gəlişi;
• plasentanın köndələn yerləşməsi və ya onun vaxtından qabaq soyulması;
• sidikçıxarıcı yolların patologiyaları;
• uşaqlıq boynunun doğuş üçün vaxtından qabaq "yetişməsi";
• döl qışalarının tamlığının vaxtından qabaq pozulması və suyun axması;
• dölün inkişaf anomaliyaları.

Yanaşı gedən ümumi xəstəliklər:

• hamiləlik dövründə kəskin infeksion xəstəliklər, o cümlədən qızdırma ilə gedən bağırsaq infeksiyaları;
• bədəndə xroniki infeksiya ocaqlarının mövcudluğu (xroniki tonzillit, rinosinusit, parodontit və s.);
• hamiləlik vaxtı ağır fiziki gərginlik, travmalar və cərrahi müdaxilələr;
• arterial hipertenziya və ürək-damar çatışmazlığı;
• şəkərli diabetin ağır formaları;
• böyrək patologiyası.

Fəsadlı mama-ginekoloji anamnez:

• menstrual tsikl pozğunluğu;
• daxili cinsiyyət orqanlarının inkişaf anomaliyaları və uşaqlığın xoşxassəli şişləri;
• uşaqlıq boynunun konizasiyası və ya amputasiyası, istmiko-servikal çatışmazlıq;
• vaxtından qabaqkı doğuşdan sonra hamiləlik;
• 4 və daha çox doğuş;
• 2 və daha çox tibbi və ya 1 və daha çox gecikmiş spontan (özü baş vermiş) abort;
• köməkçi reproduktiv texnologiyaların istifadəsi nəticəsində hamiləlik.

Sosial-bioloji:

• yaş – 18-dən aşağı (reproduktiv sistemin kifayət qədər inkişaf etməmişdir) və 34-dən yuxarı (qazanılmış xroniki xəstəliklər səbəbilə);
• əlverişsiz sosial-iqtisadı həyat şəraiti;
• tez-tez stress vəziyyətləri və neqativ emosional-psixi gərginlik;
• nikotin, spirt, narkotik intoksikasiya.

Cinsi əlaqə vaxtından qabaq doğuşu provokasiya edə bilərmi?

Hamiləliyin son dövrlərində həddindən artıq aktiv cinsi əlaqələr uşaqlıq boynunun saya əzələsinin yığılmasına və uşaqlıq tonusunun artmasına gətirib çıxara bilər. Bu, döl kisəsinin aşağı qütbündəki döl qişalarının zədələnməsinə və vaxtından qabaq cırılmasına, dölyanı mayenin infeksiyalaşmasına, axmasına və doğuşun başlanmasına səbəb ola bilər.

Buskopan şamları vaxtından qabaq doğuşlara səbəb olurmu?

Buskopan spazmolitik preparatdır, yəni saya əzələlərin spazmını götürür. Hamiləlik zamanı düşük təhlükəsi olduqda bəzən onu və digər spazmolitikləri miometriumun tonusunu azaltmaq məqsədilə təyin edirlər. Hamiləliyin normal gedişi zamanı nəzəri olaraq, o, uşaqlıq boynunu açıb doğuşun başlanmasına səbəb ola bilər, əsasən də istmiko-servikal çatışmazlıq olduqda. Lakin, preparatın belə effekti təcrübədə dəqiq sübut olunmamışdır.

Vaxtından əvvəl doğuşlar çox faktorlu pozğunluq sayılır. Qadında belə faktorlar nə qədər çox aşkarlanarsa, hamiləliyin pozulma riski də bir o qədər çox olur və belə qadınlar risk qrupuna aid edilməlidirlər.

Klinik əlamətləri

Uşaqlıq boynunun yetişməməsi nəticəsində, doğuş fəaliyyətinin anormal inkişafı riski mövcuddur, nəticədə bütün proses uzun sürən xarakter alır. Bundan başqa, belə doğuşların 40%-i xəbərdarlıq olmadan və dölyanı mayenin axması ilə başlayır. Lakin, bir çox hallarda vaxtından əvvəlki doğuşların əlamətləri, vaxtında başlayanlardan praktiki olaraq heç nə ilə fərqlənmir.

Spesifik əlamətlərin olmaması ilə əlaqədar, vaxtından əvvəl doğuş təhlükəsi, diaqnostik planda tez-tez müəyyən çətinliklər törədir. O, əsasən özünü aşağıdakı əlamətlərlə göstərir:

• palpasiya zamanı uşaqlığın tonusunun artması;
• qarnın aşağısında diskomfortun güclənməsi və ya yüngül ağrılar, bel nahiyəsində "aybaşıyabənzər" ağrı şikayətləri, bəzən şikayətlər olmaya bilər;
• subyektiv və obyektiv olaraq dölün aktivliyinin artması və ya əksinə, dayanması;
• uşaqlıq yolunda şişkinlik və ya təzyiq hissi, sidiyə, bəzən də – defekasiyaya tez-tez çağırışlar, hansı ki, dölün aşağıda yerləşib toxumalara təzyiqi ilə əlaqədardır.

Bundan başqa, döl qışalarının vaxtından qabaq cırılması zamanı, qadın uşaqlıq yolundan mayeşəkilli ifrazatın gəlməsindən şikayət edir. Dölyanı mayenin axması, qarnın həcminin və uşaqlıqdaxili təzyiqin azalması ilə nəticələnir. Bu zaman, tez-tez bədən hərarəti artır, bəzən nəzərəçarpan titrəmə ilə müşayiət olunur. Bu döl qişalarının sürətli inkişaf edən iltihabından xəbər verir (xorionamnionit).

Diaqnoz yuxarıda sadalanan əlamətlərə görə qoyulur, vaginal baxış, tonusometriya və dinamik ultrasəs müayinələri ilə dəqiqləşdirilir.

Vaginal baxışda uşaqlıq boynunda dəyişiklik olmur, o formalaşmışdır, uzunluğu 1,5-2 sm-dir, xarici dəliyi bağlıdır, ya da, əgər doğuş təkraridirsə, barmağın ucunu buraxır (1 sm-ə qədər). Həmçinin dölün kiçik çanağın girişinə sıxılan gələn hissəsi də təyin edilə bilər. İnstrumental müayinələrin nəticələri miometriumun tonusunun artmasını göstərir.

Vaxtından əvvəl doğuşların başlamasını necə bilmək olar?

Onların başlanğıcı qarnın aşağı nahiyəsində güclü sancışəkilli və ya requlyar ağrılarla xarakterizə olunur. Vaginal müayinə zamanı uşaqlıq boynunun qısalma və yumşalması və ya düzləşməsi və xarici dəliyinin 3 sm-ə qədər açılması müəyyən olunur. Əlləmə zamanı və USM-də uşaqlığın formalaşmış aşağı seqmenti aydın təyin olunur.

Başlamış doğuşların əlamətləri:

1. 10-15 dəqiqə intervalla requlyar doğuş aktı (requlyar tutmalar).
2. Dölyanı mayenin axması.
3. Zəif, qan xarakterli yaxmaşəkilli ifrazat.
4. Vaginal müayinə zamanı kiçik çanağın girişində dölün gələn hissəsinin təyini.
5. Uşaqlıq boynunun xarici dəliyinin 3-4 sm açılması.

Vaxtından əvvəl doğuşların aparılması

Aparılma taktikası konservativ-gözləmə və ya aktiv ola bilər. Onun seçimi aşağıdakı əsas amillərlə əlaqədardır:

1. Qadının vəziyyəti.
2. Hamiləliyin davametmə müddəti.
3. Qanaxmanın olması və miqdarı.
4. Doğuşun klinik gedişi (təhlükəli, başlayan və ya başlamış).
5. Dölün vəziyyəti.
6. Uşaqlıq boynunun açılma dərəcəsi.
7. Döl kisəsinin vəziyyəti.
8. İnfeksiya əlamətlərinin mövcudluğu.

Gözləmə taktikası

Qarnın aşağısında və bel nahisəyində ağrı olduqda, hamiləni hospitalizasiya məqsədilə dərhal "Təcili yardım" çağırılmalıdır. Həkiməqədərki yardım məqsədilə, ona fiziki və psixoemosional sakitlik verilməli, yataq rejimi yaradılmalı, damotu və yemişan cövhəri, valerian kökü dəmləməsi və ya ekstraktı qəbulu, spazmolitik preparatlar (No-şpa, Drotaverin, Papaverin) tablet, əzələdaxili və ya şam şəklində qəbul etdirilməlidir.

Stasionar şəraitində vaxtından qabaq doğuş təhlükəsinin konservativ müalicəsi

Müalicənin məqsədi hamiləliyin uzadılmasıdır. Bunlara aiddir:

• təhlükənin müalicəsi;
• dölün asfiksiyasının profilaktikası;
• bədən hərarətinin dəyişikliyinə, qan və yaxmaların analizlərinə əsaslanaraq infeksion fəsadların profilaktikası.

Təhlükə zamanı qadına yataq rejimi təyin edilir, fiziki və emosional sakitlik üçün şərait yaradılır, yüngül sedativ və spazmolitik preparatlar əzələdaxili, rektal şamlar şəklində yeridilir, iynə refleksoterapiyası, elektrorelaksasiya terapiyası tətbiq olunur.

Tokolitiklərin tətbiqi

Lazım gəldikdə tokolitik (uşaqlığın tonusunu azaldan) vasitələr tətbiq edilir. Təsir mexanizminə görə müxtəlif tokolitiklər mövcuddur. Onlara aiddir:

• b-adrenomimetik preparatlar (Ginipral). Tokolizin aparılması üçün Ginipral müalicənin əvvəlində bolyusla 10 mkq dozada, daha sonra isə 500 ml fizioloji məhlulda dəqiqədə 0,3 mkq sürətlə vena daxili çox yavaş sürətlə (dəqiqədə 6-8 damcı) infuziya şəklində yeridilir. Tokoliz 48 saat ərzində aparılmalıdır.

• prostoqlandin sintezinin inhibitoru olan qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar (İndometasin rektal). Onların qəbulu hamiləliyin 32-ci həftəsindən sonra tövsiyə olunur (fəsadlardan qorunmaq üçün).

• kalsium kanallarının lokatorun – Nifedipin. Tokoliz məqsədilə daha çox aşağıdakı sxem üzrə təyin olunur: birinci saat ərzində sancılar bitənə qədər hər 15 dəqiqədən bir 10 mq sublinqval, daha sonra uşaqlıq yığılmalarının aktivliyindən asılı olaraq sutkada 60- 160 mq.

Ginipralın vena daxili yeridilməsi zamanı ürəkdöyünmə, tremor, nevroz vəziyyəti, narahatlıq, aritmiya, ağciyərlərin ödemi kimi əlavə təsirlər müşahidə oluna bilər. Ana tərəfindən b-adrenomimetiklərin təyin olunmasına əks-göstərişlərə ürək xəstəlikləri, hipertireoz, arterial hipertenziya, bronxial astma, şəkərli diabet, xroniki böyrək və qaraciyər çatışmazlığı daxildir.

Vaxtından əvvəl doğuş təhlükələrində Nifedipinin təsirinin öyrənilməsi zamanı onun beta-adrenomimetiklərə (Ginipral və s.) bərabər və hətta onlardan daha yaxşı təsir göstərən preparat olduğu haqqında məlumatlar toplanmışdır. Preparat hamiləliyin müddətini 1 həftəyə qədər uzatmağa imkan verir. Lakin, onun qəbulu zamanı ehtiyatlı olmaq lazımdır, çünki bu preparat hipotenziya, xüsusilə də, ortostostatik hipotenziya verə bilər.

Bir qayda olaraq müalicə beta-adrenomimetiklərin təyini ilə başlayırlar. Onlar effektsiz olduqda qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar və kalsium antaqonistləri təyin edilir.

Diqqət! Maqnezium sulfat – vaxtından əvvəl doğuşların qarşısının alınmasında və ya hamiləliyin uzadılmasında effektsizdir və onun istifadəsi uşaq ölümünün yüksəlməsi ilə bağlıdır.

Hestagen və qlükokortikosteroidlərin tətbiqi

Vaxtından əvvəl doğuşların dayandırılması və profilaktikasında yüksək effektivliyə malik preparatlara Utrojestanın da aid olduğu hestagenlər (progesteron) aiddir. Onun beta-adrenomimetiklərlə kombinasiyası sonuncuların dozasını azaltmağa imkan verir. Utrogestanı ehtiyatla qəbul etmək lazımdır, çünki onun hamilə qadının bakterial mikrofloraya müqavimətini azaltma xüsusiyyəti var.

Yarımçıq yenidoğulmuşların əsas ciddi ağırlaşması olan dölün respirator distress sindromu neonatal xəstələnmənin və neonatal ölümün əsas səbəbidir. Bu ağırlaşma yenidoğulmuşların intensiv terapiyasının qiymətini yüksəldir.

Dölün respirator distress sindromunun profilaktikası hamiləliyin 28-ci həftəsindən 34-cü həftəsinə qədər doğuş fəaliyyəti başlandıqda aparılır.

Kortikosteroidlərlə müalicə sxemi:

• hər biri 12 mq olmaqla 24 saatdan bir əzələ daxili yeridilən 2 doza Betametazon – ümumu doza – 24 mq
• hər biri 6 mq olmaqla 12 saatdan bir əzələ daxili yeridilən 4 doza Deksametazon – ümumu doza – 24 mq.

Vaxtından əvvəl doğuş təhlükəsi olan hamilə qadınlara antenatal dövrdə 24 mq Betametazon və ya 24 mq Deksametazon yeridilməsi aşağıdakı göstəricilərin kifayət dərəcədə enməsi ilə müşayiət olunur:

• neonatal ölüm;
• dölün respirator distress sindromu;
• mədəcikdaxili qansızmalar;
• nekrozlaşdırıcı enterokolit;
• həyatın ilk 48 saatı ərzində sistem infeksiyaların inkişafı;
• açıq arterial axacaq;
• bronx-ağciyər displaziyası.

Kortikosteroidlərin təyininə əks göstərişlərə xorioamnionit, vərəm, kəskin infeksiya, şəkərli diabet, kəskin böyrək çatışmazlığı, Kuşinq sindromu, osteoporoz, porfiriya aiddir.

Diqqət! Doğuş fəaliyyəti qeyd olunmadığı halda kortikosteroidlərin təkrar və profilaktik yeridilməsi tövsiyə olunmur!

İstisna hallarda diqqətli müşahidədən sonra müalicə ambulator şəraitdə (evdə) həyata keçirilir.

Gözləmə taktikasına əksgöstərişlər

Vaxtından əvvəl doğuş təhlükəsinin konservativ aparılma taktikasına mütləq əksgöstərişlər:

1. 36 həftə və daha çox davam etmiş hamiləlik.
2. Dölün çəp, köndələn yerləşməsi.
3. Döl kisəsinin mərkəzi cırılması ilə ayaq gəlişi və açıq servikal kanal.
4. Uşaqlıqdaxili infeksiya əlamətləri.

Nisbi əksgöstərişlər:

• 34-35 həftəlik hamiləlik;
• döl kisəsinin cırığı ilə birgə ayaq gəlişi və qapalı servikal kanal;
• hamiləliyin süni pozulması məqsədilə uşaqlıq boşluğuna kriminal müdaxilə (tibbi müəssisədən kənarda), lakin aşkar infeksiyanın olmaması;
• çoxdöllülük, nefropatiya, qadınlarda ağır ekstragenital (yanaşı gedən) patologiya;
• vaginada patogen mikroorqanizmlərin mövcudluğu və ya 3-cü dərəcəli təmizlik;
• qanda leykositlərin sayının artması.

Vaxtından əvvəl doğuşa nisbi əksgöstərişlər zamanı, dölün hipoksiyasına qarşı profilaktik tədbirlər, antibakterial terapiya (göstərişə əsasən), əsas patologiyanın müalicəsi və doğuşa hazırlıq aparılır. 5 gün ərzində doğuş başlamazsa, venadaxili prostoqlandinlər və ya oksitosin yeridilərək onun stimulyasiyası həyata keçirilir.

Aktiv təqib aşağıdakı hallarda lazım gəlir:

1. Dölün inkişaf anomaliyalarına şübhə olduqda.
2. Korreksiyaya tabe olmayan, ağır hestozlar.
3. Hamilədə ağır somatik patologiya.
4. Suyun axması və döl kisəsinin olmaması.
5. Requlyar sancıların mövcudluğu.
6. Dölün bətndaxili asfiksiya (boğulma) təhlükəsi.
7. İnfeksiya simptomlarının mövcudluğu.

Vaxtından əvvəl doğuşların aktiv aparılma taktikası

Doğuşun birinci dövrü hamilə orqanizminin və plasenta-döl sisteminin adaptasion mexanizmlərinin yüksək dərəcəli mobilizasiyası ilə xarakterizə olunur. Onların tədricən tükənməsi vəziyyətin sürətli dəyişməsinə, dölün həyat qabiliyyətinin pozulmasına və onun hipoksiyasına gətirib çıxarır. Bununla əlaqədar daimi nəzarət altında, lazımi profilaktik və müalicəvi prosedurların vaxtında aparılması mütləqdir.

Uşaqlıq boynunun 3 sm açılışından sonra epidural ağrısızlaşdırma tövsiyə edilir. O, ağrı sindromunun azalmasına, servikal kanalın açılmasına, 2-ci dövrdə (qovulma dövrü) çanaq dibi əzələlərinin boşalmasına, hamilə və dölün toxumalarında qanın mikrosirkulyasiyasının yaxşılaşmasına səbəb olur. Həmçinin uşaqlıq yığılmalarının diskoordinasiyası və arterial təzyiqin artma ehtimalını azaldır. Bundan başqa, epidural ağrısızlaşdırma Promedoldan fərqli olaraq, yenidoğulmuş uşağın tənəffüsündə çətinliyə səbəb olmur.

Doğuşun ikinci mərhələsi dölün zədələnmə təhlükəsinin (əsasən kəllə-beyin) yüksək riski ilə xarakterizə olunur. Dölün doğuş yollarından keçməsinin asanlaşdırmaq üçün mama-ginekoloq öz barmaqları ilə aralığın dəri və əzələlərini vagina tərəfdən oturaq qabarları istiqamətində dartıb genişləndirir. Lazım gəldikdə aralıq kəsilir.

Vaxtından qabaqkı doğuşlar zamanı keysəriyyə kəsiyi əməliyyatına göstərişlər aşağıdakılardır:

1. Hestozun ağır forması (preeklampsiya və eklampsiya).
2. Cift gəlişi.
3. Normal yerləşmiş ciftin vaxtından qabaq soyulması.
4. Köndələn yerləşmiş döl və ya onun çanaq gəlişi zamanı baş verən fəsadlar.
5. Sonsuzluqla, düşüklə, ölü dölün doğulması ilə əlaqədar fəsadlı mamalıq anamnezinə malik qadınlar.

Vaxtından əvvəl doğuşların profilaktikası

Vaxtından qabaq doğuşun 3 həftədən daha tez proqnozlaşdırılmasını müəyyən edən diaqnostika metodları yoxdur.

Testlər

Müasir dövrdə ümumi qəbul edilmiş və daha informativ metod servikal selikdə 20-ci həftədən əvvəl fibronektin qlikoproteininin təyininə əsaslanan testdir. Sonuncu əhəmiyyətli miqdarda döl qişası hüceyrələrində və dölyanı mayedə mövcuddur.

Uşaqlıq boynu selikli qişasında fibronektinin tapılması orada dölyanı mayenin olmasını göstərir və xəbərdarlıq rolunu oynayır. Vaxtından qabaq doğuşa 2 həftə qalmış testin həssaslığı daha da yüksəlir (71%). Doğuşa 3 həftə qalmışa qədər informativlik 59%, 37 həftəyə qədər isə – 52%-dən çox deyil. Belə testin aparılması yalnız tibb müəssisəsi şəraitində mümkündür.

Həmçinin qadın məsləhətxanalarında da döl qişasının tamlığının vaxtından qabaq pozulmasını təyin edən kifayət qədər informativ testlər mövcuddur. Vaginada dölyanı mayenin olmasını özbaşına təyin etmək üçün test – "FRAUSTEST amnio" təklif olunur. Lakin, bu test vasitəsilə diaqnoz etibarlı deyil.

Transvaginal USM

Daha bir nisbi informativ müayinə üsulu – transvaginal qəbuledici vasitəsilə uşaqlıq boynu uzunluğunun dinamiki təyinidir. Əgər boynun uzunluğu 3 sm-i keçirsə, demək yaxın həftələrdə doğuş ehtimalı 1 %-dən çox deyil.

Digər profilaktik tədbirlər

Hamiləliyə qədərki profilaktik tədbirlərə qadının risk faktorları ilə məlumatlandırılması, daxili cinsiyyət orqanlarında manipulyasiyaları minimuma endirmək, siqaretdən və farmasevtik vitamin preparatlarının lazımsız qəbulundan imtina aiddir. Risk qrupuna daxil olan qadınlara hamiləlik vaxtı ginekoloq təyinatına əsasən progesteron preparatlarının qəbulu, antibakterial terapiyanın aparılması və s. məsləhət görülür

Qısalmış uşaqlıq boynuna tikiş qoyulmasının profilaktik effekti birmənalı qəbul edilmir. Bəzi hallarda uşaqlıq boynuna ayrıca və ya tikişlərə əlavə olaraq mamalıq pessariyası qoyulur. O, uşaqlıq yoluna quraşdırılır və halqa rolunu oynayır. Vaxtından əvvəl doğuş təhlükəsi zamanı bu halqa əlavə dayaq rolunu oynamaqla aşağı uşaqlıq seqmentinə düşən təzyiqi azaldır, xarici dəliyin açılmasına və döl qişasının cırılmasına maneə yaradır. Lakin, bəzi mütəxəssislər bu metodun effektivliyinə şübhə ilə yanaşır.

Patologiyanın və onun fəsadlarının profilaktikasında əsas rolu qadın məsləhətxanaları oynayır. Onların personalı yüksək risk faktorlu qadınları aşkarlayır, onları dinamik müşahidədə saxlayır, profilaktik tədbirlərin fərdi planını hazırlayır, müayinə və adekvat müalicə üçün hamilələrin patologiyası şöbəsinə hospitalizasiyaya göndərir.

Qadınların patologiya haqqında məlumatlandırılması onlara hələ mayalanmaya hazırlıq dövründə mütəxəssis tövsiyələrindən yararlanmağa, hamiləlik zamanı isə – vaxtında tibbi yardıma müraciət etməyə imkan verir. Həkimlərin dərin biliyi, mümkün səbəb və risklərin düzgün analiz qabiliyyəti bu patologiyanın tezliyini və ağır nəticələrini azaltmağa imkan verir.

Hamiləlik müddətinin, təxmini doğuş vaxtının hesablanması kalkulyatoru