Müasir dövrdə immun sistem çox vaxt yüksək reaktivlik vəziyyətində olur. Məişətdə çoxlu miqdarda potensial allergenlərin istifadəsi, qida sənayesində antibiotiklərin tətbiqi, həmçinin konservantlarla zəngin məhsullar immun sistemi yad maddələrin daxil olmasına kəskin cavab reaksiyası verməyə hazırlayır. Buna görə də, spermaya allergiya olurmu sualına, birmənalı cavab vermək olar – bəli, olur.

Bu, uydurmadır yoxsa reallıq?

Allerqologiya və immunologiya elmlərinin 20-ci əsrin ortalarındakı inkişafı, spermaya allergiya hallarının olmasını aşkar etdi. Ehtimal olunur ki, belə halların sayı artır. Bu, aşağıdakı faktorlarla əlaqədardı:

• immun sistemin hiperhəssaslıqla əlaqədar xüsusiyyətlərinin irsən ötürülməsi;
• autoimmun xəstəliklərin, hansı ki, bütün immun sistemi gərginlikdə saxlayır, geniş yayılması;
• heyvandarlıqda antibiotik və hormonların geniş istifadəsi (belə məhsullardan istifadə edərkən, bu maddələrlə sistematik kontakt olur);
• məişətdə təmizləyici və yuyucu məqsədlə çoxlu miqdarda kimyəvi allergenlərin istifadəsi;
• əksər məhsulların tərkibində aromatizatorların, konservant və rəngləyicilərin olması.

Kimyəvi maddələrin əksəriyyəti immuniteti daimi gərginlikdə saxlayır, buna görə də, ən adi maddələrə belə, allergiya ola bilər. Bu, immun sistemin bir pozğunluq forması olub, orqanizmin müxtəlif birləşmələrə qarşı anormal reaksiyasıdır.

Kişi spermasına qarşı allergiya nadir hadisələrə aiddir. Son vaxtlar onun çox rast gəlinməsinə baxmayaraq, dəqiq müayinə zamanı 70% halda sidik-cinsiyyət sisteminin xəstəlikləri, 29,9% halda şəxsi gigiyena vasitələrinə reaksiya və yalnız 0,1% halda spermaya həqiqi allergiya aşkar olunur.

İmmun cavabın tempinə görə spermaya qarşı yaranan allergiyanı tez tipə aid edirlər. Əksər hallarda, bu, anafilaktik reaksiyadır. Yəni, ilk dəfə sperma ilə kontaktdan sonra, qadının qanında IgE tipli antitellər əmələ gəlir, hansı ki, bazofil və tosqun hüceyrələrin səthinə bitişir. Allergen orqanizmə təkrar düşdükdə, o hüceyrə membranlarında olan antitellərlə birləşir və deqranulyasiyaya uğrayır. Bu, çoxlu miqdarda histamin və digər iltihab mediatorlarının hüceyrəarası sahəyə çıxmasına gətirir. Sonuncular öz növbəsində kliniki əlamətlərin ortaya çıxmasına səbəb olur.

Digər maddələrə qarşı hiperhəssaslığı olan qadınlarda spermaya qarşı allergiya riski daha çoxdur.

Immun mexanizmlərlə əlaqədar aşağıda sadalanan xəstəliklərdə də spermaya allergiya tez-tez rast gəlinir:

• psoriaz;
• revmatoid artriti;
• qırmızı qurdeşənəyi;
• dağınıq skleroz;
• vaskulit;
• sklerodermiya.

Partnyorun birinin spermasına allergiyanın olması o demək deyil ki, başqa kişi ilə də bu hadisə təkraralanacaq. Bəzən səbəb partnyorun qida xüsusiyyətləri, istifadə etdiyi dərman preparatları ola bilir. Dərmanların çoxsu bioloji mayelərə keçir. Məsələn, əgər kişi qadında allergiya verən dərman preparatları ilə müalicə kursu keçirsə, onda hiperhəssaslıq reaksiyası gözləmək olar.

Özü-özlüyündə eyakulyata allergiya sonsuzluğa gətirmir, spermatozoidlərin uşaqlığa keçərək mayalanmada iştirakına mane olmur. Cinsi partnyorların uyğunsuzluğunda ən pis proqnoz antispermal antitellərin əmələ gəlməsi zamanı olur. İmmun sistem spermatozoidlərə qarşı yönəlir, onların yumurtahüceyrəyə daxil olması praktik olaraq mümkün olmur. Belə halda tək çıxış yolu yalnız süni mayalanmadır.

Allergiyanın olduğunu necə bilməli?

Spermaya qarşı allergiyanın ilk əlamətləri seksual partnyorla təkrar kontaktdan sonra əmələ gəlir. Əksər hallarda, bu, yerli reaksiyalar şəklində özünü büruzə verir, yüksək reaktivlik və allergenin yüksək konsentrasiyasında isə – ümumi əlamətlər olur:

• cinsiyyət dodaqları şişir;
• cinsiyyət orqanları nahiyəsi qızarır;
• yerli temperaturun qalxır;
• uşaqlıq yolunda qaşınma əmələ gəlir;
• dəridə səpgilər yarana bilər.

Simptomlar müxtəlif zaman kəsiyində – bir neçə dəqiqədən bir neçə sutkaya qədər davam edə bilər. Ümumi reaksiya tənəffüs yollarının ödemi, asqıraq, gözlərin yaşarması, burnun tutulması, asqıraqdan ibarətdir. Nadir hallarda qızdırma, huşun itməsi ola bilər.

Diferensial diaqnistika

Allergiyanın yerli əlamətləri cinsi infeksiyalar ilə yoluxmaya bənzəyir. Qaşınma və göynəmə, cinsiyyət dodaqlarının ödemi kandidozun ilk əlamətləridir. Belə simptomlar qorunmamış cinsi əlaqədən sonra əmələ gəlir.

Allergik reaksiya ilə qonoreyanın bəzi əlamətlərini qarışdırmaq olar. Baxmayaraq ki, klinik mənzərə yoluxmadan bir neçə gün sonra inkişaf edir, təkrar cinsi əlaqəni allergiyanın provokasiya edən faktor kimik qiymətləndirmək olar. Bu zaman, qaşınma və cinsiyyət orqanlarının ödemi, həmçinin sidik ifrazı zamanı ağrı ola bilər. Uşaqlıq yolundan gələn xarakter irinli axıntı kəskin qonoreyanı fərqləndirməyə imkan verir.

Qaşınma və göynəmə xlamidiozun ilk əlaməti ola bilər. Bu infeksiya adətən simptomların zəif intensivliyilə keçir, buna görə də onu spermaya qarşı allergiya kimi qiymətləndirmək olar.

Fərdi hiperhəssaslıq reaksiyası istifadə edilən lubrikantlara və kontraseptiv vasitələrə qarşı da ola bilər. Spermisid vasitələr kontraseptiv məqsədlə və infeksiyadan qorunmaq üçün istifadə olunur. Apteklərdə Farmateks, Kontraseptin-T, Pentanteks Oval kimi yerli tətbiq olunan preparatlar satılır. Onların istifadəsindən sonra göynəmə, ödem əmələ gələ bilər. Belə hallarda həkimə müraciət etmək məsləhət görülür.

Kontrasepsiya barədə daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Əgər partnyorların fərdi uyğunsuzluğu olarsa, onda bu simptomlar qaşınma, göynəmə, ödem kimi əlamətlərin olmaması ilə allergiyadan fərqlənəcək. Bu, spermatozoidlərin xarici qişasındakı zülallara qarşı baş verən immunoloji reaksiyadır. Onlar yad zülal kimi qəbul olunur və ona görə də, qadının cinsiyyət yollarının limfositləri tərəfindən blokada olunur. Bu, hüceyrələrin aktivliyinin azalmasına, hərəkətinin məhdudlaşmasına, bir-birilə bitişməsinə gətirib çıxarır. Belə vəziyyətdə spermatozoidlər yumurtahüceyrəyə çata bilmədiyindən mayalanma baş vermir və sonsuzluq inkişaf edir. Belə ailə cütlüyünə süni mayalanma ilə (qişası olmayan spermatozoidlər əvvəlcədən alınmış yumurtahüceyrənin sitoplazmasına yeridilir) kömək edirlər.

Bəzən cinsi aktın gigiyenasının pozulmasını spermaya qarşı allergiya kimi qiymətləndirirlər. Cinsiyyət orqanlarının selikli qişasının zədələnməsi və uzunmüddətli akt – aralığın, cinsiyyət dodaqlarının, vulvanın qızarması və ödemini verə bilər. Amma belə vəziyyət geriyə dönəndir və bir neçə saatdan sonra heç bir tədbir görmədən, öz-özünə keçib gedir.

Hamilə qadınlarda immun sistem dölü saxlamaq üçün zəifləmiş vəziyyətdə olur. Hamiləlik zamanı çox nadir hallarda immun sistemin xüsusi vəziyyətilə əlaqədar spermaya allergiya ola bilər. Əgər hamiləlik normal keçərsə, cinsi əlaqəyə əksgöstəriş deyil. Gecikmiş – 38-39 həftələrdə prezervativsiz açıq seks gələcək ana üçün xeyirlidir. Spermada olan prostoqlandinlər uşaqlıq boynunun yetişməsinə və doğuş yollarının hazırlanmasına şərait yaradır. Amma qaşınma və göynəmə kimi xoşagəlməz hisslər yarandıqda, bu barədə öz müalicə həkiminizə məlumat verməlisiniz.

Hamiləlik zamanı cinsi əlaqə barədə daha ətraflı eyni adlı məqaləmizdən oxuya bilərsiniz.

Diaqnostikanın imkanları

Əgər cinsi əlaqədən sonra cinsiyyət orqanlarının qızartısı, ödemi, qaşınma və göynəməsi narahat edirsə, ginekoloqa müraciət etmək lazımdır. Spermaya allergiya halları nadir rast gəlinir, ona görə də digər xəstəliklər inkar edilməlidir.

Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün aşağıdakı müayinələrdən istifadə edirlər.

• Pasientin sorğusu və baxışı

Sorğu zamanı həkimə simptomların əmələ gəlmə vaxtını, onların yalnız bir partnyorla cinsi əlaqə zamanı əmələ gəlməsi məlumatını vermək lazımdır. Yada salmaq lazımdır ki, hansı kontrasepsiya vasitələri istifadə edilib.

Kresloda baxış zamanı cinsiyyət dodaqları və uşaqlıq yolunun selikli qişasının ödemi, qızartısı təyin olunur. Uşaqlıq boynu dəyişiksizdir, bir qədər selikli ifrazat var. Bimanual müayinədə uşaqlıq və artımlar adi ölçülərdə, ağrısız, hərəkətli və ya praktik olaraq əllənmirlər.

• Uşaqlıq yolu və uretradan mikrofloraya görə yaxma

Ginekoloji yaxma uşaqlıq yolunun təmizlik dərəcəsini göstərir. Əgər psevdomitseli və ya göbələk sporları aşkarlanarsa, kandidoz diaqnozu qoyulur. Qonokoklar cüt kofe dənələrinə bənzər hüceyrədaxili əlavələr kimi təyin olunur. Uşaqlıq yolu yaxmasında həmçinin xlamidiyalar aşkar oluna bilər.

• PZR-diaqnostika

Bəzən törədiciləri aşkar etmək üçün PZR-diaqnostika aparılır. Göstərişə görə yad antigenlərə qarşı antitelləri aşkar etmək üçün seroloji müayinə tətbiq edilir.

• Qanın ümumi analizi

Leykositlərin və həmçinin eozinofillərin miqdarının 5%-dən yuxarı qalxması hiperreaktivlikdən xəbər verir.

• Ümumi immunoqlobulin E-nin təyini

Əgər vaginal yaxma norma daxilindədirsə və qanın ümumi analizində allergiya əlamətləri varsa, ümumi E immunoqlobulini təyin olunur. Bu zülal allergenlə kontaktda olan limfositlər tərəfindən sintez olunur və qan plazmasında olur. Amma IgE-nin summar artıqlığı spermaya reaksiyadan xəbər vermir. Daha dəqiqi spesifik IgG4 və IgE antitellərinin təyinidir. Onlar orqanizmdə gedən reaksiyanın xarakterini əks etdirir. Təcili tipli hiperhəssaslıq reaksiyalarında E sinfindən olan antitellər ifraz olunur, orqanizmin cavabı bir neçə dəqiqə ərzində formalaşır. G immunoqlobulinləri ləng tipli reaksiyalar üçün xarakterdi, hansı ki, cavab bir neçə saat və ya sutkaya formalaşır.

Müayinə müəyyən allergen paneli əsasında aparılır. Spermaya daxil ola biləcək maddələrin təyini, patoloji vəziyyəti diferensiasiya etməyə kömək edir.

Əgər qadında allergik əsaslı xəstəliklər olarsa, diaqnostika çətinləşir. İmmunoqlobulinlərin səviyyəsinin qalxması diaqnostikanı azdıra bilər. Problemə yalnız savadlı yanaşma müxtəlif patoloji vəziyyətləri diferensiasiya etməyə kömək edə bilər.

Müalicə tədbirləri

Diaqnoz dəqiqləşdikdən sonra həkim nə etmək lazım gəldiyini başa salacaq. Mütləq qaydada allergenlə kontakt dayandırılmalıdır. Bundan ötrü cinsi əlaqə zamanı prezervativdən istifadə etmək lazımdır. Müəyyən maddələrə qarşı allergiya ömürlük olur, ona görə də, baryer vasitələrsiz təkrar cinsi əlaqə simptomların yenidən əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.

Müalicə üçün qadın orqanizmi desensibilizasiya olunur. Bu, uzun və çətin yol olub, allergenin kiçik dozalarla yeridilməsinə əsaslanır. Tədricən immun sistem daxil olan qıcıqlandırıcıya uyğunlaşır və ona reaksiya vermir. Spermanın miqdarı tədricən artırılır. Amma yadda saxlamaq lazımdır ki, belə müalicə üsulu yalnız allergenin requlyar daxil olması zamanı effektivdir. Bu o deməkdir ki, nəticənin saxlanılması üçün, müntəzəm əsasda qorunmamış cinsi əlaqə olmalıdır. Uzun müddətli fasilə hiperhəssaslığı yenidən bərpa edəcək.

Əsas müalicə antihistamin vasitələrin tətbiqinə əsaslanır. Ağır allergik reaksiya zamanı ilk yardım kimi inyeksiya üçün məhlullar istifadə edilir. Pipolfen, Tavegil, Dimedrol 1-2 ml həcmdə fizioloji məhlulda duruldaraq, venadaxili yeridilir. Əzələdaxili hətta durultmadan da vurmaq olar. Ağır simptomlar olduqda 30-60 mq venadaxili Prednizolon yeridilir.

Terapiya məqsədilə müxtəlif nəsil allergiyaəleyhinə preparatlar tətbiq olunur. 1-ci nəsil preparatlara Dimedrol, Suprastin, Tavegil, Fenkorol aiddir. Onların çoxlu miqdarda əlavə təsirlərinin olması, digər dərmanların seçilməsinə üstünlük verir.

İkinci nəsil preparatlara Loratadin, Kestin aiddir. Onlar sedativ effekt və yuxu törətmir, ona görə də birinci qrupa nisbətən üstünlük təşkil edir. Üçüncü nəsil dərmanlara Setirizin, Telfast aiddir. Bunlar daha müasir dərman qrupudur, hansı ki, ürək-damar sisteminə təsir göstərmir və yuxu vermir.

Dərman vasitələri müxtəlif formalarda buraxılır. Desensibilzasiya məqsədilə əsasən tabletlər tətbiq edilir. Simptomları götürmək üçün onları bir neçə gün qəbul etmək lazımdır. Müalicənin davam müddətini həkim fərdi qaydada təyin edir.

Bəzən terapiyanı yerli antihistamin vasitələrlə tamamlayırlar. Bunlar hormonal və qeyri-hormonal tərkibli Fenistil, Bepanten, Advantan məlhəmləridir. Prednizolon tərkibli məlhəmlərin tətbiqi həmişə məqsədyönlü sayılmır. Onların uzun müddət ərzində qəbulu kandidoz törədir.

Spermaya allergik reaksiya nadir haldır. Amma xoşagəlməz əlamətlər yarandıqda diaqnostika aparmaq lazımdır ki, bu vəziyyətin səbəbi tapılsın və uyğun müalicə təyin edilsin.