Qadın cinsi sferasının ən geniş yayılmış xəstəliklərindən biri — uşaqlıq miomasıdır. Bu patologiyası olan qadınlar ginekologiya şöbəsinin 10-27%-ini təşkil edir. Bu pasientlərin yarısından çoxsu əməliyyat olunur, çünki, hazırkı dövrdə uşaqlıq miomasının ən effektiv müalicə üsulu — cərrahidir. Cərrahi üsullara konservativ miomektomiya və histerektomiya aiddir.

Histerektomiya radikal üsuldur. Onun payına miomaya görə aparılan bütün əməliyyatların 61-95%-ə qədəri düşür. Histerektomiya uşaqlığın miomatoz düyünlər ilə birlikdə hissəvi və ya tam çıxarılmasıdır.

Miomektomiya nədir

Histerektomiya — cavan qadınları ana olmaq imkanından məhrum edir, hormonal pozğunluqlar törədir, çox vaxt müalicəyə çətin tabe olan, ağır psixoemosional və vegetativ pozğunluqlara səbəb olur.

Miomektomiya daha yüngül üsuldur, yəni, bu əməliyyatda yalnız miomatoz düyün çıxarılır, orqan özü isə saxlanılır. O, əsasən reproduktiv yaşlı qadınlarda aybaşını və uşaq doğmaq qabiliyyətini saxlamaq məqsədilə aparılır. Qeyd edək ki, miomektomiyadan sonra reproduktiv funksiyanın bərpası müxtəlif müəlliflərə görə çox fərqlənir və 5-dən 69%-ə qədər dəyişir. Yenə də hesab edilir ki, miomektomiyadan sonra hər 2-3 qadından biri hamilə qalmağa ümid edə bilər.

Eyni zamanda, bu əməliyyatların az keçirilməsinin (8-20%) səbəbi texniki cəhətdən mürəkkəb olması, cərrahdan lazımi təcrübə tələb olunması, miomanın yenidən yaranma riskinin yüksək olması, kiçik çanaqda əməliyyatdan sonra iltihabi və bitişmə proseslərinin yaranması ilə izah olunur. Əsas xoşagəlməz nəticəsi — bitişmə mənşəli sonsuzluğun inkişaf etməsidir.

Göstəriş və əksgöstərişlər

Miomektomiya bütün digər cərrahi əməliyyatlar kimi müəyyən göstəriş və əksgöstərişlər əsasında aparılır.

Hamiləlik olmadıqda miomektomiyaya göstərişlər:

1. Atsiklik uşaqlıq qanaxması və ya qan azlığına səbəb olan uzun müddət davam edən aybaşı qanaxması.
2. 4 cm-dən yuxarı düyün olduqda adəti düşük səbəbindən baş verən sonsuzluq.
3. Sonsuzluq zamanı stimulyasiyaedici hormonal terapiya, hansı ki, miomatoz düyünlərin daha tez böyüməsinə səbəb olur.
4. Heç bir şikayət olmadıqda belə miomatoz düyünün ölçüsünün böyük olması (12 həftəlik hamiləlikdən böyük). Çanağa tərəf böyüyərək oradakı orqanların funksiyasını pozan böyük ölçülü miomatoz düyün.
5. Düyünün ölçüsündən asılı olmayaraq, kiçik çanaq orqanlarının sıxılma əlamətlərinin olması. Bu simptomlara tezləşmiş sidik ifrazı və defekasiya, qarnın köpməsi, qarnın aşağısında və bel-oma nahiyələrində ağrılar, hansı ki, sinirlərin sıxılması ilə əlaqədar deyil.
6. Düyün və ya düyünlərin atipik lokalizasiyası — uşaqlığın boynunda, bağarası və s.
7. Qanaxmaya meylli submukoz düyünlər.
8. Ölçüsü 4-5 cm-dən böyük və ayaqcıq üzərində olan subseroz düyünlər. Onların təhlükəsi ayaqcıqlarının burulması və düyünün nekrozundadır.
9. Miomanın toxumasının nekrozu — ölməsi.
10. Doğulmuş submukoz düyün.
11. Düyünün tez böyüməsi, hansı ki, il ərzində 4 həftəlik hamiləlikdən çox kimi təyin olunur. Əksər hallarda belə böyümə təkcə miomatoz düyünlə əlaqədar olmur, onda gedən iltihabi proses nəticəsində ödemləşməsilə də bağlı olur.

Hamiləlik zamanı əsas göstərişlər:

1. Miomanın ayaqcığının burulması.
2. Miomatoz düyünün nekrozu.
3. Şişin böyük və giqant ölçüləri ilə əlaqədar kiçik çanaq və qarın boşluğu orqanlarının funksiyalarının pozulması.
4. Miomanın ölçülərinin tez böyüməsi.

Əməliyyata əksgöstərişlər bunlardı:

1. Cinsiyyət orqanlarının irinli iltihabi prosesləri.
2. Nekrozlaşmış düyünün infeksiyalaşması.
3. Kiçik çanaq orqanlarının şişönü xəstəlikləri və bədxassəli şişləri.
4. Miomanın bədxassəli şişə çevrilmə ehtimalının olması.
5. Mioma ilə diffuz adenomiozun olması.

Bəzi müəlliflər fəsad və residiv riskini nəzərə alaraq, şişin sayının çox olmasını da əksgöstərişlərə aid edir.

Uşaqlıq mioması haqqında "Uşaqlıq mioması — qorxmaq lazımdırmı?" adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Əməliyyatın aparılma xüsusiyyətləri

Miomektomiyanı tsiklin neçənci günü icra edirlər?

Onun prinsipial əhəmiyyəti yoxdur. Adətən əməliyyat menstrual tsiklin 6-18-ci günlərinə təyin olunur. Cərrahi əməliyyatın hamiləlik fonunda aparılma vaxtı daha vacibdir. Bu zaman optimal müddət hamiləliyin (miomatoz düyünün deyil!) 14-19-cu həftələridir, hansı ki, bu dövrdə plasenta tam fəaliyyətə başlayır və qadının qanında progesteronun miqdarı iki dəfə artır. Sonuncunun hesabına uşaqlıq boynu kanalının daxili dəliyi bərk bağlanır və cərrahi əməliyyatla əlaqədar uşaqlıq əzələlərinin yığılma ehtimalı ciddi azalır.

Miomektomiyanın özəllikləri

Konservativ miomektomiyanın texnikasında ən vacib şərtlər — bitişmələrin yaranmasının maksimal dərəcədə azaldılması, uşaqlıqda kəsiyin yerinin seçilməsi, düyünün kapsulunun açılması və onun düzgün oyulub çıxarılması, qanaxmanın etibarlı dayandırılması (mümkün qədər elektrokoaqulyasiyasız), uşaqlıqda keyfiyyətli çapığın formalaşdırılmasıdır.

Əməliyyat vaxtı uşaqlıq mənfəzi açılarsa, tikişlər özüsovrulan və reaksiya verməyən vikril saplarla 3-qat qoyulur. Əgər uşaqlıq boşluğu açılmazsa, düyünün yatağı 2-qat tikişlə elə tikilir ki, uşaqlıq divarında "ölü sahə" qalmasın. Həm də çalışmaq lazımdır ki, tikişlər arasında məsafə çox da yaxın olmasın ki, toxumaların qandövranı pozulmasın.

Kapsulun kəsiyi mümkün qədər düyünün yuxarı qütbündə aparılmalıdır. Bu, iri damarların zədələnməsindən qaçmağa imkan verəcək və əgər düyün bir neçə dənə olarsa, onları da asan çıxartmaq mümkün olacaq. Düyünlər elə oyulmalıdır ki, yaranan yataq hamar olsun. Uşaqlıq bağları arasında, uşaqlıq boynunda yerləşmiş miomatoz düyünlər olarsa, toxumaların zədələnməsi və xırda qanaxmaların qarşısını almaq üçün uşaqlığın girdə bağları kəsilə bilər.

Kiçik çanaq boşluğunda bitişmə prosesinin qarşısını almaq üçün sonda əməliyyat sahəsi yaxşı qurudulur və ora bitişməəleyhinə məhlullar yeridilir.

Miomektomiyanın hamiləlik dövründə aparılma prinsipi və doğuş

Hamilə qadınlarda əməliyyat texnikası demək olar eynidir, yalnız bəzi nüanslar vardır. Bunlara dölün olması, uşaqlığın ölçüləri, uşaqlıq damarlarının geniş şəbəkəsi və qanaxma riskinin çox olması aiddir. Bu səbəbdən əsas fikir minimal qanaxma, dölün zədələnməməsi və irinli-septiki ağırlaşmaların qarşısının alınmasına yönəlməlidir.

Aşağı-orta kəsiklə qarın boşluğu açılır, uşaqlıq yaraya çıxarılır və assistent onu tutur. Bu, qanaxmanın dərəcəsini xeyli azaltmağa imkan verir. Əvvəlki texnikadan fərqli olaraq, hamiləlik vaxtı yalnız böyük düyünlər, yəni, yalnız hamiləliyin inkişafının qarşısını alanlar çıxarılır. Bu tələbə əməl etməmək yüksək miqdarda qanaxmaya və hamiləliyin pozulmasına səbəb ola bilər.

Sonrakı keysəriyyə əməliyyatı da nəzərə alınmalıdır, çünki, bu hamiləliyin təbii doğuşla başa çatdırılması mümkün deyil, bu, uşaqlığın cırılması, ana və dölün ölümü ilə təhlükəlidir.

Eyni zamanda uşaqlığında çapıq olan qadınların doğuşu üçün dəqiq məsləhətlər yoxdur. Bəzən təbii doğuş mümkündür, lakin aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır:

• çıxarılmış miomatoz düyünlərin ölçüsü və sayı;
• onların intersisial komponenti, yəni, miometrium elementlərinin ölçüsü;
• çapığın orqandakı yeri: əgər arxa divardadırsa — yalnız keysəriyyə əməliyyatı göstərişdir;
• akuşer anamnezi — sonsuzluğun davam müddəti, qadının yaşı və s.
• uşaqlıq çapığının nazilmə dərəcəsi, hansı ki, ultrasəs müayinəsi vasitəsilə təyin olunur.

Miomektomiyanın üsulları

Histeroskopik miomektomiya

Mioma uşaqlıq boynu və cismindən inkişaf edərsə, selikli qişanın altında və ya ayaqcıq üzərində yerləşərsə (submukoz düyün) optimal üsul — histeroskopik miomektomiyadır, hansı ki, elastiki optik alət — histeroskop (uşaqlıq boşluğuna vaginadan salınır) vasitəsilə aparılır. Şiş xüsusi manipulyator vasitəsilə çıxarılır.

Bu üsulla əməliyyat miomatoz düyünün ölçüsü 5 cm-dən kiçik olduqda aparılır. Əgər düyünün çox hissəsi submukoz yerləşərsə, əməliyyat birmomentli aparılır. Yox, əgər böyük hissəsi uşaqlığın əzələ qişasında yerləşərsə — əməliyyat iki mərhələdə aparılır.

Histeroskopiya haqqında eyni adlı məqaləmizdə daha geniş məlumat ala bilərsiniz.

Laparotomik və laparoskopik miomektomiya

Qalan hallarda laparotomiya (qarın divarında kəsiklə) və ya xüsusi endoskopun köməyilə laparoskopik miomektomiya aparılır. Bu üsulların hansının seçilməsi hələ də diskusiyalıdır. Laparoskopik üsulun üstünlükləri qarın divarında kəsiyin olmaması, az qan itkisi və qısa bərpa dövrünün olmasıdır. Təcrübə toplandıqca bəlli oldu ki, bu üstünlüklər əsasən çıxarılmasına elə də göstəriş olmayan miomatoz düyünlərdə özünü göstərir.

İri və dərində yerləşmiş düyünlərin laparoskopik çıxarılması çox vaxt qanitirmə ilə müşayiət olunur, hansı ki, keyfiyyətli dayandırılması bu üsulla çətindir. Bundan başqa, xırda damarlardan olan qanın dayandırılması və toxumaların ayrılması elektrokoaqulyatorla həyata keçirilir, hansı ki öz növbəsində sağlam əzələ toxumasının zədələnməsinə səbəb olur.

Laparoskopya ilə çıxarılmış düyünün yerinə, əsas da ölçüsü böyük olarsa, keyfiyyətli tikiş qoymaq çətindir. Düyünün subseroz lokalizasiyasında diatermokoaqulyasiya kəsmə rejimində istifadə olunur. Bu, ətraf toxumalarda ciddi struktur dəyişiklikləri törədir, hansı ki, onların sağalmasını çətinləşdirir.

Bütün bu səbəblər müəlliflərin əksəriyyətinin fikrinə görə hamiləlik vaxtı çapığın dayanıqsızlığına və mayalanma prosesinə maneə yaradan bitişmələrin əmələ gəlməsinə gətirir. Onlar hesab edir ki, laparotomik kəsik daha az mənfi təsirlər verir. Hamiləlik zamanı yalnız aşağı-orta kəsik istifadə olunur.

Düyünlərin ölçüsü və sayı nə qədər çox olarsa, ağırlaşma ehtimalı da bir o qədər çox olar — miomanın residivi, qanaxma, endometrium, miometrium və damar şəbəkəsinin zədələnməsi, çanaq boşluğunda iltihabi və bitişmə prosesləri.

Miomektomiyadan sonra bərpa dövrü

Əməliyyatdan sonrakı 1-2 həftə, bəzən hətta 1 ay ərzində cinsiyyət yolundan qanlı ifrazat gələ bilər. İlk 2 gün ərzində ifrazat çox olur, sonrakı günlər tədricən azalır.

Miomektomiyadan sonra aybaşı əvvəlki ritmində gedir və əməliyyat günü son aybaşının ilk günü kimi qəbul edilir.

Bərpa dövrü hələ stasionarda başlayır və ambulator şəraitdə davam etdirilir. Onun əsas məsələlərinə aiddir:

1. Kiçik çanaqda iltihabi prosesin qarşısının alınması.
2. Nevrotik və vegetativ pozğunluqların, hormonal disbalansın, somatik xəstəliklərin inkişaf riskinin azaldılması.
3. Miomanın residivinin qarşısının alınması.
4. Cinsi funksiyaların bərpası.

Erkən postoperasion dövr pasientlərin aktivləşməsi, anemiya üçün preparatların, antikoaqulyant və toxumalarda qandövranını yaxşılaşdıran preparatların təyini ilə xarakterizə olunur. Yuxarıda sadalananlar və həmçinin aşağı ətrafların elastik kompressiyası, pasientlərin erkən aktivasiyası, tənəffüs gimnastikası — bütün bunlar endo- və miometriumun bərpasını, yaxşı çapığın yaranmasını, qanın laxtalanmasının artması ilə əlaqədar yaranan fəsadların qarşısının alınmasına kömək edir. Kiçik çanaqda irinli-iltihabi proseslərin qarşını almaq üçün antibiotiklər təyin edilir.

Miomektomiyadan sonra yaranan bitişmə prosesi təkcə pasientin orqanizminin fərdi xüsusiyyətləri ilə deyil, həm də cərrahi travma, çanaq boşluğu orqanlarında qandövranının pozulması, qarın boşluğuna infeksiyanın düşməsi, aseptik və irinli proseslərlə əlaqədar əmələ gəlir. Bu səbəbdən professional icra edilmiş əməliyyat, bitişməəleyhinə vasitələrin istifadəsi və yuxarıda sadalanan tədbirlər bitişmələrin yaranma ehtimalını xeyli azaldır.

Miomektomiyadan sonra bir neçə ay ərzində Buserilin, Mifepriston və bir sıra digər oral kontraseptiv vasitələrlə hormonal terapiya aparmaq lazımdır.

Hamilə olmayan qadınlar miomektomiya əməliyyatından sonra uşaqlıq çapığının vəziyyətini qiymətləndirmək üçün 5-7-ci sutkalarda, sonra isə 2 və 6 aydan sonra ultrasəs müayinəsindən keçməlidir. Hamiləlik dövründə miomektomiya əməliyyat keçirmiş qadınlar isə — 5-7-ci sutkalarda və sonra hər trimestr USM olunmalıdır.

Ultrasəs müayinəsində əzələ və selikli qişalarda defektin, uşaqlıq divarında deformasiyanın olması, miometriumun nazilmə dərəcəsi, tikişlərin görünməsi, qalınlığı və s. qiymətləndirilir.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, mioma aşkar edildikdə passiv gözləmə mövqeyi və cərrahi müalicədən qaçmaq qadının reproduktiv funksiyaları üçün yüksək risk faktorudur. Bu cür taktika yaxın 5-10 il ərzində yüksək faizlə radikal cərrahi müalicəyə, yəni, orqanın itirilməsinə səbəb olur. Hamiləlik planlaşdıran qadınlar üçün şiş aşkar ediləndən 3 ildən çox olmayaraq miomektomiya əməliyyatı tövsiyə olunur.