Hazırda süd vəzilərində patoloji dəyişiklikləri öyrənmək üçün aparıcı instrumental metodlar süd vəzlərinin rentgen mammoqrafiyası və USM-dir.

Süd vəzilərinin diffuz dishormonal xəstəliklərinin xərçəngönü proses kimi qəbul olunmamasına baxmayaraq, onların fonunda bədxassəli şişlər 3-5 dəfə, mastopatiyanın düyünlü formasında isə – 30 və daha çox hallarda inkişaf edir. Buna görə də, xoşxassəli törəmələrin erkən diaqnostikası, bu orqanın xərçənginin müxtəlif formalrının inkişafının qarşısını alan real vasitədir.

Süd vəzlərinin USM-i, yoxsa mammoqrafiyası

Mammoqrafiya uzun illər boyu skrininq müayinələrində, differensial diaqnostikada və süd vəzilərində dəyişiklik olan pasientlərin dispanser müşahidəsi zamanı əsas müayinə üsulu olmuşdur. Mammoqrafiya vasitəsilə bədxassəli şişlərin aşkarlanması 75-95 %-ə çatır.

Mammoqrafiya süd vəzilərinin USM-dən nə ilə fəqrqlənir? Fiziki nöqteyi nəzərdən əsas fərq USM zamanı ultrasəs dalğalarından, mammoqrafiya zamanı isə rentgen şüalarından istifadə olunmasıdır.

Yüksək effektivliyə baxmayaraq sonuncu üsulun özü aşağıdakı əsas çatışmazlıqlarla xarakterizə olunur:

• orqanın toxumalarının və bütün orqanizmin şüalanması; bu şüa dozası çox yuxarı olmasa da, düzgün pozisiya olunmadıqda və ya törəmənin strukturunun dəqiqləşdirilməsi üçün təkrar çəkilişləri məhdudlaşdırır;
• patoloji törəmənin daxili quruluşu haqqında informativliyin kifayət qədər olmaması;
• vəzi toxumasının üstünlüyü, mastopatiyanın diffuz formaları, iltihabi proseslər və fibroadenomatoz tipli fon dəyişiklikləri olması üsulun keyfiyyətini azaldır;
• süd vəzilərində implantlar plduğu zamanı üsulun informativliyinin az olması;
• limfatik damarların, körpücükaltı və qoltuq limfa kollektorlarının, həmçinin orqanın həcmi böyük olduqda onun bütün sahələrinin "tutulmasının" mümkünsüzlüyü;
• axacaqdaxili xərçəngin erkən simptomu olan mikroskopik kalsinatların təyin olunmasında yeganə etibarlı metod olmasına baxmayaraq, müxtəlif müəlliflərin məlumatlarına əsasən, süd vəzisinn 10-15 % rentgenoneqativ bədxassəli törəmələri mövcuddur;
• düzgün yerləşdirmədikdə və 35 yaşdan cavan qadınlarda orqanın yüksək sıxlığının olması zamanı yalnız bir düz çəkilişin aparılması nəticələrin yanlış interpretasiyasına səbəb olur;
• hamiləlik zamanı və laktasiya (südvermə) dövründə olan qadınlar üçün metodun tətbiqinin arzuolunmaz olması;
• ginekomastiyalı kişilər üçün istifadəsinin mümkün olmaması.

USM metodunun üstünlükləri və pasientləri ən çox maraqlandıran suallar

Süd vəzilərinin ultrasəs diaqnostikası unikal metoddur. Onun əsas üstünlükləri – exoqrafik müayinələr üçün müasir apparatların yüksək həssaslıq dərəcəsi və şüa yükünün olmamasıdır. Süd vəzilərinin ümumi qəbul olunmuş quruluş norması müxtəlif amillərdən asılıdır.

Buna görə də, müayinənin nəticələri xəstənin yaşına, menstrual tsiklin fazalarına, qanla təminatın xarakterinə, dərialtı piy toxumasının qalınlığına, vəz toxumasının piy toxumasına nisbətinə, mastopatiyanın variantlarına, iltihabi prosesin fazaları və ya posttravmatik dəyişikliklərə və s. nəzərə alınmaqla qiymətləndirilir.

Kəskin iltihabi proseslərdə, travmatik zədələnmələrin kəskin dövründə, kişilərdə bu orqanın müayinəsi məqsədilə USM tövsiyə olunur. Bundan başqa, müasir dövrdə kistin punksiyası və tərkibinin aspirasiyası, biopsiyası, kistoz törəmənin müalicəvi sklerozlaşdırılması kimi cərrahi manipulyasiyalar da ultrasəs müayinəsinin nəzarəti altında aparılır.

Üsulun yüksək həssaslığı, onu cavan qadınlarda vəzin yuxarı sıxlıqlı toxumalarının müayinəsi zamanı xüsusi əhəmiyət verir. Buna görə də, 35-40 yaşa qədər qadınların müayinəsi zamanı exoqrafiyaya üstünlük verilir.

Süd vəzilərinin USM-ni hansı tezlikdə etmək olar?

Metod tamamilə təhlükəsiz olduğu üçün təkrar müayinələrin tezliyi yalnız patologiyanın inkişafını və ya aparılan müalicənin effektivliyini və nəticəsini izləmək üçün təyin olunur.

Bundan əlavə, şülanma yükü olmadığından USM hamiləlik vaxtı da tətbiq edilə bilər. İstifadə olunan diapazonda ultrasəs dalğaları təkcə ana üçün deyil, həm də döl üçün də tamamilə təhlükəsizdir.

Südvermə zamanı süd vəzilərinin USM-ni aparmaq olarmı?

Süd ifrazı ilə əlaqədar vəzili toxuma çox yüksək sıxlığa malik olur. Rentgen şüalarının yoxluğu ilə əlaqədar prosedurun təhlükəsizliyi və yüksək keyfiyyəti onu mastitin, abses və fleqmonanın laktasiya dövründə diaqnostikası üçün əvəzsiz edir.

USM süd vəzi xərçəngini göstərirmi?

Metodun əsas üstünlüyü ondadır ki, boşluqlu və dolu törəmələr, yəni kistlər və şişlər arasında differensial diaqnostikaya imkan verir.

Bu, praktiki olaraq, istənilən ölçüdə kistlərə 100% diaqnoz qoymağa və kistoz törəmənin süd vəzi xərçənginə çevrilməsinin başlanğıc dövrünü dəqiqliklə təyin etməyə, həmçinin genişlənmiş limfa damarlarının və körpücükaltı və qoltuqaltı limfa düyünlərində xərçəng metastazların mövcudluğunu təyin etməyə imkan verir.

Bundan əlavə, USM aparatlarının yüksək keyfiyyəti rentgenneqativ şişlərin, xüsusilə də, onların döş qəfəsinə yaxın lokalizasiyası zamanı tapılmasında az əhəmiyyətə malik deyildir.

Bədxassəli şiş törəməsi forma və konturlarının xarakterinə görə (dəqiqlik, qeyri-hamarlıq), quruluşuna, toxumanın daxili strukturuna, şişin qonşu toxumalarla münasibətinə, piy toxuması ilə müqayisədə exogenliyinə və törəmənin qan təchizatına, altında "akustik kölgənin" və ətrafında hiperexogen kənarına (desmoplaziya), kompressiya və digər bəzi faktorlar nəticəsində struktur və formanın dəyişikliyinə əsasən təyin edilir.

İmplant olduqda süd vəzilərinin USM-i mümkündürmü?

Müayinə rentgen mammoqrafiyası üçün mümkün olmayan törəmələrə diaqnoz qoymağa, həmçinin implantların yerləşməsini, onların yerdəyişməsini, kosmetik deffektləri müəyyən etməyə imkan verir.

Bundan başqa, metod vasitəsilə həmçinin, endoprotezləşdirmə zamanı baş verə biləcək intrakapsulyar və ekstrakapsulyar cırılmaları, hematomaları, seroma və silikoqranulemaları, konstriktiv fibrozu, fibroz-kapsulyar kontrakturanı və fibroz kapsulanın qalınlığına əsasən onun dərəcələrini (4 dərəcə), toxuma nekrozunu və s. təyin etməyə imkan verir.

Süd vəzilərinin ultrasəs müayinəsi aybaşı tsiklinin neçənci günü aparılmalıdır?

Əgər təcili müalicəyə ehtiyac olarsa (travma, abses və flemonaya şübhə zamanı, mənşəyi bilinməyən qızdırma ilə müşayiət olunan ödem və s.) müayinə menstrual tsikldən asılı olmadan aparılır.

Planlaşdırılmış prosedur tsiklin 9-10-cu günü, amma 12-ci günündən gec olmayaraq aparılmalıdır. Bu zaman USM-ə heç bir xüsusi hazırlıq tələb olunmur.

Exoqrafik müayinəyə əsas göstərişlər

Beləliklə, uktrasəs müayinəsinə əsas göstərişlər aşağıdakılardır:

1. Cavan doğmamış qadınlarda (35-45 yaşa qədər) orqanda patoloji dəyişikliklər olduqda və ya olmadıqda diaqnostik və profilaktik baxışlar.
2. Hamiləlik və laktasiyanın olması.
3. Normal toxuma strukturlarının və yeni törəmələrinin differensial diaqnostikası, o cümlədən rentgenoloji mammoqrafiyanın nəticəsi kifayət qədər aydın olmadlqda.
4. Palpator təyin olunan mastopatiyanın düyünlü formasının, 10-15 % halda rast gəlinən rentgenneqativ törəmə və düyünlərin diaqnostikası.
5. Rentgenoloji mammoqrafiya üçün uzaq olan zonalarda yerləşən törəmələrin diaqnostikası.
6. Regionar limfa düyünlərinin xarakter və ölçülərinin təyini.
7. Kistoz xarakterli törəmələrin, onların punksiyasının və vizual nəzarət tələb edən digər invaziv prosedurlara nəzarət üçün.
8. Düyünlü törəmələrin qan təchzatının qiymətləndirilməsi (Doppleqrafiyalı USM).
9. İmplantların mövcudluğu zamanı orqanın və endoprotezin özünün vəziyyətinin müayinəsi lazım olduqda.
10. Kişilərdə süd vəzilərinin vəziyyətinin diaqnostikası.

Metodun əsas çatışmazlıqları bunlardı:

• orqanın bütöv şəkildə vizual baxışının mümkün olmaması;
• nəticələrin dəqiq işlənmiş standartlarının olmaması;
• alınmış nəticələrin həkim tərəfindən subyektiv qiymətləndirilməsi;
• yalançı müsbət və mənfi nəticələrin çox olması, əsasən, vəzili toxumanın piy toxumasına çevrilməsi zamanı.

Mammoqrafiya ilə exoqrafiyanı müqayisə etmək düzgün deyil. USM metodunun yuxarıda sadalanan əsas ütümnlükləri onu 40 yaşa qədər qadınlarda, o cümlədən hamilələrdə və südvermə dövründə süd vəzi patologiyalarınin diaqnostikasında sərbəst istifadəsinə imkan verir.

Yaşlı qadınlarda bu iki metodun birlikdə tətbiqi daha məqsədyönlüdür, çünki, diaqnozun etibarlılığı və dəqiqliyi 97%-ə qədər yüksəlir.

Rentgenoloji və ultrasəs mammoqrafiyaları bir-birinə alternativ deyil, süd vəzi xəstəliklərinin diaqnostikasında geniş istifadə olunan tamamlayıcı metodlar kimi qiymətləndirmək daha məqsədəuyğun olardı.