FOTO: Doğuşun üçüncü dövrü

Doğuşun adətən uşaq doğulan ikinci dövrü vacib hesab edilir. Amma, növbəti üçüncü dövr qısa davam etsə də, doğuş prosesinin uğurla başa çatmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Onu həm də “son” dövrü adlandırırlar. Üçüncü dövr uşaq dünyaya gəldikdə başlayır, son doğulduqdan sonra isə başa çatır.

Son dövrü uzun çəkməsə də, hamilənin həyatı üçün bir qədər təhlükəlidir, çünki, bu dövrdə qanaxma riski yüksəkdir.

Doğuşun birinci və ikinci mərhələləri barədə digər məqalələrimizdə oxuya bilərsiniz.

Son nədir?

Son — cift, dölyanı qişalar və göbək ciyəsinin cəminə deyilir. Döl ana bətnində oksigen və qidalı maddələrlə məhz ciftin vasitəsilə təchiz olunur.

Doğuşun üçüncü dövrü, intensivliyi ikinci dövrünkündən xeyli az olan, sancılarla xarakterizə olunur. Onlar cifti uşaqlıq divarından ayırmaq üçün lazımdır. Bir neçə gücvermədən sonra son doğulur və beləliklə doğuş prosesini bitmiş hesab etmək olar.

Sonun doğulması 2-3 dəqiqə çəkir, amma üçüncü mərhələ özü 15-20 dəqiqədən çox davam etməməlidir.

Üçüncü dövrün aparılma taktikası

Uşaq doğulandan sonra, göbək ciyəsinin pulsasiyasının dayanmasını gözləyir və yalnız bundan sonra onu iki sıxıcı arasında kəsib, uşağı anasından ayırırlar.

Mamalıqda geniş yayılmış bir fraza var: "Son dövründə uşaqlığa əl vurma!". Amma onu hərfi mənada başa düşmək lazım deyil. Əslində bu o deməkdir ki, üçüncü dövrdə doğuşun əsas aparılma üsulu – gözləməkdir.

Orqana gərəksiz təzyiq etmək qanaxma verə bilər. Əgər birinci iki dövr normal keçmişsə, gözləmək lazımdır ki, cift özü doğulsun. Aktiv aparılma taktikası o vaxt seçilir ki, 30 dəqiqə ərzində cift doğulmasın. ÜST-ün məsləhətlərinə əsasən, üçüncü dövrü aktivləşdirməkdən ötrü, venadaxili Oksitosin yeridilməli, göbək ciyəsindən ehmalca dartılmalı və hamilənin süd vəzlərinin gilələri stimulyasiya edilməlidir. Bu, qanaxma riskini xeyli azaldır.

Bəzi faktorlar bu dövrdə müəyyən fəsadlar verə bilər. Sonunculara aiddir:

• travma və ya cırıqlarla əlaqədar güclü qanaxma;
• ciftin ayrılmasının ləngiməsi və ya sonun natamam çıxması;
• ciftin vaxtından əvvəl ayrılması;
• ciftin bərk bitişməsi.

Ciftin vaxtından əvvəl ayrılması, hansı ki, uşağın vəziyyətini təhlükəyə salır, hələ ikinci dövrdə də baş verə bilər. Bu zaman, laxta ilə birgə qanlı ifrazat, dölyanı mayedə isə, mekonium müşahidə olunur.

Son və erkən zahılıq dövrünün bütün patologiyaları hamiləliyin normal gedişinin pozulması ilə əlaqədardır. Bunlara ağır toksikoz, anemiya, ürək və böyrək çatmamazlığı, vərəm aiddir.

Sonun ayrılması

Sonun ayrılmasını bildirən bir neçə əlamət var:

• uşaqlığın dibi yuxarı qalxır;
• dərindən tənəffüs etdikdə göbək ciyəsi geri çəkilmir;
• əlin kənarı ilə qasıqdan yuxarıda basdıqda, göbək ciyəsi doğuş yollarına qayıtmır;
• cift uşaqlıq yolunda olub, gücənmə törədir (həmişə yox).

Bir neçə əlamət eyni vaxtda rast gəlindikdə, ciftin ayrılması barədə düşünülür. Əgər ayrılma əlamətləri ola-ola cift doğuş yollarında ləngiyirsə, qadına gücənmək təklif olunur. Əgər cift uşaqlıq divarından özbaşına ayrıla bilmirsə – onu əllə ayırırlar.

Sonun əllə ayrılmasının bir neçə üsulu var. Onların hamısı qarındaxili təzyiqin artırılmasına yönəlib. Sidik kisəsi boşaldıldıqdan və uşaqlıq ehtiyatla masaj olunduqdan sonra, ciftin ayrılması üçün xüsusi manipulyasiyalar aparılır.

Doğulmuş sona diqqətlə baxılır. Onun hətta kiçik bir hissəsinin uşaqlıq boşluğunda qalması, ananın sağlamlığına ziyan vura bilər. Əgər uşaqlıq boşluğunda cift toxumasının qalmasına şübhə varsa, ümumi narkoz altında uşaqlıq boşluğu qaşınmalıdır.

Həmçinin ciftin bərk bitişməsi kimi nadir rast gəlinən bir patologiyanı da xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bir qayda olaraq, onu doğuşönü dövrdə diaqnostika edirlər. Çox vaxt ciftin bərk bitişməsi, uşaqlıq divarında əvvəl keçirilmiş manipulyasiyalardan sonrakı çapıqlarda, miomada və ya uşaqlığın quruluşunda anadangəlmə qüsurlar olduqda baş verir. Belə hallarda keysəriyyə əməliyyatı və ciftin cərrahi ayrılması göstərişdir.

Qanaxma riski nə qədər yüksəkdir?

Doğuşun üçüncü dövrü sonun çıxması ilə başa çatmış olur və qadın, hansı ki artıq zahı adlanır, dincələ bilər. “Təzə” ananın tənəffüsü, nəbzi və emosional vəziyyəti bərpa olur. Bu zaman ümumi vəziyyət, dəri örtüklərinin rəngi, təzyiq və nəbz göstəriciləri, doğuş yollarında cırıq və ya digər zədələrin olması qiymətləndirilir.

3-cü dövrdə qanitirmə 200-400 ml-dən çox olmamalıdır. İtirilmiş qanın həcmini təyin etmək üçün qadının çanağının altına xüsusi qab qoyulur.

Çat və ya cırıqlar olduqda, onlar tikilir. Bu, tez sağalma və infeksiyalaşmanın qarşısını almaq üçün lazımdır. Qarnın aşağısına soyuq qoyulması məsləhətdir.

Doğum şöbəsində qadın iki saat ərzində qalmalıdır ki, vəziyyəti stabilləşsin.

Doğuşun 3-cü dövründə 400 ml-dən yuxarı qanitirmə patoloji hesab edilir. Onun əlamətləri aşağıdakılardır:

• qanın fasilələrlə axması, laxtaların olması;
• arterial təzyiqin qəflətən düşməsi;
• uşaqlığın əllə təyin olunan yumşaqlığı;
• başgicəllənmə, dəri örtüklərinin solğunluğu;
• ümumi zəiflik, bayılma təhlükəsi.

Qanaxmanın səbəbləri doğuş yollarının travması, uşaqlığın pis yığılması, qanın laxtalanmasındakı pozğunluqlardır. Amma qanaxmanın əsas səbəbi ciftin uşaqlıq divarından çətin ayrılmasıdır. Şəraityaradıcı amillər hamiləliyin ikinci yarısında keçirilən ağır toksikoz, cift qandövranının pozğunluqları, iri və ya əkiz döllərin doğulmasıdır.

Təcili müalicə ananın həyatı üçün təhlükəli olan, qanaxmanın dayandırılmasına yönəldilir. Qadına qansaxlayıcı preparatlar, arterial təzyiqi qaldıran məhlullar, uşaqlığın yığılmasını artıran vasitələr yeridilir, həmçinin qan və plazma köçürülə bilər. Ciftin əllə ayrılması qanaxmanı tez dayandırır.

Qadının təzyiqi stabilləşənə qədər onu palataya aparmaq olmaz. Lazım gəldikdə süni tənəffüs və ürəyin masajı aparılmalıdır.

Son doğulduqdan sonra zahılıq dövrü başlayır.

Üçüncü dövrdə fəsadların riskini azaltmaq üçün, doğuş ümumən rasional aparılmalı, uşaqlığa lazımsız təzyiq edilməməli, onun yığılmasını stimulyasiya edən preparatlardan ehtiyatla istifadə edilməli, göstərişə görə keysəriyyə əməliyyatı aparılmalıdır.