Hamiləlik zamanı rezus-konfliktin əsas təhlükəsi – ana bətnində və ya doğulduqdan sonra, uşağın qanında baş verən patologiyadır. Bu vəziyyət eritrositlərin parçalanması ilə müşayiət olunur. O, uşağın oksigen aclığına və mübadilə məhsulları ilə zəhərlənməsinə səbəb olur.

Rezus-faktor nədir?

İnsanın damarlarında sirkulyasiya edən qan iki hissədən – plazma və hüceyrələrdən ibarətdir, hansı ki, əksəriyyətini eritrositlər təşkil edir. Sonuncuların tərkibində toxumalara oksigen və karbon qazı daşıyan, hemoqlobin olur. Eyni zamanda eritrositlərin səthində çoxsaylı zülal molekulları olur. Onlardan biri də, rezus zülalı və ya rezus-faktorudur (rezus-amil).

Bu zülal hamiləliyin erkən dövrlərində yaranır və insanların 85%-inin qanında var, hansı ki, rezus-müsbət — Rh(+) hesab edilir. Əgər eritrositlərin səthində rezus-faktor olmazsa – belə pasientlərin qanına rezus-mənfi — rh(-) deyilir. Bu zülalın olub-olmaması özü-özlüyündə qadının sağlamlığına heç bir təsir göstərmir. Lakin qanköçürmə və ya hamiləlik zamanı, rezus-faktorun uyğun gəlməməsinin xoşagəlməz nəticələri ola bilər.

Rezus-konflikt nə vaxt baş verir?

Bu o vaxt mümkündür ki, anada rezus-faktor yoxdur, amma döldə var.

Belə olduqda, rezus-faktorun olması uşağa atasından genlər vasitəsilə ötürülür. Kişilərdə bu zülalın olması xromosom cütlüyündə olan genlərlə idarə olunur. Müsbət rezus-faktor cüt genlərlə ötürülür. Bu zaman, iki variant ola bilər:

1. Kişinin hər iki geni dominantdır (DD). Belə hal müsbət rezusu olan kişilərin 45%-ində rast gəlinir. Bu variantda uşaq həmişə rezus-müsbət qanla doğulmalıdır.
2. Kişi rezus-faktoruna görə heteroziqotdur, yəni bir xromosomda dominant D geni, digərində isə – resessiv d geni var (Dd dəsti). Bu zaman ata uşağına müsbət rezus D genini yalnız 50% halda ötürür. Heteroziqot kişilər 55% təşkil edir.

D və d genlərini təyin etmək çətin olduğu üçün, praktikada onlardan istifadə edilmir. Patologiyadan qorunmaq üçün, dölün qanını əvvəlcədən rezus-müsbət hesab edirlər. Amma yenə də xatırladaq ki, rezus-müsbət atadan təxminən 25% halda rezus mənfi uşaq doğulur və bu halda rezus-konflikt yaranmır.

Patologiyanın baş verə biləcəyini, atanın gen dəstini (DD yoxsa Dd) bilməklə əvvəlcədən demək olar. Onu isə yalnız süni mayalanmaya ehtiyac yarandıqda təyin edirlər. Buna görə də, uşağın əvvəlcədən rezus-mənfi doğulacağını bilmək adi hallarda mümkün deyil. Valideynlərin rezusu müxtəlif olarsa, ehtimal 25%-dən 75%-ə qədər dəyişir.

Ana və dölün rezus-faktorları hətta müxtəlif olduqda belə, hamiləlik düzgün aparılarsa, rezus-konfliktin inkişaf ehtimalı çox deyil. Beləki, birinci hamiləlikdə patologiya yalnız 5% halda müşahidə edilir.

Rezus-konflikt necə yaranır?

Əgər anada rezus-faktor yoxdursa, onun orqanizmi dölün rezus-faktoruna yad zülal kimi reaksiya verib, ona əks antitel yaradır. Bu xüsusiyyət qadının daxili mühitini genetik yad materialın düşməsindən qoruyur. Beləki, immun sistem orqanizmə daxil olan bütün yad zülallara qarşı spesifik antitellər əmələ gətirir.

Normada hamiləlik vaxtı ana və dölün qanı praktik olaraq qarışmır, buna görə də birinci hamiləlik vaxtı rezus uyğunsuzluq adətən yaranmır. Amma, hamiləlik vaxtı ciftin patologiyası olarsa, belə ehtimal var.

Rezus-müsbət eritrositlər rezus-mənfi qadının qanına necə düşür:

• hamiləliyin gedişində hestoz, onun pozulma təhlükəsi və ya ağır somatik xəstəliklər olarsa, plasentar baryer pozulur və dölün qanı ananınkı ilə qarışır;
• amniosentez, kordosentez və ya xorionun biopsiyası – diaqnostik prosedurlar zamanı;
• plasentanın vaxtından qabaq qopmasında, əllə ayrılmasında və ya keysəriyyə əməliyyatında;
• düşük, süni abort, uşaqlıqdankənar hamiləlik məqsədilə aparılan əməliyyatlar nəticəsində;
• əvvəllər rezus-müsbət qan köçürüldükdə.

Yad zülal orqanizmə ilk dəfə düşdükdə, qadının orqanizmində cavab olaraq IgM sinfindən olan antitellər sintez olunur. Onların molekulu böyük olduğundan dölün qan dövranına keçə bilmir və buna görə də birinci hamiləlikdə adətən döl üçün heç bir mənfi nəticə baş vermir. Yalnız erkən doğuşların bir qədər artması qeyd olunur.

İkinci hamiləlik zamanı isə, ananın qanı dölün rezus-faktoru ilə artıq təkrar kontaktda olduğu üçün, qısa müddət ərzində IgG sinfindən olan, ölçücə kiçik çoxsaylı antitellər əmələ gəlir. Onlar asanlıqla plasentanın damarlarından keçib dölün qanı ilə qarışır.

Ananın rezus-mənfi qanındakı antitellər, döl eritrositlərinin səthindəki rezus-faktorla birləşir. Nəticədə qan hüceyrələri parçalanır, onların parçalanma məhsulları isə toksiki maddəyə – bilirubinə çevrilir. Eritrositlərin miqdarının azalması anemiya verir, bilirubin isə dəri və sidiyi rəngləyərək, onları saraldır.

Anemiya adaptasion reaksiya törədir – döl orqanizmində qanyaranmanı stimulyasiya edən eritropoetin hormonunun yaranmasını sürətlənir. Bu maddə təkcə sümük iliyinə deyil, həmçinin digər orqanlara da təsir edir və nəticədə dalaq, böyrəklər, qaraciyər, böyrəküstü vəz, bağırsaq və plasentada eritrositlər əmələ gəlməyə başlayır. Bu isə öz növbəsində, göbək ciyəsi və qaraciyər venalarının mənfəzinin daralması, portal vena sistemində təzyiqin qalxması, maddələr mübadiləsi və qaraciyərdə zülal sintezinin pozulması ilə müşayiət olunur.

Qanda zülalın miqdarının azalması onun kolloid-osmotik təzyiqinin dəyişməsinə gətirir. Plazma damardan osmotik təzyiq yuxarı olan toxumalara keçir. Maye orqanizmdə qalaraq ağır ödemlər verir, əsas da dərialtı toxuma və plasentada.

Ödemin nəticəsində xırda damarlar – kapillyarların sıxılması baş verir, hansı ki, qanla toxumalar arasında maddə və qazlar mübadiləsi bu səviyyədə baş verir. Toxumalarda oksigen aclığı yaranır. Oksigen defisiti ucbatından hüceyrəarası sahədə metabolizmin tam oksidləşməmiş məhsulları yığılır və orqanizmin daxili mühiti turşlaşır. Sonda dölün bütün orqanlarında ağır dəyişikliklər baş verir, onların funksiyaları pozulur.

Bilirubin beyin toxumasına yaxşı keçir və sinir mərkəzlərini zədələyir – ensefalopatiya və mərkəzi sarılıq verir. Nəticədə uşağın mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyəti – hərəkətləri, əmmə refleksi, əzələ tonusu pozulur.

Beləliklə, hamiləlik zamanı rezus-konflikt nədir? Bu, ana və uşağın qanının rezus sisteminə görə uyğun gəlməməsidir, hansı ki, nəticədə dölün eritrositləri ananın qanından gələn antitellər vasitəsilə parçalanır. Nəticədə, döldə hemolitik xəstəlik əlamətləri yaranır.

Rezus-faktor hamiləliyə necə təsir edir?

• Qadının özü üçün bilavasitə təhlükə yoxdur; təhlükə dölün hemolitik xəstəliyilə əlaqədar yaranan düşük, erkən doğuş və digər patologiyalardı.
• Dölün qanı rezus-mənfi olarsa, hamiləlik normal keçir, çünki ananın qanı rezus-faktorla təmasda olmur və buna görə də, qoruyucu antitellər yaratmır.
• Əgər uşaq rezus-müsbətdirsə, onun rezus zülalına qarşı ana orqanizmi antitellər yaradır və döldə hemolitik xəstəlik inkişaf edə bilər.
• Patologiya riski hər sonrakı hamiləlikdə artır, çünki, IgG-nin konsentrasiyası get-gedə artır.

Gələcək ananın əhvalı dəyişmir və həkimin baxışı zamanı heç bir patoloji əlamət aşkarlanmır.

Rezus-uyğunsuzluq zamanı uşaqda rezus-konflikt əlamətləri əmələ gələ bilər. Onlar inkişaf etməkdə olan və ya doğulmuş uşaqda hemolitik xəstəlik mənzərəsi yaradır. Bu patologiyanın ağırlıq dərəcəsi müxtəlifdir – yüngül sarılıqdan tutmuş daxili orqanlar və beyin fəaliyyətindəki dərin pozğunluqlara qədər.

Hemolitik xəstəlik hamiləliyin 20-30-cu həftələrdə dölün ölümünə səbəb ola bilər.

Əgər döl inkişaf etməkdə davam edərsə, artan anemiya və qanda bilirubinin yüksəlməsi aşağıdakı əlamətlərin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər:

• qaraciyər və dalağın böyüməsi;
• eritrositlərin miqdarının azalması;
• ödem nəticəsində dölün çəkisinin artması;
• onun boşluqlarında maye toplanması;
• ciftin ödemi;
• oksigen aclığının öhdəsindən gələrkən, ürək fəaliyyətinin pozulması.

Uşaq doğulduqdan sonra sinir sisteminin zəhərli bilirubinlə zədələnməsi nəticəsində aşağıdakı simptomlar yaranır:

• əzələlərin zəifliyi;
• yedizdirmə zamanı çətinlik;
• qaytarma;
• qıcolma sindromu, opistotonus;
• qarnın böyüməsi;
• dərinin, gözün ağlı qişasının, dodaqların solğun və ya sarı olması;
• uşağın narahat olması və daimi ağlaması.

İkinci və hətta üçüncü hamiləlik belə, həkimlərin bütün məsləhətlərinə əməl etdikdə – uğurla nəticələnir. Bunun üçün rezus-konfliktin profilaktikasını aparmaq lazımdır. Məsələn, vaxtında xüsusi dərman vasitəsi – immunoqlobulin yeridilməlidir.

Əgər ananın qanı rezus-müsbət, uşaqda isə rezus-mənfidirsə, uyğunsuzluq olmur və hamiləlik normal keçir.

Rezus-konfliktin diaqnostikası

Rezus-konflikti aşkarlamaq üçün iki yanaşmadan istifadə edilir:

• anada sensibilizasiyanın, yəni, onun rezus-mənfi qanının rezus-müsbət eritrositlərlə kontaktının olmasının təyini;
• hemolitik xəstəliyin əlamətlərinin aşkarlanması.

Əvvəllər baş vermiş aşağıdakı hallarda, rezus-mənfi qanı olan qadınlarda hamiləlik zamanı rezus-konflikt yarana bilər:

• rezus-uyğunsuz qan köçürüldükdə;
• düşük olduqda;
• süni abort aparıldıqda;
• embrionun bətndaxili ölümü baş verdikdə;
• əvvəlki uşaqlarda hemolitik xəstəlik olduqda.

Rezus-konflikt neçənci həftədə yaranır?

Bu patologiya, döl eritrositlərinin səthində rezus zülalı əmələ gəldikdən, yəni, hamiləliyin 6-8-ci həftəsindən başlaya bilər. Ona görə də, rezus-mənfi qadın qeydiyyata alındığı ilk gündən (6-12 həftə), onun qanında müntəzəm olaraq antirezus-antitellərin miqdarı təyin olunmağa başlanılır. Hamiləlik zamanı rezus-konfliktə görə analizlər hər ay təkrarlanır.

Bu zaman, antitellərin mütləq miqdarının heç bir əhəmiyyəti yoxdur, çünki dölün qanı rezus-mənfi ola bilər və bu halda antitellərin heç bir miqdarı ona problem yarada bilməz. Həkimlər əsasən antitellərin miqdarının – titrinin artmasına fikir verirlər.

Antitelin titri – ana qanının elə çox durulaşdırılma dərəcəsidir ki, onların miqdarı eritrositləri yapışdırmaq qabiliyyətini hələ saxlayır. O, 1:2, 1:4, 1:8 və s. nisbətlərlə göstərilir. Bu nisbətdə ikinci ədəd nə qədər çox olarsa, demək ki, G immunoqlobulinlərinin konsentrasiyası da, bir o qədər yüksəkdir.

Hamiləlik zamanı antitellərin titri qalxar, azalar və dəyişməz qala bilər. Onun qəflətən qalxması təhlükəlidir.

Rezus-faktor hamiləlik zamanı dəyişə bilərmi?

Xeyr, çünki bu zülalın eritrositlərin səthində olması genetik determinasiya olunur və insanın bütün ömrü boyu qalır.

Ultrasəs müayinəsi

Hemolitik xəstəliyə diaqnoz qoymaq üçün dölün və plasentanın ultrasəs müayinəsi (USM) aparılır. Bu xəstəliyin ilk əlamətləri 18-20-ci həftədən başlamaqla görünür. Sonra USM 24, 30 və 36-cı həftələrdə və doğuşdan qabaq aparılır. Ağır hallarda müayinələrarası vaxtı 1-2 həftəyə qədər azaldır, bəzən isə, hər 3 gündən bir və ya daha tez USM aparmaq lazım gəlir.

Ultrasəsin dölə mənfi təsiri sübut olunmamışdır, amma vaxtında aşkar olunmamış hemolitik xəstəliyin nəticələri kədərli ola bilər. Buna görə də, təkrar müayinələrdən imtina etmək lazım deyil, çünki bundan uşağın, bəzən isə hətta ananın da sağlamlığı asılıdır.

Rezus-konfliktin USM əlamətləri aşağıdakılardır:

• ciftin qalınlaşması, onda qandövranının pozulması və dölün qidalanmasının pisləşməsi;
• qaraciyər və dalağın böyüməsi;
• çoxsululuq və inkişaf anomaliyaları;
• dölün qarın və plevra boşluqlarında, ürəyinin ətrafında maye toplanması;
• ürəyin böyüməsi;
• bağırsaq divarlarının və dərialtı toxumanın ödemi.

Həmçinin dölyanı mayedə bilirubinin miqdarı öyrənilir, hansı ki, eritrositlərin parçalanma sürətini təyin etməyə imkan verir. Bundan ötrü 24-cü həftədən spektrofetometriya, 34-cü həftədən isə – fotoelektrokalorimetriya tətbiq edilir.

Hamiləlikdə ultrasəs müayinəsi barədə daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Dölyanı mayenin müayinəsi – amniosentez

Dölyanı mayenin müayinəsi – amniosentez aşağıdakı hallarda təyin olunur:

• əvvəlki hamiləlikdə dölün hemolitik xəstəlikdən ölməsi;
• əvvəl doğulmuş uşaqlarda qanköçürməyə səbəb olan ağır hemolitik xəstəliyin olması;
• döldə rezus-konfliktin USM əlamətləri olduqda;
• antitelin titri 1:16-dan yuxarı olduqda.

Amniosentez invaziv prosedur olub, döl qovuğunun iynə ilə deşilib dölyanı mayedən analiz üçün götürülməsidir. O, rezus-konflikt riskini artırır, çünki ana ilə döl qanının kontaktı ola bilər. Buna görə də, son zamanlar onu az istifadə edirlər.

Bu müayinəyə göstərişi azaltmaq üçün USM zamanı orta beyin arteriyasında qandövranının sürətini təyin edirlər. Sübut olunmuşdur ki, bu göstərici nə qədər böyük olarsa, uşaqda hemoqlobin bir o qədər aşağıdır və onda hemolitik xəstəlik ehtimalı, bir o qədər yuxarıdır. Qanın axın sürəti normaya yaxındırsa, amniosentez aparmamaq olar. Lakin prosedurun aparılması məsələsi qadın və dölün sağlamlığının digər məlumatlarına əsaslanaraq həll edilməlidir.

Göbək ciyəsi qanının müayinəsi – kordosentez

Rezus-konfliktin ən dəqiq diaqnostika üsulu – göbək qanının müayinəsi və ya kordosentezdir. O, 24-cü həftədən sonra, aşağıdakı hallarda aparıla bilər:

• spektrofotometriyada bilirubinin sıxlığı yüksək olarsa (2C və ya 3);
• hemolitik xəstəliyin USM əlamətləri olarsa;
• antitelin titri 1:32 və ya daha yuxarı olarsa;
• əvvəlki hamiləlikdə patologiya olarsa.

Göbək ciyəsi qanında qan qrupu, rezus-faktor, hemoqlobin, eritrosit və bilirubinin miqdarı təyin olunur. Əgər dölün qanı rezus-mənfidirsə, onda hemolitik xəstəlik mümkün deyil. Sonrakı müşahidə sağlam hamiləlik kimi aparılır.

Əgər dölün qanı rezus-müsbət, amma hemoqlobin və hematokritin miqdarı norma daxilindədirsə, təkrar kordosentez bir aydan sonra aparılır. Pis analizlərdə bətndaxili müalicə başlanılır.

Uşaqda oksigen aclığını diaqnostika etmək üçün təkrar kardiotokoqrafiya aparılır – dölün ürəkdöyüntüsü müayinə olunur.

Rezus-konfliktin müalicəsi

Yüngül hallarda müalicə cift damarlarının möhkəmləndirilməsinə, uşağın oksigen aclığının profilaktikasına və hamiləliyin saxlanmasına yönəlir. Qadını xüsusi qeydiyyata götürürlər, onun sağlamlığını mama-ginekoloq daimi nəzarətdə saxlayır.

Ümumi gücləndirici terapiya, vitaminlər, damar preparatları təyin olunur. Lazım gəldikdə hamiləliyi saxlamaq üçün hormonlar istifadə olunur.

Əgər hemolitik xəstəlik diaqnostika olunmuşsa, rezus-konfliktin müalicəsinə başlanılır. Uşağın həyatı üçün təhlükə olarsa, ona bətndaxili qan köçürülür. Bu prosedurun müsbət təsirləri çoxdur:

• uşağın qanında hemoqlobin və hematokritin miqdarı qalxır;
• hemolitik xəstəliyin ən ağır – ödemli formasının ehtimalı azalır;
• hamiləliyin saxlanılması təmin olunur;
• yuyulmuş eritrositlərin köçürülməsi zamanı ana orqanizminin immun reaksiyası və rezus-konfliktin ağırlıq dərəcəsi azalır.

Bətndaxili qanköçürmədən qabaq kordosentez edilib göbək ciyəsi qanının analizi aparılır. Əgər dölün qan qrupunu təyin etmək mümkün olarsa, həmin qrupdan qan köçürülür. Yox, əgər onu təyin etmək mümkün olmazsa, 1-ci qrup rezus-mənfi qan istifadə edilir. Hamiləliyin müddətindən və laborator göstəricilərdən asılı olaraq, lazım olan həcm təyin edilib, göbək ciyəsinə ləng üsulla yeridilir. Sonra qanın kontrol analizi aparılır.

Adətən belə proseduru hamiləliyin 22-ci həftəsindən sonra aparırlar. Daha erkən dövrlərdə qan köçürmək lazım gələrsə, o, uşağın qarın boşluğuna yeridilə bilər, lakin bu üsulun effektivliyi aşağıdır.

Bətndaxili qanköçürmə yaxşı təchiz olunmuş xüsusi stasionarda aparılmalıdır. O, müxtəlif fəsadlar, o cümlədən, qanaxma və uşağın ölümü ilə nəticələnə bilər. Buna görə də, proseduru o vaxt edirlər ki, xəstəlik riski, fəsadların riskindən üstün olsun. Bu məsələ ilə bağlı bütün sualları həkimlə müzakirə etmək lazımdır.

Hesab edilir ki, hemolitik xəstəliyin ağır formalarında hematokrit sutka ərzində 1% azalır. Beləliklə, təkrar prosedura tələbat 2-3 həftədən sonra yaranır. Təkrar qanköçürmələr ağır hallarda 32-34 həftəyə qədər bir neçə dəfə aparıla bilər, sonra hamiləlik sonlandırılır.

Müalicə məqsədilə həmçinin plazmaferez və ya immunosorbsiya üsulları istifadə edilə bilər. Bunlarla ananın qanını xüsusi filtrlərin köməyilə antirezus-antitellərdən təmizlənilir. Nəticədə qadının qanında rezus-faktorun əleyhinə olan IgG-nin konsentrasiyası düşür və konfliktin ağırlıq dərəcəsi azalır. Bu üsullar ekstrakorporal detoksikasiya üsullarına aiddir və müasir cihazlar və hazırlıqlı personalın olmasını tələb edir.

Rezus-konfliktdə doğuş taktikası:

• 36 həftədən yuxarı müddətdə, doğuş yolları hazır olduqda və hemolitik xəstəliyin yüngül formalarında təbii doğuş mümkündür;
• xəstəliyin ağır formalarında uşağa əlavə zərər verməmək üçün, yaxşı olar ki, keysəriyyə əməliyyatı aparılsın.

Hamiləlik zamanı rezus-konfliktin nəticələrinə anemiya, dölün sarılığı, dəri və daxili orqanların ödemi aiddir. Müalicə üçün qan, plazma, eritrositar kütlə köçürülür, detoksikasiya və fototerapiya aparılır. Əmizdirməyə uşağın vəziyyəti yaxşılaşdıqda (doğuşdan 4-5 gün sonra), başlanılır. Ana südündə olan antitellər uşağın qanına düşmür və onun üçün təhlükəli deyil.

Rezus-konfliktin profilaktikası

Hamiləlik zamanı rezus-konfliktin profilaktikasına aiddir:

• qadına yalnız qrup və rezus uyğunluğu olan qan köçürülməlidir;
• rezus-mənfi qadında ilk hamiləlik mütləq saxlanılmalıdır;
• rezus-mənfi pasientdə hamiləliyin sonlanmasından (düşük, abort, uşaqlıqdankənar hamiləlik, doğuş) asılı olmayaraq, rezus-profilaktika aparılmalıdır;
• rezus-mənfi hamilələrdə sensibilizasiya əlamətləri olmadıqda belə, rezus-profilaktika aparılmalıdır.

Əgər pasientin qanı rezus-mənfidirsə və onda sensibilizasiya hələ yaranmayıbsa, yəni dölün eritrositlərilə kontakt olmayıb və qanda rezus-faktora qarşı antitellər yoxdursa (məsələn, birinci hamiləlikdə), ona spesifik antitellərin (Roqam iynəsi) profilaktik yeridilməsi tələb olunur.

Bu immunoqlobulinlər xüsusi zülallar olub, qadın orqanizminə düşdükdə, onun qanında gələcəkdə sensibilizasiya nəticəsində yaranacaq antirezus-antitellərini özlərinə birləşdirir. Əgər sensibilizasiya olmazsa, onda yeridilən immunoqlobulinlər təsir etmir, çünki pasientin orqanizmi özünün antirezus IgM və IgG antitellərini əmələ gətirmir. Əgər sensibilizasiya olarsa və antirezus-antitellər əmələ gələrsə, onda yeridilən vaksin onları inaktivləşdirir.

 

Əgər rezus-mənfi qadında antitellər tapılmazsa, onda 28 həftədə vaksin yeridilir. Daha gec mərhələdə dölün eritrositləri ana qanına keçib immun-cavab törədə bilər, buna görə də immunoqlobulinin gec mərhələlərdə vurulması effektiv deyil. Həmçinin, əgər qadının qanında antitellər tapılarsa, vaksinin təsiri yenə də effektiv deyil və ona görə vurulmur.

Beləliklə, ana rezus-mənfi, ata rezus-müsbət olarsa, yəni rezus-konflikt gözlənilirsə, hamiləliyin 28-ci həftəsində 300 mkq dozada xüsusi hazırlanmış antirezus-immunoqlobulin vurulur. O, plasentadan keçmir və ona görə də uşağa təsir göstərmir. Vaksin bütün invaziv prosedurlardan sonra (amniosentez, kordosentez, xorionun biopsiyası), həmçinin doğulan uşaq rezus-müsbət olarsa, doğuşdan sonrakı ilk 3 sutka ərzində (yaxşı olar ki birinci 2 saat ərzində) təkrar vurulur. Əgər dünyaya rezus-mənfi körpə gəlmişsə, ananın sensibilizasiya riski yoxdur və bu halda təkrar immunoqlobulin yeridilmir.

Əgər doğuş zamanı cift əllə ayrılmış, onun qopması olmuşsa və həmçinin keysəriyyə əməliyyatından sonra təkrar vurulan dərmanın dozası 600 mkq-a qədər artırılır. Vaksin əzələdaxili yeridilir.

Sonrakı hamiləlikdə, əgər qanda antitellər əmələ gəlməmişsə, immunoqlobulinin profilaktik yeridilməsi yuxarıda təsvir olunan qaydada təkrarlanır.

İmmunoqlobulin yuxarıda deyildiyi kimi, dölün eritrositlərini parçalamır. O, rezus zülalının əleyhinə deyil, məhz ananın antirezus-antitellərini neytrallaşdırır. Eritrositlərin səthində olan rezus-faktorla profilaktik vaksin heç bir təmasa girmir.

Profilaktik immunoqlobulin – antirezus-antitel deyil. Onun yeridilməsindən sonra ananın qanında rezusa qarşı antitellər yaranmır, çünki vaksin məhz onların yaranmasının əleyhinə nəzərdə tutulub. Bu mövzu ilə bağlı internet saytlarında çoxlu qeyri-professional informasiya var. Buna görə də, profilaktik immunoqlobulinlə bağlı bütün məsələləri, həkimlə dəqiqləşdirmək lazımdır.

Hamiləlik zamanı mənfi rezus-faktor – qadın üçün hökm deyil. Hətta əgər onda sensibilizasiya varsa və əvvəlki uşaqları ağır hemolitik xəstəliklə doğulmuşsa, o, yenə də sağlam körpə doğa bilər. Bunun üçün bir şərt var: uşağın atası rezus-faktora görə heteroziqot olmalıdır, yəni onun gen dəsti DD deyil, Dd kimi olmalıdır. Bu halda spermatozoidlərin yarısı uşağa mənfi rezus verə bilər.

Belə hamiləlik üçün süni mayalanma tələb olunur. Embrionlar yarandıqdan sonra, uşaqlığa rezus-mənfi embrionlar köçürülür. Bu zaman rezus-konflikt yaranmır, hamiləlik normal keçir və sağlam körpə doğulur.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, qanköçürmədən qabaq donor qanı dəqiq yoxlanılmalıdır. Rezus-mənfi qadına yaxşı olar ki, eyni qrupdan olan, lakin, rezus-mənfi qan köçürülsün. Əgər bu mümkün deyilsə, qanın uyğunluğu cədvəlindən istifadə edilir.

Birinci qrupdan olan qadına yalnız birinci qrup qan köçürülməlidir. Dördüncü qrupdan olan qadına istənilən qrup qan köçürmək olar. Əgər qan II və ya III qrupdursa – uyğunluğu cədvəllə dəqiqləşdirmək lazımdır.

Diqqət! Heç bir halda ailə cütlüyü üçün qan uyğunsuzluğundan söhbət gedə bilməz! Qrupundan asılı olmayaraq hər bir cütlüyün sağlam övladları ola bilər, çünki ana ilə atanın qırmızı qan hüceyrələri heç vaxt bir-birilə qarışmır. Həmçinin ana ilə onun uşağının qanlarının qrup konflikti praktik olaraq mümkün deyil.

Əgər uşağın atasının qanı rezus-müsbət, anasınkı isə rezus-mənfi olarsa, hamiləlik baş tutan kimi, ginekoloqda qeydiyyata durmalı və həkimin bütün məsləhətlərinə əməl etmək lazımdır. Bunlara aiddir:

• rezus-antitelin titrini təyin etmək üçün müntəzəm analizlər verməli;
• vaxtı-vaxtında USM-dən keçməli;
• əgər qanda antitellər tapılmazsa, profilaktik immunoqlobulin yeridilməli;
• amniosentez və ya kordosentezə ehtiyac yarandıqda, razılaşmalı.

Bu şərtlərə əməl etdikdə, ilk və sonrakı hamiləliklərdə rezus-konflikt və hemolitik xəstəlik ehtimalı xeyli azalır.