Hər bir qadın hələ hamilə qalana qədər müəyyən qadın məsləhətxanasına təhkim olunur. Lakin bəziləri özəl tibb müəssisələrində çalışan həkimlərdə müşahidə olunmağa üstünlük verir. Bu ginekoloq hamiləliyin planlaşdırılması və sonradan aparılmasında kömək etməlidir.

Hamilələrin qadın məsləhətxanalarında dispanser müşahidəsi Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyinin qərarları əsasında həyata keçirilir. Qadın məsləhətxanaları gələcək analarla işlərini klinik protokollar əsasında qurur. Bu sənədlər ginekoloqa gəlişlərin sayını, vaxtını və müayinələrin növlərini təyin edir.

Hamilələrin konsultasiya və dispanserizasiyanı mama-ginekoloqlar həyata keçirir.

Müşahidə nəzarətə götürülən andan başlayır. Bunu 12-ci həftəyə qədər etmək məsləhət görülür, çünki, hamiləlik müddətini dəqiq təyin edib pasienti tam müayinə etməyə imkan olur.

Aybaşı gecikməsi olan kimi ginekoloqa qaçmaq lazım deyil. Erkən dövrlərdə hamiləlik bəlli olmayan səbəblərdən belə pozula bilər, onu saxlamaq isə əksər hallarda mümkün olmur. 7-8 həftədən sonra qeydiyyata durmaq daha məsləhətlidir. Bu, tam müayinə aparmağa və hamiləliyin saxlanmasına əks-göstərişlərin olmamasını araşdırmağa imkan verir. Əgər hamiləliyin davam etdirilməsinə mane ola biləcək ekstragenital patologiyalar aşkar edilərsə, 12 həftəyə qədər hamiləlik pozula bilər.

Hamilələrin müşahidə prinsipləri

Dispanserizasiyanın prinsiplərinə daxildir:

1. Qeydiyyata götürülərkən və sonralar müəyyən kritik dövrlərdə baxış və müayinə.
2. Sağlamlıq vəziyətinin qiymətləndirilməsi və onun dinamik müşahidəsi.
3. Hamiləlik fəsadlarının vaxtında aşkar edilməsi və onların aradan qaldırılması.
4. Ekstragenital patologiyası olan qadınların müşahidəsi və hospitalizasiya vaxtının təyini.
5. Dölün inkişaf qüsurlarının USM və analizlər vasitəsilə aşkar edilməsi, vaxtında korreksiyası və ya hamiləliyin pozulması.
6. Doğuşa psixoloji hazırlığın aparılması, düzgün motivasiyanın formalaşdırılması.
7. Ana südü ilə qidalandırma və körpə ilə rəftarın, gigiyenik bacarıqların öyrədilməsi.
8. Fəsadlı doğuş və ya açılış keçirən qadınların reabilitasiyası.
9. Hamiləlik patologiyası ilə məşğul olan digər müalicə müəssisələri ilə qarşılıqlı münasibətin qurulməsi.

Hamiləliyinin pozulmasını istəməyən qadın ilk dəfə müraciət etdiyi gündən qeydiyyata götürülür. Ginekoloq tam baxış aparır, analiz və digər mütəxəssislərə göndəriş verir.

Həkimə müraciət vaxtları hamiləlik dövründən, yanaşı gedən xəstəliklərdən asılıdır. Başlanğıc dövrlərdə vizitlər 3-4 həftədən bir olur. Üçüncü trimestrdə iki həftədən bir, doğuş yaxınlaşdıqca isə – hər həftə həkimə getmək lazımdır.

FOTO: Hamilə qadın ən azı 10 dəfə həkim qəbulunda olmalıdır

Bütün hamiləlik dövründə ginekoloqa 10 dəfədən az olmayaraq müraciət etmək lazımdır. Həmçinin iki dfədən az olmayaraq terapevtdə planlı şəkildə konsultasiya məsləhət görülür. Qeydiyyata götürülərkən stomatoloqun, oftalmoloqun, LOR-un, endokrinoloqun baxışı mütləqdir.

Lazım gələrsə profil mütəxəssislərinə daha tez-tez müraciət edilir. Ekstragenital patologiyalar əlavə həkimlərin – nevroloqun, cərrahın, kardioloqun və s. konsultasiyasını tələb edə bilər.

Əgər qadın qəbula 2 gündən çox gecikərsə, həkim onun niyə gəlməməsini araşdırmalı və yeni qəbul tarixi təyin etməlidir.

Dispanserizasiyanın aparılması planlı və ya təcili hospitalizasiyaya səbəb ola biləcək fəsadları vaxtında aşkarlamağa kömək edir. Bu, perinatal ölümü 8 dəfəyə qədər azaldır. Qaraciyər, ürək, ağciyər və digər orqanların xroniki xəstəlikləri, şəkərli diabet həkim nəzarəti və doğuşun müddətini və növünü təyin etməyi tələb edir. Bu səbəbdən, bəzən qadını hamiləliyin əvvəlində, otasında və 36 həftəliyində müayinə və vəziyyətin korreksiyası üçün xəstəxanaya göndərirlər.

Dispanser qeydiyyatda duran qadınlara qadın məsləhətxanalarının nəzdində təşkil olunmuş xüsusi "hamiləlik məktəbləri"ndəki kurslara getmək məsləhət görülür. Orada hamiləlik vaxtı gigiyena qardaları, uşağı qidalandırma prinsipləri, doğuşda və ondan sonra özünü aparma qaydaları öyrədilir. Bəzi ölkələrdə hətta gələcək atalar üçün də xüsusi təlimlər keçilir.

Mütləq verilən analiz və müayinələr

Hamilələrin müşahidə planına hamiləliyin müxtəlif dövrlərində aparılması mütləq olan analiz və müayinələr daxildir. Qeydiyyata götürərkən həkim mütləq qaydada baxış aparır və pasienti tərəzidə çəkir. Vaginal müayinə aşağıdakıları təyin etmək üçün lazımdır:

• uşaqlığın ölçülərinin hamiləliyin müddətinə uyğun gəlməsi;
• cinsiyyət yollarında iltihabi prosesin olması;
• uşaqlıq boynunun vəziyyəti;
• cinsiyyət orqanlarında inkişaf qüsurları.

Flora və onkositologiya üçün vaginal yaxma götürülür və onların nəticələrinə əsasən lazımi müalicə təyin olunur.

Çanağın ölçüləri təyin olunur. Daralma dərəcəsində asılı olraq təbii doğuşun mümkünlüyü qiymətləndirilir.

Hamiləlik kartına bütün ölçmlərin nəticələri, həmçinin ailə və mama-ginekoloji anamnez, peşə zərərləri və zərərli vərdişlərin olması qeyd olunur. Risk qrupu aşağıdakı məlumatlara əsasən təyin olunur:

• əvvəlki hamiləlik və doğuşların sayı;
• əvvəllər özbaşına açılışların olması, onların müddəti;
• keçmişdə olan hamiləlik fəsadları;
• doğulmuş uşaqların sağlamlıq vəziyyətləri;
• irsi və anadangəlmə kənaraçıxmaların olması.

Qeydiyyata durarkən aşağıdakı müayinələrə göndəriş verilir:

• qan və sidiyin kliniki analizi;
• sifilis, SPİD, hepatitlərə görə analiz;
• qan qrupu və rezus-faktor;
• qlükoza, koaquloqramma;
• helmintlərə görə nəcis analizi;
• EKQ.

Sonralar qan analizi ayda bir dəfə, sidik isə konsultasiyaya hər dəfə getdikdə verilir. Hamiləliyin normal gedişində şəkərin səviyyəsi 36-37 həftədə təkrar yoxlanılır. Bu müddətdə də təkrar koaquloqramma verilir, EKQ aparılır. Sifilisə və SPİD-ə görə analizlər 30 həftədə və doğuşdan qabaq təkrarlanır.

Dispanserizasiya planına mütləq qaydada 3 dəfə USM aparılması daxildir:

• 10-11 həftədə kobud inkişaf qüsurlarının, ciftin formalaşmasının aşkarlanması üçün.
• 20 həftədə – dölün daxili orqanlarının vəziyyətini, inkişaf qüsurlarını təyin etmək üçün.
• 32-34 həftədə – fetometriya, dölün hamiləlik müddətinə uyğunluğunu təyin etmək üçün.

Hamiləliyin patoloji gedişində plansız USM aparmaq olar.

Risk qrupları

FOTO: Dispanserizasiya zamanı hamilə qadın mütləq risk qrupuna aid edilir

Hamilələrin risk amillərinə əsasən müşahidəsi gələcəkdə fəsadların qarşısının alınması üçün lazımdır. Aşağıdakı risk qrupları ayırd edilir:

• dölün perinatal patologiyası;
• akuşer xəstəlikləri;
• ekstragenital xəstəliklər.

Dölün perinatal risk dərəcəsini təyin etmək üçün ümumən 52 perinatal faktorun qiymətləndirilməsi aparılır:

• ananın sosial-məişət şəraiti;
• akuşer anamnezin məlumatları;
• yanaşı xəstəliklər;
• hamiləlik dövründə yaranan fəsadlar;
• dölün bətndaxili vəziyyətinin qiymətləndirilməsi.

İntranatal faktorlar ana, döl və ya cift ilə əlaqədar riskləri artıran qruplarda birləşdirilir.

Qeyd etmək lazımdır ki, hər faktor müəyyən balla qiymətləndirilir. Onları cəmlədikdən sonra risk qrupu təyin olunur. Əgər 10 baldan çox alınırsa – risk yüksək, 5-dən 9-a qədər – orta, 5-dən az olarsa – az kimi qiymətləndirilir.

Seçilmiş qrupa uyğun olaraq fəsadların profilaktikası aparılır.

Profilaktik tədbirlər

Akuşer patologiyalar təkcə yenidoğulmuşun səhhətinə deyil, həmçinin, ananın sonrakı sağlamlığına təsir edə bilər. Hamilənin dispanserizasiyasından hamiləliyin uğurla başa çatması asılıdır.

Düşük təhlükəsi olan qadınlara erkən dövrlərdə progestron preparatı təyin olunur, lazım gəldikdə, yəni, kritik dövrlərdə hətta hospitalizasiya aparılır.

Mayalanmaya qədər və ya əvvəlki hamiləliklər dövründə yaranan arterial hipertenziya hestozun inkişaf riskini artırır. Bu halda damar pozğunluqlarının profilaktikası aparılır, duzu az, zülal və vitaminləri bol olan pəhriz təyin olunur.

Qanaxma riski koaquloqrammaya nəzarət tələb edir. Qanın həddən artıq qatı olması da korreksiya tələb edir, çünki, tromboz riski artır. Doğuş zamanı və ondan sonra qanaxmanın profilaktikası aparılır.

Yüksək risk qrupunda olan pasientlər 36-cı həftədən hospitalizasiya edilir ki, doğuş planı təyin olunsun. Mütləq qaydada şöbə müdirinin baxışı aparılır. Təbii doğuşun mümkünlüyü qiymətləndirilir və ya keysəriyyə əməliyyatına göstərişlər araşdırılır.