FOTO: Hamiləyəm, amma, qusma yoxdur

“Hamilənin ürəyi bulanmalıdır” məsəli el arasında o qədər geniş yayılıb ki, toksikozu olmayan hamilə qadınlar vəziyyətlərinin belə olmasından şübhələnirlər: axı hamiləlik diskomfort verməlidir! Bəs hamiləlik zamanı toksikoz əlamətlərinin olmaması yaxşıdır, yoxsa, pis? Çalışaq bu məsələyə aydınlıq gətirək.

Toksikoz nədir?

Erkən toksikoz hamiləliyin birinci trimestrində dölün inkişafı ilə əlaqədar yaranan əhvalın pozulmasıdır. Tibbi nöqteyi nəzərdən, bu, mərkəzi sinir sistemində baş verən pozğunluqlar kompleksi olub, özünü qabıq və qabıqaltı mərkəzlər arasında əlaqənin pozulması, damar tonusu və maddələr mübadiləsinin dəyişməsi ilə göstərir. Əlamətləri hamıya bəllidir – ürəkbulanma və qusma. Bundan başqa, tez-tez tüpürcəyin artması, dad və qoxu hissiyyatının dəyişməsi rast gəlinir. Təbii ki, bu fonda iştaha da azalır.

Statistikaya görə bu patologiya hamilələrin 50-90%-ində rast gəlinir, yəni, erkən dövrlərdə toksikozun olmaması halı daha çox istisna xarakteri daşıyır. Bununla yanaşı, mütəxəssislər hesab edirlər ki, “hamilə qadın özünü pis hiss etməlidir” fikri daha çox ziyan verir. Çünki, belə fikirləşərək qadınlar tibbi yardıma ən son mərhələlərdə, tam üzüldükdən sonra müraciət edir. Hətta hamilələrin 14-19%-ini hospitalizasiya etmək lazım gəlir.

Toksikozun ağırlıq dərəcəsini qusmanın sayına əsasən təyin edirlər:

1. Yüngül – qusma həftədə 5 dəfədən çox olmur.
2. Orta – sutkada 10-12 dəfə olur.
3. Ağır – sutkada 20-25 dəfəyə qədər.

Adətən toksikoz hamiləliyin 6-cı həftəsində başlayır və hamiləliyin ilk əlaməti olur. Diskomfort hamiləliyin 7-ci həftəsində maksimuma çatır, 12 həftəyə qədər davam edir, sonra həm ürəkbulanma, həm də qusma qəflətən qurtarır.

Səhərlər baş verən ürəkbulanma çox vaxt nə hamilə qadına, nə də uşağa təhlükə törətmir. Amma, əgər qadın çəkisinin 5%-ini itirərsə, belə vəziyyət su-duz və turşu-qələvi mübadiləsinin pozulması, qidalı maddələrin defisiti ilə müşayiət olunur və təcili müalicə tələb edir.

Toksikozun olmasının və olmamasının səbəbləri

Əslində həkimlər bu barədə hələ də yekdil bir fikrə gələ bilmir. Erkən toksikozun səbəblərini izah edən bir neçə nəzəriyyə var.

Hormonların səviyyəsi

Daha doğrusu xorionik qonadotropin (XQ) adlanan bir hormonun. O, implantasiyadan dərhal sonra əmələ gəlməyə başlayır və hamiləliyin ortasına qədər yüksək səviyyədə qalır. Bu hormon ovulyasiya etmiş follikulun yerində yaranan sarı cismi işlək vəziyyətdə saxlamaq üçündür. Sarı cisim öz növbəsində progesteron hormonu sintez edir, hansı ki, hamiləliyin saxlanılması üçün vacib lazımdır.

Hamiləliyin ikinci yarısından sonra progesteronu cift istehsal etməyə başladığından xorionik qonadotropinə ehtiyac olmur və qanda onun səviyyəsi azalır. Qanda hormonun miqdarının hətta azacıq belə azalması toksikozu qəflətən dayandıra bilər.

Sinir sisteminin həssaslığı

Bəzi qadınlarda sinir sisteminin xarici təsirlərə həssaslığı çoxdur, digərlərində isə – az. Müşahidələr göstərir ki, dənizdə, təyyarədə, avtomobildə özünü pis hiss edən qadınlar erkən toksikoza daha çox meyllidir. Əksinə, kimdə belə problemlər yoxdursa, onlar toksikozdan əziyyət çəkmir. Təbii ki istisnalar da olur, lakin, hamiləlik vaxtı toksikozun olmaması — ilk növbədə baş beyin qabığı ilə sinir sisteminin digər şöbələri arasında normal əlaqənin olmasından xəbər verir.

Stres

Ümumiyyətlə stres vəziyyətləri mədə-bağırsaq traktına bilavasitə təsir göstərir. Bir çoxları mənfi emosiyalar fonunda hətta hamiləlik olmaqda belə iştahın itməsi və ürəkbulanmadan əziyyət çəkir. Hormonal statusun dəyişməsi belə reaksiyanı gücləndirə bilər. Bir neçə tədqiqatda bəlli olmuşdur ki, toksikozu olan hamilələr xaraktercə daha çox narahatdırlar. Qeyd edək ki, eyni zamanda belə pasientləri uşaq vaxtı anaları tovlayaraq, hətta, zorla yedizdirirlərmiş.

İlk hamiləlik

Adətən birinci hamiləlik daha çox fiziki və emosional gərginlik yaradır, nəinki sonrakılar. Bədən ilk dəfə hormonların yeni səviyyəsinə, dövr edən qanın həcminin artmasına reaksiya verməli olur. İlk dəfə doğanlar təcrübəsizlik ucbatından hər gün yeni emosiyalar yaşamalı olur. Bütün bunlar təbii ki, sinir sisteminə öz təsirini göstərir. Bu səbəbdən, ilk hamiləlikdə toksikoz əlamətlərinin olmasına baxmayaraq, çox vaxt sonrakılarda belə bir şey olmur.

Toksikozun olmaması – yaxşıdır, yoxsa, pis?

Əksər mütəxəssislər belə hesab edir ki, toksikozun olmaması – normaldır. Bizim həkimlərimizin fikrincə erkən dövrlərdə toksikozun olması hamiləliyin ağır keçməsi, gecikmiş toksikoz və açılış təhlükəsi ehtimalını artırır. Qərb həkimlərinin fikirləri bu mövzuda fərqlənir. Onlar deyirlər ki, toksikoz yalnız xorionik qonadotropinin səviyyəsinin yüksək olmasını göstərir. Bu isə dolayısı yolla hamiləliyin normal keçməsinin göstəricisidir.

Toronto Universitetinin alimləri dərc etdikləri məqalədə göstərirlər ki, birinci trimestrdə inkişaf edən erkən toksikoz hamiləliyin yaxşı keçmə şansını artırır. Belə qadınlarda erkən düşük riski – 3-10 dəfə, dölün bətndaxili inkişaf qüsurları – 30-80%, erkən doğuş və dölün aşağı çəki ehtimalı xeyli azalmış olur. Qeyd edək ki, bu cür dəqiq əlaqə adətən qadının yaşı 35-dən yuxarı olduqda izlənilir.

Ən maraqlısını isə 3-7 yaşlı uşaqların yoxlanışı göstərdi: erkən dövrlərdə toksikozdan əziyyət çəkən qadınlardan doğulan uşaqların əqli və fiziki inkişafı toksikozu olmayan qadınların doğduqları uşaqlardan daha yaxşı keçir. Düzdür, bu tədqiqat təkdir və mövzu hələ araşdırma tələb edir.

Əgər birinci trimestrdə toksikoz yoxdursa, bu o deməkdir ki, orqanizm hormonal dəyişiklikləri yaxşı keçirir. Narahatçılıq üçün əsas səbəb — ürəkbulanma və qusmanın qəflətən kəsilməsidir, özü də təkcə yox, həm də döş ağrıları, yuxululuq, döş və genital şişkinliyin itməsi ilə eyni vaxtda. Belə hallarda tibbi konsultasiya qarında ağrı və cinsiyyət yolundan qanlı ifrazat olduqda – vacibdir.

Xülasə

Toksikoz tez-tez hamiləliyin ilkin əlaməti olur, lakin, onun olub-olmaması hamiləliyin necə davam edəcəyi barədə dəqiq məlumat vermir. Ağır hallar, hansı ki, arasıkəsilməz qusma təkcə arıqlama deyil, həm də qaraciyərin funksiyalarının pozulmasına gətirir (hətta ölümlə nəticələnə bilər) — stasionar müalicə tələb edir. Amma, gündə 1-2 dəfə baş verən qusma uşağın inkişafına heç bir təsir göstərmir.

Erkən toksikozun "müdafiə" əhəmiyyəti haqqında olan nəzəriyyə isə hələ elmi tədqiqatların aparılmasını tələb edir. O cümlədən toksikozun olmaması da heç bir proqnostik əhəmiyyət kəsb etmir. Bu, yalnız qadın orqanizminin yaxşı adaptasion qabiliyyətinin olmasını göstərir.