Uşaqlığın cismi, selikli qişa — endometrium ilə örtülmüş qalın əzələ təbəqəsidir (miometrium). O, xaricdən, onu kiçik çanaqda fiksasiya edən bağları əmələ gətirən, periton səhifəsi ilə örtülmüşdür. Uşaqlıq yaxşı qan təchizatına, limfa damarları və sinir uclarının geniş şəbəkəsinə malikdir.

Uşaqlıq törəmələri — geniş yayılmış ginekoloji patologiyadır. Onlara vaxtında diaqnoz qoyub müalicə etmək üçün, mütəmadi olaraq ginekoloqda müayinə olunmaq lazımdır.

Təsnifatı

Hüceyrələrin və şişin xüsusiyyətlərinə görə uşaqlığın şişlərinin aşağıdakı əsas növləri ayırd edilir:

• xoşxassəli;
• bədxassəli.

Bütün törəmələr səbəbi məlum olmadan, nəzarətsiz bölünmə qabiliyyəti əldə etmiş, ana hüceyrədən inkişaf edir. Bunun nəticəsində, genetik cəhətdən ana hüceyrə ilə eyni olan və daim bölünən hüceyrə toplantısı formalaşır. Şişlər yeni hüceyrələrin yüksək sürətlə əmələ gəlməsindən başqa, yaşlı hüceyrələrin ölümünün gecikməsi ilə də xarakterizə olunur. Buna görə də şişin həcmi daim artır.

Xoşxassəli şişlər yavaş-yavaş böyüyür, ətraf toxumalara nüfuz etmir, bədəni zəhərləmir və metastaz vermir. Bədxassəli şişlərin əks xüsusiyyətləri var: sürətli böyümə, ətrafa yayılma və metastaz vermə tendensiyası.

Mənşəyinə görə uşaqlığın aşağıdakı şişləri var:

• mezenximal, orqanın birləşdirici toxumasından (fibroma, sarkoma) inkişaf edən;
• əzələvi, miometrium hüceyrələrindən inkişaf edən (mioma, miosarkoma);
• epitelial, uşaqlığın selikli qişasından inkişaf edən (endometrial xərçəng).

Hamiləlik zamanı inkişaf edən sislər (xoriokarsinoma) ayrılıqda öyrənilir.

Şişlərin təsnifatı onların xoşxassəli olub-olmamasına əsaslanır.

Uşaqlıq mioması

Uşaqlıq cisminin ən çox rast gəlinən şişi — leyomiomadır. O, selikaltı (submukoz), əzələdaxili (intramural) və subseroz olur. Müalicə taktikasını müəyyən etmək üçün həkimlər klinik təsnifatdan istifadə edirlər:

• kiçik, orta və böyük ölçülü mioma;
• çoxsaylı xırda düyünlü;
• bir dominant düyün ilə çoxsaylı orta ölçülü düyünlər;
• submukoz;
• ayaqcıq üzərində.

Uşaqlıq miomaları haqqında daha ətraflı "Uşaqlıq mioması – qorxmaq lazımdırmı?" adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Uşaqlıq xərçəngi

Xərçəng — uşaqlığın ən çox rast gəlinən bədxassəli şişidir. Yerləşmə yerindən asılı olaraq aşağıdakı növləri ayırd olunur:

1. Uşaqlıq cisminin xərçəngi.
2. Uşaqlıq boynunun xərçəngi.

Hüceyrə quruluşundan asılı olaraq, bir neçə histoloji tipi ayırd edilir:

1. adenokarsinoma;
2. parlaqhüceyrəli adenokarsinoma;
3. xərçəng, hansı ki, öz növbəsində bölünür:
   1. yastıhüceyrəli;
   2. vəzliyastıhüceyrəli;
   3. selikli;
   4. seroz;
   5. diferensiasiya etməmiş.

Şişlərin mikroskopik quruluşunun müəyyən edilməsi effektiv kimyaterapiya seçmək üçündür.

Yüksək, orta və aşağı diferensiasiya dərəcəli xərçəng ayırd edilir. Hüceyrələrin diferensiasiya dərəcəsi aşağı olduqca, xəstəliyin proqnozu daha da pisləşir. Aşağı diferensiasiyalı şişlər daha yüksək yayılma və metastaz vermə qabiliyyətinə malikdirlər, bu vəziyyət G3 (3-cü dərəcə diferensiasiya) kimi işarə edilir.

Xərçəngin mərhələləri TNM sistemi və FIGO təsnifatı ilə müəyyən edilir. Müvafiq hərflərdən sonrakı rəqəm böyük olduqca, xəstəlik daha da ağır hesab olunur.

Belə ki, T1, şişin yalnız uşaqlığın boynuna keçmədən (T2-yə uyğundur) cismini zədələdiyini bildirir. T3 mərhələsində xərçəng hüceyrələri yumurtalıq və ya uşaqlıq yoluna, T4-də isə düz bağırsağa və ya sidik kisəsinə yayılmış olur. N1 şişin yaxın limfa düyünlərinə (çanaq və qarın aortasının yaxınlığında yerləşən) yayılması deməkdir. M1 — uzaq metastazlardır.

Bədxassəli mezenximal şiş

Uşaqlığın stromal şişi və ya sarkoma xərçəng kimi epitelial hüceyrələrdən deyil, endometriumun birləşdirici toxuma əsasından – mezenximadan yaranır. Yüksək diferensiasiya dərəcəsində xəstəliyin gedişi nisbətən qənaətbəxşdir. Hüceyrələrin inkişaf dərəcəsi nə qədər aşağı olarsa, törəmə daha tez böyüyür və proqnoz daha da pisləşir.

Şişin əsas simptomu qeyri-spesifikdir — qanlı ifrazatdır. Əgər törəmə böyük ölçüdə olarsa, qonşu orqanlar sıxıla bilər.

Diaqnostikası mioma və uşaqlıq xərçəngi ilə analojidir. Müalicəsinə şüa terapiyası, uşaqlığın və artımların götürülməsi aiddir. Yüksək diferensiasiyalı şişlər hormonlara həssasdır.

Uşaqlıq boynu törəmələri haqqında "Uşaqlıq boynu törəmələri: əlamətləri, təhlükəsi, müalicə və proqnozu" adlı məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Trofoblastik xəstəlik

Hamiləliyin fəsadlaşması nəticəsində yaranan, nadir hallarda rast gəlinən və az öyrənilən xəstəliklərdən biri də — uşaqlığın trofoblastik şişidir (xorionepitelioma və beçəxor). O, plasentanın qalıqlarından inkişaf edir və xorionik qonadotropin istehsal edir.

Xəstəliyin əsas əlaməti — qanaxmadır. O, doğuşdan bir neçə ay sonra da yarana bilər. Diaqnoz, uşaqlıq bioptatının histoloji müayinəsinə əsaslanır. Müalicə məsələsi hələ müzakirə olunur. Xüsusilə, uşaqlığın çıxarılması üçün göstərişlər tam aydın deyil.

Törəmənin əsas xüsusiyyəti onun kimyaterapiyaya yüksək həssaslığıdır. Bu müalicə əksər hallarda tam müalicə üçün kömək edir.

Səbəbləri

Uşaqlıq şişlərinin əmələ gəlmə səbəbləri sona qədər aydın deyil.

Miomatoz düyünün etiologiyası

Miomanın inkişafının ən çox ehtimal edilən mexanizmi — artıq yetişmiş orqanın hücreyrələrinin iltihabi proseslər, abort və ya cərrahi müdaxilə, hormonal pozğunluqlar zamanı zədələnməsidir. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, hüceyrələrin patologiyası hətta embrional dövrdə, müxtəlif zədələyici amillərin təsirindən baş verə bilər.

Hesab edilir ki, uşaqlığın xoşxassəli şişləri genetik strukturu dəyişilmiş miometrium hüceyrələrinin toplanması nəticəsində yaranır. Belə pozğunluqlar çoxsaylı menstrual tsikllər sayəsində mümkündür. Menstruasiya, endometrioz, iltihab və travmanın təsiri altında patoloji hüceyrələr çoxalmağa başlayır. Bu səbəbdən, hamiləlik miomanın inkişaf ehtimalını azaldır.

Başlanğıcda, miomatoz düyün qadın cinsi hormonların təsiri altında böyüyür. Sonralar isə o özü bu maddələrin mənbəyinə çevrilir və onun böyüməsi artıq qadınlarda hormonal fonun tsiklik dəyişmələrindən asılı olmur.

Endometrial xərçəngin inkişaf mexanizmi

Endometriumun xərçəngi hipotalamo-hipofizar sistemin və yumurtalıqların xəstəlikləri səbəbindən hormonal tənzimləmənin dəyişməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bu zaman hormonların səviyyəsinin dəyişməsi normadan fərqlənir. Onların təsiri altında, endometrial hüceyrələr tədricən xərçəngönü vəziyyətə keçir – hiperplaziyaya uğrayır.

Sonuncu böyük ehtimalla bədxassəli şişə çevrilə bilər. Hiperplastik proseslərin xərçəngə çevrilmə səbəbi bəlli deyil.

Bədxassəli şişlər aşağıdakı hallarda daha çox yaranır:

• maddələr mübadiləsinin pozğunluqları (piylənmə, diabet);
• sonsuzluq, anovulyasiya, yumurtalıqlarda estrogenlərin sekresiyasının artması;
• hormonal aktivliyə malik yumurtalıq şişləri;
• irsi meyllik;
• hamiləliyin, doğuşun və cinsi həyatın olmaması;
• menstruasiyanın gec başlanması və gec sonlanması;
• Tamoksifen qəbulu (süd vəzi xərçəngində təyin olunur).

Qadınların 70%-də hormondan asılı şişlər yaranır. Onlar aybaşı pozğunluqları, sonsuzluq və digər hormonal dəyişikliklər fonunda inkişaf edir. Belə şişlərin gedişi daha qənaətbəxşdir. Lakin onlar bağırsaqlarda, yumurtalıqlarda və süd vəzilərində çoxlu şişlərin əmələ gəlməsi ilə müşayiət edilə bilər.

Hormondan asılı olmayan şişlər endometriumun atrofiyası fonunda əmələ gəlir və metabolik pozğunluqların olmaması, sürətli böyümə və metastaz verməyə meyllik ilə xarakterizə olunur. Onların gedişi daha az qənaətbəxşdir.

Diqqət! Uşaqlıq xərçənginin səbəbini bir çox alimlər genetik pozğunluqlarla əlaqələndirir.

Kliniki mənzərəsi

Xoşxassəli törəmələrin əlamətləri

Xəstələrin əksəriyyətində xoşxassəli şişlərin əlaməti olmur. Digər hallarda, xüsusilə böyük və ya çoxsaylı düyünlərdə, qadınları aşağıdakı əlamətlər narahat edir:

• bol, adətən ağrılı menstruasiya;
• sonsuzluq, düşüklər;
• tez-tez sidiyə getmə və ya qəbizliklə müşayiət olunan düz bağırsaq və sidik kisəsinin sıxılması;
• qarının aşağısında daimi ağrı;
• şişin ayaqcığının burulması zamanı kəskin ağrı;
• başgicəllənmə, zəiflik, solğun dəri, kövrək saçlar – xroniki qan itkisi zamanı dəmir çatışmazlığı səbəbindən yaranan, anemiya əlamətləri.

Hamiləlik dövründə uşaqlığın xoşxassəli şişinin (mioma) mümkün fəsadları:

• erkən doğuşlar;
• dölün inkişaf anomaliyaları, böyümənin ləngiməsi;
• doğuşdan sonrakı qanaxma.

Hamiləlik dövründə adətən kiçik düyünlərin böyüməsi dayanır, böyük düyünlər isə əksinə yekəlir, lakin əvvəlki ölçülərin dörddə birindən çox olmamaq şərtilə. Bəzi xəstələrdə (təxminən 10-12%) törəmənin diametri azalır.

Bədxassəli şişlərin klinikası

Erkən mərhələlərdə uşaqlığın xərçəngi heç bir əlamətlə müşayiət olunmur. Sonralar uşaqlıq qanaxması, vaginal ifrazat və ağrı yaranır.

Qanaxması olan gənc qadınlar tez-tez sonsuzluqdan şikayətlənir. Bu səbəbdən onlar bəzən uzun müddət hipofiz, hipotalamus və ya yumurtalıqların disfunksiyasını müalicə edirlər. Ginekoloq bu xəstələrdə xərçəng ehtimalını nəzərə almalı və vaxtında müayinə üçün onları xəbərdar etməlidir. Əgər qanlı ifrazat klimakterik dövrdə, yəni yaşla əlaqədar menstruasiyanın sona çatmasından sonra başlayırsa, o, endometrial xərçəngin tipik əlaməti ola bilər.

Yaşlı qadınlarda, uşaqlıq cismi xərçənginin başqa bir klassik əlaməti — vaginadan bol sulu ifrazat müşahidə oluna bilər.

Qarında və beldə ağrılar xəstəliyin gec mərhələlərində yaranır. Onlar adətən şişin metastazı və ya qonşu orqanlara yayılması ilə əlaqədardır. Bu zaman şişlərin dağılması səbəbindən ifrazat və qızdırma müşahidə oluna bilər.

Xərçəng metastazları adətən ilkin olaraq çanaq limfa düyünlərində yaranır, qana keçdikdə isə bütün bədənə yayılır. Uzaq metastazlar piylikdə, ağciyərlərdə, sümüklərdə və qaraciyərdə rast gəlinir. Bu zaman aşağıdakı əlamətlər yaranır:

• qarında, sümüklərdə ağrı;
• öskürək, təngnəfəslik, bel ağrısı;
• sağ qabırğaaltı nahiyədə ağrı;
• dəridə sarılıq;
• güclü zəiflik, üzülmə;
• sümüklərin qırılması;
• qarnın, daxilinə maye yığılması səbəbindən (assit) böyüməsi.

Diaqnostikası

Uşaqlıq törəməsinə şübhə yarandıqda ümumi və ginekoloji müayinə aparılır. Anemiyanın diaqnozu üçün qan analizi təyin edilir. Xərçəng zamanı EÇS (eritrositlərin çökmə sürəti) arta bilər.

Miomanın tanınması

Uşaqlığın xoşxassəli şişlərinin diaqnozu ilk növbədə ultrasəs müayinəsinə (USM) əsaslanır. Adətən qəbuledicini uşaqlıq yoluna yerləşdirilməklə aparılan transvaginal üsul istifadə edilir. Düyünlər adətən, orqanı qoruyan müasir cərrahi üsullarla çıxarılır. Buna görə, həkimin ocaqların sayını, ölçüsünü və yerini dəqiqləşdirməsi vacibdir.

Hidrosonoqrafiya — uşaqlığa maye doldurulması ilə aparılan USM üsuludur. Onun köməyilə selikaltı mioma yaxşı vizualizasiya edilir, uşaqlıq divarının qalınlığı və endometriumun vəziyyəti qiymətləndirilir. Hidrosonoqrafiya uşaqlıq şişini 100% göstərir.

Əgər uşaqlıq arteriyasının embolizasiyası (UAE) əməliyyatı planlaşdırılırsa, düyünlərin qan təchizatının xüsusiyyətləri əvvəlcədən bilinməlidir. Bunun üçün doppleroqrafiya aparılır.

Bu diaqnostik metod uşaqlıq damarlarını görməyə və onlarda qan axınının sürətini qiymətləndirməyə imkan verir. Alınan nəticələr, qan dövranı zəif olan xoşxassəli şişləri, intensiv qan təchizatı olan bədxassəli şişlərdən — xərçəng və sarkomalardan fərqləndirməyə kömək edir.

UAE-dən qabaq, mütləq angioqrafiya təyin olunur. Bu, kontrast maddənin istifadəsi ilə həyata keçirilən kiçik çanaq damarlarının rentgenoloji müayinəsidir. Kontrast venadaxili yeridilir və  damarların daxili konturu görüntüdə aydın görünür. Qan damarlarının intizamsız yerləşməsi və kiçik qan kisələri (lakunalar) – miomanın deyil, uşaqlıq sarkomasının əlamətləridir.

Selikaltı mioma – histeroskopiyanınaparılmasına göstərişdir. Bu müayinə üsulu uşaqlığın daxili səthinə xüsusi alətlə – histeroskopla baxmaqdan ibarətdir. Müayinə zamanı törəmənin ölçüsü, yeri və tipi öyrənilir. Həmçinin, endoskop ilə servikal kanaldan keçməklə belə düyünün çıxarılmasının mümkünlüyü qiymətləndirilir.

Böyük düyünlərin sidik kisəsi və düz bağırsağa nisbətən yerləşməsini aydınlaşdırmaq məqsədilə maqnit rezonans tomoqrafiya aparılır. Bu müayinə vasitəsilə kiçik çanaq boşluğunun "kətsiklərindən" ibarət görüntü sırası alınır. Onları öyrəndikdən sonra, həkim dəqiq diaqnoz qoyur. Kontrast maddə istifadə edildikdə, metodun həssaslığı əhəmiyyətli dərəcədə artır. Çanaq orqanlarının üçölçülü görüntüsünü əldə etməyə imkan verən, kompüter tomoqrafiyası da aparmaq mümkündür.

Əgər subseroz miomanı, yumurtalıq və ya retroperitoneal sahənin şışlərilə fərqləndirmək lazım gələrsə, diaqnostik laparoskopiya aktuallığını itirməmişdir.

Bu müdaxilə zamanı, qarındakı kiçik kətsiklərdən həkim xəstənin qarın boşluğuna miniatür alətlər və video kamera ilə təchiz olunmuş kiçik borular daxil edir. Bu müdaxilə zamanı həm də şübhəli sahələrdən biopsiya götürmək olar. Bu, şişin tipini müəyyən etməyə kömək edir.

Endometrium xərçənginin diaqnostikası

Selikli qişanın sitoloji analizi, ambulator praktikada geniş istifadə edilir. Biopsiyanı xüsusi şprislə aparırlar, bu zaman servikal kanal genişləndirilmir. Kiçik ocaqda patoloji hüceyrələr aspirata düşməsə, mənfi nəticə alına bilər. Müayinənin əhəmiyyəti həmçinin endometriumun hiperplaziyası və ya polipləri zamanı azalır. Buna görə də manipulyasiyanı bir neçə dəfə təkrarlamaq məsləhət görülür.

USM zamanı ən vacib əlamət — Mexo-nun ölçüsüdür. Bu, endometriumun daxili qatları arasındakı məsafədir, yəni iki dəfə artıq qalınlığıdır. Bu göstərici selikli qişanın patologiyalarında dəyişir. Əgər Mexo 12 mm-dən çox olarsa, aspirasion biopsiya və sitoloji müayinə təyin olunur. 4-12 mm qalınlığında, histeroskopiya və endoskopik nəzarət altında patoloji ocaqdan biopsiya materialının götürülməsi göstərişdir. Əgər Mexo 4 mm-dən azdırsa, pasient müşahidəyə götürülür.

USM-də şiş ocağı aşkar edilərsə, həkim uşaqlığın ölçüsünü, konturlarını, əzələ divarının strukturunu, şişin yerini, böyümə istiqamətini (orqanın boşluğuna və ya xaricinə) təsvir edir və xərçəng hüceyrələrinin əzələ toxumasına daxil olma dərinliyini qiymətləndirir.

İnvaziyanın dərinliyini daha dəqiq təyin etmək üçün rəngli doppleroqrafiya aparılır. Bu müayinə şiş damarlarında intensiv qan axınını görməyə imkan verir.

Limfa düyünlərində metastazın olmasını bilmək üçün maqnit-rezonans tomoqrafiya aparmaq məsləhətdir. Bu, ultrasəs ilə müqayisədə daha dəqiq üsuldur.

Uşaqlıq xərçəngi üçün əsas diaqnostika üsulu – histeroskopiyadır. O, selikli qişanın səthindəki şişi görməyə və düyünün mərkəzindən biopsiya götürməyə imkan verir. Uşaqlıq xərçəngində diaqnostik qaşınma tələb olunur.

Xəstədə endometrial şişin başlanmasını necə bilmək olar? Bunun üçün müasir diaqnostik metodu —flüoressent müayinəsi istifadə olunur. Qadın orqanizminə, seçici olaraq xərçəng hüceyrələrinə bağlanan, xüsusi maddələr inyeksiya edilir. Lazer şüası ilə işıqlandırıldıqdan sonra, həkim şiş ocağında yığılmış flüoressent maddənin parıltısını görür. Bu üsul, uşaqlıq xərçənginin hətta erkən mərhələsində də yüksək informativliyə malikdir.

Şişin tipinin son diaqnozu histoloji müayinə əsasında qoyulur. Belə analiz üçün histeroskopiya və qaşınma ilə əldə edilən biopsiya materialı istifadə olunur.

Müalicəsi

Xoşxassəli törəmələrin müalicəsi

Xalq təbabəti, fizioterapiya, müalicəvi gimnastika və digər buna bənzər üsullar daxil olmaqla qeyri-dərman vasitələri uşaqlıq şişlərinə təsir göstərmir.

Diametri 3 sm-dən az olan uşaqlığın fibroz şişi (fibromioma) dərman müalicəsi tələb edir. Bunun üçün qonadotropin-rilizinq hormonun aqonistlərinin depolaşan formaları istifadə olunur. Bu dərmanlar 28 gündə 1 dəfə, cəmi 6 dəfə yeridilir. Eyni zamanda, həftədə iki dəfə Mifepriston təyin olunur. Belə müalicə 3 ayda 1 dəfə ultrasəs müayinəsi nəzarəti altında həyata keçirilir.

Müalicə kursu bitdikdən sonra, perimenopauzada olan qadınlarda adətən menstruasiya artıq bərpa olunmur. Əgər gənc qadın müalicə alırsa, terapiya bitdikdən sonra, menstruasiyanı bərpa etmək üçün oral kontraseptivlər təyin olunur. Eyni məqsəd üçün hormon ifraz edən uşaqlıqdaxili spiral – Mirena istifadə oluna bilər.

Xoşxassəli uşaqlıq şişi aşağıdakı əməliyyatlarla müalicə olunur.

Histerektomiya

Ən radikal üsuldur. Əməliyyat zamanı uşaqlıq kiçik laparoskopik dəliklərdən və ya qarın divarındakı (laparotomiya) kəsikdən çıxarılır. Texniki cəhətdən bu əməliyyat mürəkkəb deyil, lakin onu yalnız ciddi göstərişlər əsasında yerinə yetirmək tövsiyə olunur:

• il ərzində şişin ölçüsü 4 həftəlik hamiləlikdən çox artır;
• miomanın ilkin ölçüsü 14 həftəlik hamiləlikdən çoxdur;
• menstruasiya qurtardıqdan sonra (menopauza) mioma böyüyür;
• düyünün nekrozu (ölümü);
• sidik kisəsi və ya düz bağırsağın sıxılması;
• anemiyanın konservativ müalicəsinin effektsizliyi.

Uşaqlığı çıxarılmış cavan qadınların təxminən yarısında, sonralar hormonal disbalans inkişaf edir. Bu, orqanlarda qan axınının pisləşməsi və yumurtalıq-uşaqlıq əlaqəsinin pozulması ilə əlaqədardır. Posthisterektomik sindrom əvəzedici hormonal müalicə tələb edir.

Uşaqlığın çıxarılma üsulları barədə "Uşaqlığın çıxarılma üsulları, adekvat hazırlıq və reabilitasiya" adlı məqaləmizdə daha deniş məlumat ala bilərsiniz.

Miomektomiya

Konservativ miomektomiya əməliyyatı orqanı saxlamağa kömək edir. Selikaltı düyünlərin çıxarılması, elektrik və ya lazer avadanlığından istifadə edərək, servikal kanaldan alətlərin yeridilməsi yolu ilə aparılır. Bu əməliyyat aşağıdakı hallarda əksgöstərişdir:

• qonadotropin-rilizinq-hormonun aqonistləri ilə müalicədən sonra düyünün ölçülərinin dəyişməmişdir;
• düyünün diametri 5 sm-dən çoxdur;
• uşaqlıq boşluğunun ölçüsü 10 sm-dən çoxdur;
• yalnız selikaltı deyil, həm də əzələdaxili düyünlərin mövcudluğu;
• adenomioz;
• keysəriyyə əməliyyatından sonra uşaqlıqda çapıq;
• doğmamış pasient.

Əgər düyün subseroz yerləşərsə, laparoskopiya ilə çıxarıla bilər. Lakin, bir çox hallarda, belə müdaxilə zamanı, şiş ocağını tamamilə ləğv etmək mümkün olmur. Buna görə də laparoskopik müdaxilə aşağıdakı hallarda əksgöstərişdir:

• miomanın ölçüsü 12 həftədən çoxdur;
• çoxsaylı əzələdaxili düyünlər;
• düyünün servikal nahiyədə, xüsusilə arxa divarda yerləşməsi;
• düyünlərin ümumi sayı – 4-dən çoxdur.

Bu xəstələrdə müalicə yalnız laparotomiya ilə həyata keçirilir. Kəsik qarnın aşağı hissəsi boyunca, köndələn istiqamətdə aparılır. Bütün törəmələr çıxarılıb, miometrium yaxşı tikildikdən sonra, dəriyə sovrulan saplarla kosmetik tikişlər qoyulur, hansı ki, zaman keçdikcə görünməz hala gəlir. Belə möhkəm tikişlər sonrakı hamiləliklər zamanı təhlükəsizdir.

Uşaqlıq arteriyalarının embolizasiyası (UAE)

Əgər konservativ miomektomiya aparmaq mümkün deyilsə və buna baxmayaraq qadın orqanı saxlamaq istəyirsə, onda uşaqlıq arteriyalarının embolizasiyası aparılır. Bu müdaxilə uşaqlığın ölçüsünü azaldır və menstrual tsikli normallaşdırır. Bir ildən sonra uşaqlıq və miomatoz düyünlərin ölçüsü 3 dəfə kiçilir, aybaşı zamanı isə qan itkisi 4 dəfə azalır.

UAE zamanı, arterial sistemə yeridilmiş xüsusi kateterlə şış ocağını qidalandıran arteriyaların mənfəzi bağlanır, nəticədə onlar atrofiyaya məruz qalır. Selikaltı və əzələdaxili düyünlər uşaqlıq boşluğuna düşə bilər, hansı ki, oradan ya təbii yolla, ya da histeroskopun köməyilə xaric edilir. Subseroz düyünlər laparoskopiya ilə çıxarılır.

Beləliklə, UAE həm sərbəst müalicə üsulu ola bilər, həm də digər müdaxilələrdən öncə aparıla bilər.

Uşaqlıq arteriyasında qan axınının intensivliyini azaltmaq üçün başqa bir üsul — endoskopik okkluziyadır, yəni laparoskopiya zamanı miomanı qidalandıran damarların sıxılmasıdır. Adətən bu müdaxilə subseroz düyünlərin miomektomiyası zamanı aparılır.

Digər metodlar

Müasir dövrdə şış ocağını xaric etmək üçün digər üsullardan da istifadə edilir, məsələn, yüksək tezlikli ultrasəslə yandırılma (ablyasiya) və kriodestruksiya.

Xərçəng şişlərinin müalicəsi

Uşaqlığın bədxassəli şişlərinin müalicəsi cərrahi, kimyaterapiya və radioterapiyanın müxtəlif kombinasiyaları ilə aparılır. Xəstəlik nə qədər aqressivdirsə, daha çox müalicə komponentlərindən istifadə edilməlidir.

Endometrium xərçəngində uşaqlıq, artımlar və çanaq limfa düyünləri çıxarılır. Yanaşı gedən xəstəliklər səbəbindən belə müdaxilə mümkün olmazsa, şiş ocağı uşaqlığın içərisindən endoskopik üsulla (endometriumun ablyasiyası) çıxarılır. Orqan qoruyucu müalicə, yalnız bu sahədə ixtisaslaşmış onkoloji klinikalarda aparılmalıdır. Müdaxilədən sonra müntəzəm müşahidə lazımdır ki, xəstəliyin mümkün residivi vaxtında aşkar edilsin.

Diqqət! Uşaqlıq xərçəngi şüa terapiyasına kifayət qədər yaxşı tabe olur. Digər üsullarla birgə, şüalanma şişlərin istənilən mərhələsində aparıla bilər.

Kimyaterapiya yalnız əməliyyat və/və ya radioterapiya ilə birlikdə təyin edilir. Eyni zamanda hormonal terapiya da tətbiq edilə bilər. İlk iki ay ərzində xəstə progesteron preparatları alır. Sonra biopsiya aparılır və şişin hormonlara qarşı həssaslığı qiymətləndirilir. Yaxşı effekt alındıqda, hormonların qəbulu il boyu davam etdirilir. Bu üsulla xərçəngin erkən mərhələləri müalicə edilə bilər.

Hormonoterapiyanın ikinci mərhələsində ovulyasiya və menstruasiyanı bərpa etmək üçün vasitələr — kombinəolunmuş estrogen–gestagen preparatları təyin olunur. Belə kurs altı ay davam edir. Sonra yumurtalıqların sərbəst fəaliyyətini bərpa etmək üçün, hər bir qadına fərdi reabilitasiya proqramı hazırlanır.

Əgər residiv əlamətləri yoxdursa, tam müalicə kursundan sonra xəstə ilk 12 ay ərzində ildə üç dəfə, ikinci il 2 dəfə müayinə olunmalıdır. Kombinəolunmuş müalicədən sonra, üçüncü ildən başlayaraq onkoloqu hər 12 ayda 1 dəfə ziyarət etmək kifayətdir. Ginekoloji manipulyasiyalardan başqa, nəzarətə ağciyərlərin rentgenoqrafiyası da daxildir.

Proqnoz və profilaktikası

Xoşxassəli şişlər, məsələn mioma, həyat üçün təhlükəli deyil. Ancaq onların fəsadları (qanaxma, anemiya, ətraf orqanların sıxılması) həyat keyfiyyətini xeyli azaldır. Mioma, sonsuzluğa və qarında daimi ağrıya səbəb ola bilər.

Endometrial xərçəng gənc qadınlarda, yaşı 70-dən yaşdan yuxarı pasientlərə nisbətən yaxşı müalicə olunur. 50 yaşa qədər, xərçəng hüceyrələri hormonlara həssasdır, bu hormonal terapiyanın şansını artırır. Əgər şiş hormonal dərmanlara cavab vermirsə, həyat üçün proqnoz daha pisdir.

Şişlərin limfa düyünlərinə və uzaq orqanlara yayılması (TNM sistemilə N1 və/və ya M1), xəstələrin sağalma şansını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

Birincili profilaktikaya, yəni xəstəliyin qarşısının alınmasına, ginekoloqun yanında müntəzəm müayinələr və ginekoloji xəstəliklərin vaxtında müalicəsi aiddir. Daimi tibbi nəzarət olmadan residivin qarşısının alınması mümkün deyil.

Uşaqlıq şişləri olan pasientlərə aşağıdakı sadə məsləhətlər verilir:

• çox istidən qaçmalı (isti vanna, sauna);
• günəş vannası və solyari qəbul etməməli;
• fizioprosedurlar yalnız həkimlə konsultasiyadan sonra icazə verilir;
• qidada zülal və bitki məhsulları kifayət qədər olmalıdır;
• çəki, qan təzyiqi və qanda şəkərə nəzarət olunmalıdır;
• təsadüfi cinsi əlaqələr və abortlardan uzaq durmalı.

Yumurtalıq və uşaqlıq şışlərinin müalicəsindən sonra, hamiləlik və sağlam uşaq doğulması mümkündür.