Histerosalpinqoqrafiya – QSQ

Ginekoloji praktikada ultrasəs müayinəsi (USM) kiçik çanaq orqanları xəstəliklərinin diaqnostikasında ən informativ üsullardan biridir. HSQ (rusca QSQ) və ya histerosalpinqoqrafiya — uşaqlıq boşluğu və uşaqlıq borularının anatomik və funksional vəziyyəti haqqında daha tam məlumat əldə etməyə imkan verən, başqa bir vizualizasiya metodudur. Xüsusilə də, o, sonsuzluğun səbəblərini araşdırmaq üçün geniş istifadə olunur. Eyni zamanda ona boruların yoxlanılması deyilir.

Histerosalpinqoqrafiyaya hazırlıq

Prosedurun aparılma vaxtı ehtimal olunan diaqnozdan və müayinənin aparılma məqsədlərindən asılıdır. Uşaqlıq borularının keçiriciliyini qiymətləndirmək və həmçinin daxili endometrioz və adenomiozun olub-olmamasını bilmək üçün QSQ menstrual tsiklin 5-8-ci günü, istmiko-servikal çatışmazlığa şübhə olduqda isə – onun ikinci fazasında (18-20-ci gün) həyata keçirilir. Submukoz (selikaltı) miomatöz düyünün həcmini və sərhədlərini təyin etmək üçün, müayinəni menstrual tsiklin istənilən günü aparmaq olar, bir şərtlə ki, cinsiyyət yollarından ifrazat çox olmasın.

Göstərişlər və əksgöstərişlər

Histerosalpinqoqrafiyaya göstərişlər aşağıdakıların mövcudluğunu ehtimal edir:

1. Uşaqlıq borularının keçməməzliyi.
2. İstmiko-servikal çatışmazlıq — servikal kanalın və onun daxili dəliyinin 5-7 mm-ə qədər genişlənməsi.
3. Uşaqlıq və artımlarının inkişaf anomaliyaları.
4. Submukoz mioma və ya sinexiyalar (uşaqlıq boşluğunda bitişmələr).
5. Adenomioz, uşaqlığın selikli qişasının xərçəngi və polipi, vərəmin genital forması.

Hazırlığın bir mərhələsi də pasientə ginekoloqun baxması və yalnız göstərişləri deyil, eyni zamanda, əskgöstərişlərin də müəyyənləşdirilməsidir.

Əksgöstərişlər:

1. Hamiləliyin olması ehtimalı.
2. Hamiləlik və südvermə.
3. Cinsiyyət yollarından qanlı ifrazat.
4. Kəskin infeksion xəstəliklər.
5. Vaginanın təmizliyinin II dərəcədən aşağı olması və sidik-cinsiyyət yollarının kəskin iltihabi prosesləri – bartolinit, vaginit, servikit, endometrit, salpinqooforit, uretrit, sistit, pielonefrit.
6. Ağır xronik somatik xəstəliklər.

Şərtlər:

• müayinəyə 7 gün qalmış və prosedurdan sonra 3 gün ərzində bütün müalicəvi vaginal vasitələrin istifadəsinin dayandırılması, əgər onlar həkim tərəfindən təyin edilməmişdirsə;
• müayinə planlaşdırılan dövrdə cinsi əlaqədən imtina və ya sonuncu menstrual tsikl ərzində kontrasepsiyanın istifadəsi;
• prosedurdan 1-2 gün öncə və 2-3 gün sonrakı müddət ərzində cinsi əlaqədən imtina;
• müayinəyə 3-4 gün qalmış bağırsaqlarda qaz əmələ gətirən məhsulların qida rasionundan çıxarılması, prosedurdan əvvəlki gecə və prosedur günü səhər bağırsağın imaləsi.

Müayinə necə aparılır?

İstifadə olunan avadanlıqdan asılı olaraq müayinənin iki variantı var — kontrastlı rentgen (Rg-QSQ) və sonoqrafik və ya ultrasəs (US-QSQ). Bütün hallarda, histerosalpinqoqrafiya anesteziya olmadan, acqarına aparılır.

Prosedur pasientə narahatlıq, qarnın aşağı hissəsində xoşagəlməz hisslər və zəif ağrı verə bilər. Bu səbəbdən psixo-emosional pozğunluq və yüksək oyanıqlıq zamanı və həmçinin prosedurdan qorxu olduqda və pasientin xahişi ilə sedativ preparatlardan və ya adekvat dozada ümumi venadaxili anesteziyadan istifadə etmək mümkündür.

Prosedur rentgen və ya USM kabinetində aparılır. İlkin müayinədən və narkoza (zəruri olduqda) girişdən sonra, uzunluğu 35 sm, diametri 0,2 sm olan xüsusi kateter servikal kanala daxil edilir. O, uşaqlıq boşluğunun hermetikliyini təmin edən, konus formalı xüsusi balonla təchiz olunub.

Kanyulanın xarici dəliyindən servikal kanala şprislə 2,5-3 ml həcmində xüsusi rentgenokontrast və ya exokontrast məhlul yeridilir, sonra isə ya rentgen-şəkil çəkilir, ya da USM aparatında baxılır. Daha sonra, təxminən 4 ml kontrast məhlul yenə əlavə edilir ki, uşaqlıq boşluğu tam dolsun və maye uşaqlıq boruları ilə keçərək çanaq boşluğuna tökülsün (uşaqlıq borularının keçiriciliyini yoxlamaq üçün). Bu da baxış və ya görüntüylə fiksasiya olunur. Lazım olarsa, əlavə 3-4 ml məhlul yenə yeritmək olar. Məhlulun ümumi həcmi sonda 10-20 ml təşkil edir.

İstmiko-servikal çatışmazlığı müayinə etmək üçün adrenal-progesteron testi aparılır. QSQ-ni aybaşı tsiklinin 18-ci günü apardıqda, servikal kanal və onun daxili dəliyinin normada kəskin daralması təyin edilməlidir. Əgər onlar genişdirsə, yuxarıda göstərilən sınaq həyata keçirilir.

Bu, pozğunluqların üzvü və ya funksional olmasını təyin etməyə kömək edir. Sınağın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, dəri altına 0,5 ml 0,1%-li adrenalinin məhlulu yeridilir. Bundan 5 dəqiqə sonra kontrol QSQ aparılır. Əgər servikal kanalın daralması baş vermirsə, həmin günün axşamı əzələdaxili oksiprogesteron kapronat (0,125 q) inyeksiya edilir və 4 gün sonra əvvəlki prosedur təkrarlanır.

Sarı cismin defisiti ilə əlaqədar yaranan funksional servikal çatışmazlıqda, oksiprogesteronla korreksiyadan sonra kanalın kəskin daralması baş verir, üzvü mənşəli çatışmazlıqda isə genişlik əvvəlki vəziyyətində qalır.

Beləliklə, ultrasəs və rentgenoloji histerosalpinqoqrafiya texniki cəhətdən demək olar ki, bir-birindən fərqlənmir. İnformativlik dərəcəsi baxımından da eynidirlər. Metodların əsas fərqləri aşağıdakılardır:

1. Tətbiq edilən kontrast məhlullar. US-QSQ zamanı, allergik reaksiya verməyən exokontrast məhlullar — 10%-li qlükoza və ya qalaktoza qranulat preparatı – exovist istifadə edilir. Rentgenoloji QSQ üçün isə yod tərkibli rentgenokontrast preparatlar — Verografin, Triombrast, Urotrast və ya Kardiotrast istifadə edilir. Onların yeridilməsindən əvvəl, mütləq qaydada dəridaxili həssaslıq sınağı qoyulmalıdır, çünki, bu preparatlar çox ciddi allergik reaksiyalar verə bilər.
2. Fiziki faktorların təsir dərəcələri (radiasiya). US-QSQ ultrasəs dalğalarının təsir effektinə əsaslanır, hansı ki, cinsiyyət orqanlarına mənfi təsir göstərmir. Baxmayaraq ki, rentgenoloji QSQ zamanı rentgen şüalarından az dozada istifadə olunur, ancaq, təkrar müayinələrdə yumurtalıqlara ümumi bioloji təsir artmış olur. Buna görə də, yalnız sonrakı menstrual tsikldə hamilə qalmaq üçün cəhd etmək məsləhət görülür.

Histerosalpinqoqrafiyanın nəticələri

QSQ keçirmiş bəzi qadınlarda, prosedurdan sonrakı menstruasiya, əvvəlkindən bir qədər gec baş verir və sonra tsikl bərpa olur. Prosedurdan sonra aybaşının bu cür ləngiməsi, görünür psixo-emosional gərginlik və cinsiyyət orqanlarının fəaliyyətinə mexaniki müdaxilə ilə əlaqədardır.

QSQ müalicəvi deyil, yalnız diaqnostik metoddur. Buna baxmayaraq, sonsuzluğa görə müayinə edilən pasientlərin əksəriyyəti prosedurdan sonrakı yaxın ilk 3 ay ərzində hamiləliyin baş tutduğunu qeyd edirlər.

Bunun elmi izahı yoxdur. Bəzi həkimlər histerosalpinqoqrafiyadan sonra baş tutan hamiləliyi yağlı rentgenokontrast maddənin yeridilməsilə əlaqələndirirlər, hansı ki, guya, borunun selikli qişasının kirpikli epitelinin funksiyasını yaxşılaşdırır və zəif bitişmələri açır.

Daha inandırıcı görünən mülahizəyə görə, rentgenokontrast maddə gizli keçən xroniki proses nəticəsində uşaqlıq borularının daxili səthində yaranan seliyi mexaniki olaraq yuyub aparır. Bunun nəticəsində boruların keçiriciliyi və kirpikli epitelin funksiyası bir müddət bərpa olunur.

Digər bir ehtimala görə, bu, adrenal-progesteron testi zamanı oksiprogesteronun sarı cismin funksiyasını qısa müddətli bərpa etməsidir.

QSQ aparıldıqdan sonra, 1-2 gün ərzində, qarnın aşağı nahiyələrində xoşagəlməz hisslər, az qanlı və/və ya selikli ifrazat ola bilər. Əgər prosedur xroniki iltihabi proses fonunda aparılarsa, xəstəlik kəskinləşə bilər.

Eyni zamanda nəzərə almaq lazımdır ki, histerosalpinqoqrafiya əksər hallarda ciddi fəsadlar verməyən və qadın sonsuzluğunun diaqnostikasında geniş tətbiq edilən, yüksək informativli müayinə üsuldur.

Bizim klinikada rengenoloji histerosalpinqoqrafiya – QSQ, müasir rentgen aparatı ilə aparılır. Prosedur çox zaman yüngül venadaxili narkoz altında aparılır. Rentgen-şəkil çəkildikdən sonra xəstə ayıldılır. Özünə gəldikdən sonra, lazım gəldikdə müalicə yazılır və evə yazılır.

Bizim klinikada boruların yoxlanılma proseduru – QSQ-nin qiyməti çox münasibdir.

Boru mənşəli qadın sonsuzluğu barədə videoçarxa baxın: