Qızlarda cinsi orqanların inkişaf qüsurlarından biri də — qızlıq pərdəsinin atreziyası, yəni bağlı və ya bütöv olmasıdır. Bu, anadangəlmə vəziyyət olub, hamiləlik vaxtı dölün sidik-cinsiyyət sisteminin inkişafının pozulması ilə əlaqədardır. Xəstəliyin beynəlxalq kodu – Q52.3-dür.

Qızlıq pərdəsinin bağlanması və ya onun atreziyası, uşaqlıq yolu keçməməzliyinin bir formasıdır. Xəstəliyin əlamətləri adətən cinsi inkişaf dövründə ortaya çıxır. Patologiya cərrahi müdaxilə tələb edir, belə ki, müalicə etmədikdə, atreziya ağır fəsadlar verə bilər.

Səbəbləri

Himenin atreziyası – anadangəlmə, lakin irsi keçməyən xəstəlikdir. O, embriogenez prosesində müxtəlif amillərin təsirindən baş verir. Bunlara aiddir:

• ananın endokrin xəstəlikləri, məsələn, şəkərli diabet;
• zərərverici amillərin təsiri – məişət və istehsalat zəhərləri, spirtli içkilər, siqaret tüstüsü;
• hamiləlik vaxtı keçirilmiş infeksiyalar;
• bir çox dərman vasitələrinin qəbulu.

Çox tez-tez bu inkişaf qüsurunun səbəbini tapmaq heç mümkün olmur.

Etioloji amilin təsirindən dölün sidik-cinsiyyət sisteminin formalaşması pozulur. Bu mürəkkəb prosesin gedişində müller axacaqları, kloaka və urogenital sinusdan uşaqlıq boruları, uşaqlıq və uşaqlıq yolu formalaşır. Himenin yaranması hamiləliyin 19-cu həftəsində baş verir. Bu prosesin pozulması zamanı cinsiyyət sisteminin müxtəlif səviyyələrində bitişmələr, o cümlədən, qızlıq pərdəsinin atreziyası əmələ gələ bilər.

Çox nadir hallarda patologiya qazanılmış olur və ağır vaginit və travmaların, keçirilmiş uşaq infeksiyaları – qızılca, difteriya və skarlatinanın nəticəsi olur.

Bu xəstəlik zamanı, qızlıq pərdəsi çox bərk olur, hansı ki, ilk cinsi əlaqə zamanı güclü ağrı verə bilər və ya deflorasiya heç mümkün olmaz.

Qadıncinsiyyət orqanlarının anatomiyası barədə bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Əlamətləri

Qızlıq pərdəsinin atreziya əlamətləri özünü menstrual tsiklin başlaması dövründə göstərir, yəni qızın 11-13 yaşlarında. Simptomlar qanın uşaqlıq yolunda (hematokolpos) və sonra uşaqlıq boşluğunda (hematometra) tədricən yığılması ilə əlaqədardı. Kiçik qızlarda adətən heç bir əlamət olmur.

Xəstəliyin aşağıdakı simptomları var:

• qarında requlyar baş verən və təkrarlanan, kəskin və çox intensiv ağrılar;
• aralıq nahiyəsində göynədici ağrılar;
• tez-tez bayılma ilə müşayiət olunan sancışəkilli ağrılar, hansı ki, hematometra üçün xarakterdi;
• yalançı amenoreya – daxili cinsiyyət orqanlarının patologiyası ilə əlaqədar olmayan, menstrual qanaxmanın olmaması.

Qarnın aşağısındakı ağrılar o qədər güclü olur ki, uşağı cərrahiyyə şöbəsinə hospitalizasiya edirlər və elə orada da diaqnoz qoyulur.

Bəzi hallarda himenin atreziya əlamətləri yenidoğulmuş uşaqlarda olur. Yenidoğulmuşun qanında ananın cinsi hormonları – estrogenlər sirkulyasiya edir. Qızlarda onlar uşaqlıq boynunda yerləşən vəzləri stimulyasiya edir. Bu vəzlər isə öz növbəsində selik ifraz edir, hansı ki, uşaqlıq yolunda yığılaraq mukokolpos verir. Bu, uşaqda narahatçılıq törədir, sidiyə gedən zaman ağlayır. Baxış zamanı həkim qızlıq pərdəsinin bitişməsini və bəzi hallarda qabarmasını görür.

Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar mukokolpos inkişaf etdikdə, çətinləşmiş sidik ifrazından şikayətlənir, bəzi hallarda onlarda sidiyin ümumi analizində çoxlu miqdarda leykosit və hətta bakteriyalar təyin olunur. Bu, uroloji xəstəlikləri, məsələn, sistiti inkar etməyi tələb edir.

Qız uşaqlarında aybaşı pozğunluqları barədə bu məqaləmizdə daha ətraflı oxuya bilərsiniz.

Mümkün fəsadlar

Yeniyetmə qızlarda xəstəliyin ağır gedişi zamanı uşaqlıq boşluğunda böyük həcmdə qan yığılır. O, uşaqlıq borularından qarın boşluğuna keçərək, güclü ağrı verə bilər. Gələcəkdə yumurtalıq və qarın boşluğu endometriozunun inkişaf etməsi mümkündür, çünki qanla qarın boğluğuna endometrium hüceyrələri də keçə bilər.

Uşaqlıq yolu çox genələrkən sidik axarlarının keçiriciliyi pozulur. Onların sıxılması zamanı, sidik böyrək ləyənindən çıxa bilmədiyi üçün onu genişləndirir. Nəticədə hidronefroz formalaşır, hansı ki, böyrək çatmamazlığı ilə ağırlaşa bilər.

Qızlıq pərdəsinin natamam atreziyasında (onda kiçik dəlik olduqda), tez-tez rast gəlinən fəsadlardan biri də piokolposdur. Bu, irinli-iltihabi xəstəlik olub, uşaqlıq yoluna xəstəliktörədən bakteriyalar düşükdə baş verir. Kliniki olaraq özünü cinsiyyət yollarından irinli ifrazatla göstərir. Patologiya zamanı irin uşaqlıq boşluğunda toplanar (irinli endometrit), eyni zamanda, uşaqlıq boruları (piosalpinks) ilə qarın boşluğuna düşərək peritonit verə bilər. Bu proses çox tez, demək olar ki, bir neçə saat ərzində inkişaf edə bilir.

Diaqnostika

Qızlıq pərdəsinin atreziyasına şübhə olduqda standart diaqnostik mərhələlər:

• şikayətlərin dinlənməsi, xəstəlik və həyat tarixinin, bətndaxili inkişafın qiymətləndirilməsi;
• ümumi baxış, fiziki və cinsi inkişafın qiymətləndirilməsi, digər anadangəlmə qüsurların aşkar edilməsi;
• ginekoloji baxış – cinsiyyət orqalarının fizikal müayinəsi, əgər mümkünsə, uşaqlıq yoluna nazik güzgü ilə baxma;
• ginekoloji yaxma – əgər varsa, cinsiyyət yollarından ifrazatın infeksiyalara görə analizi;
• sidik-cinsiyyət sistemin USM-i.

Ginekoloq uşağa baxdıqda, 2-3 sm diametrində, bərk, ağrısız, qızmızı və ya göyərmiş rəngdə, kiçik cinsiyyət dodaqlarının arasında yerləşmiş qabarıqlıq aşkar edir. Rektal müayinə zamanı uşaqlıq yolunun genişlənməsini, həmçinin ağrılı uşaqlığı təyin etmək olar.

Qızlıq pərdəsinin atreziyasında ən informativ test – sagital proyeksiyada maqnit-rezonans tomoqrafiyadır. Bu müayinə uşaq və böyüklər üçün tam zərərsizdir və himenin yerləşməsi, qalınlığı və digər parametrləri barədə informasiya verir. MRT-yə əvvəlcədən hazırlaşmaq lazım deyil.

Əgər qızlıq pərdəsində kiçik dəlik olarsa, diaqnostikaya rentgenoqrafiya da kömək edə bilər. Kontrast maddə şprislə dəlikdən uşaqlıq yoluna vurulur, sonra şəkil çəkilir. Şəkildə rentgenkontrast maddənin normal axıb getməsinə olan maneə görünür.

USM daha çox xəstəliyin ağır hallarında, uşaqlıq yolunda və uşaqlıq boşluğunda qan toplandıqda informativdir.

Ev şəraitində belə patologiyanı tanımaq çox çətindir, ona görə də şübhə yaranan kimi ginekoloqa müraciət etmək lazımdır.

Diaqnostik çətinliklər

Menstruasiya başlayana qədər xəstəlik adətən simptomsuz keçir və qarnın aşağısında qəflətən kəskin ağrılarla başlayır. Bu səbəbdən yeniyetmə qızlarda çox vaxt appendisitdən şübhələnir və lazım olmayan əməliyyat edirlər. Səhv diaqnozdan qaçmaq üçün, cərrahın baxışından qabaq USM aparmaq lazımdır.

Kiçik uşaqlarda diaqnostik çətinliklər mukokolpos yarandıqda ortaya çıxır. Ola bilər ki, səhvən uşaqlıq boynu törəmələri diaqnostika olunub, geniş əməliyyat təyin olunsun, hətta uşaqlıq boynu və uşaqlıq yolunun yuxarı hissəsi çıxarılsın.

Qızlıq pərdəsinin atreziyasında adətən təcili əməliyyat tələb olunmur. Kəskin ağrılar vaxtı cərrahi müdaxilədən qaçmaq yaxşıdır ki, infeksiyalaşma, sidik yollarının, düz bağırsağın zədəənməsi olmasın. Belə əməliyyatı peşəkar cərrah və yalnız kəskin dövr keçdikdən sonra, yəni menstruasiyalararası dövrdə etməlidir.

Müalicəsi

Ağrı sindromu yarandıqda və vaxtında düzgün diaqnoz qoyulduqda, pasientə ilk növbədə ağrıkəsicilər və spazmolitiklər təyin olunur. Ardınca cərrahi əməliyyat icra edilir – qızlıq pərdəsi xaçvari kəsilir (cərrahi deflorasiya və ya himenotomiya). Müdaxilə adətən ümumi narkoz altında aparılır.

Uşaqlığın daxilinə yığılan qanı çıxarırlar, himenin kəsilmiş kənarlarına tikişlər qoyurlar ki, bir də bitişməsin. Uşaqlıq yolunun əməliyyatdan sonra yuyulması müasir ginekologiyada məsləhət görülmür. Əgər ağırlaşma əlamətləri yoxdursa (qızdırma, titrətmə, qanlı ifrazat, ağrı), pasienti evə yazırlar və o, adi həyat tərzinə qayıdır.

Qızın və qohumlarının arzusuyla sonradan qızlıq pərdəsinin bir hissəsini bərpa etmək olar (himenoplastika). Lakin bu müdaxilə yalnız şəxsi motivlər əsasında aparılır və tibbi nöqteyi nəzərdən ona ehtiyac yoxdur.

Profilaktika

Bu inkişaf qüsurunun spesifik profilaktikası yoxdur. Döldə anomaliyaların qarşısını almaq üçün hamiləlik düzgün aparılmalı, zərərli amillərin gələcək anaya təsiri sıfıra endirilməlidir.

Əməliyyatdan sonra pasienti ginekoloq müşahidədə saxlayır ki, himenin kənarlarının yenidən bitişməsini vaxtında görə bilsin. Belə pasientlərə infeksiyalardan qaçmaq məsləhət görülür, ilk növbədə vulvovaginitdən. Eyni zamanda, qızı şəxsi gigiyena qaydaları ilə tanış etmək və gigiyenik vasitələrdən istifadəni öyrətmək lazımdır, əsas da menstruasiya vaxtı.