Döşdə ağrı və ya mastalgiya – elə bir vəziyyətdir ki, qadınların 70%-i bu və ya digər şəkildə, onunla rastlaşır. Diskomfort onların yarısına cinsi aktivliyi azaltmağa məcbur edir, təxminən 12%-inə isə, gündəlik həyat fəaliyyəti ilə məşğul olmağa mane olur. Hər on qadından birində ağrılı vəziyyət ayda 5 gündən çox çəkir. Bu problem nə cür yaranır və onunla necə yaşamalı? Gəlin araşdıraq.

Təsnifatı və səbəbləri

Əgər soruşsanız ki, döşlər menstrual tsiklin bu və ya digər dövründə ağrımalıdırmı, düzgün cavab budur – xeyr, ağrımamalıdır. Ağrı – həmişə hansısa problemdən xəbər verir, vacib deyil ovulyasiyadan qabaq, ovulyasiya dövründə və ya ondan sonra olsun.

Mastalgiyanın menstrual tsikllə əlaqə dərəcəsinə görə, onun aşağıdakı növləri var:

• tsiklik – menstrual tsiklin həmişə eyni dövründə əmələ gəlir;
• atsiklik – tsikllə əlaqəli deyil.

Mastalgiya haqqında daha ətraflı bu məqaləmizdə oxuya bilərsiniz.

Siklik mastalgiya

Hormonal səbəblərdən yaranır. Adətən qadın ağrıların hansı hormonal dəyişikliklərdən sonra əmələ gəldiyini dəqiq deyə bilir, yəni, yeniyetmə yaşlarda, menstrual tsikl formalaşarkən, hamiləlik vaxtı və ya doğuşdan sonra, hormonal kontraseptivlərin qəbulundan sonra və s. Belə ağrılar adətən klimaksdan sonra ötüb keçir. Adətən onlar tsiklin ikinci yarısında əmələ gəlir və təxminən bir həftə çəkir, amma bəzi qadınlarda döşlərdə ağrı 2 həftədən çox davam edə bilər.

Çox vaxt ağrı ovulyasiyadan bir həfətə sonra başlayır. Qadınlar onu küt, göynədici, qoltuğa yayılan kimi xarakterizə edir. Döş həssaslaşır, elə bil ağırlaşır, şişə bilər. Bəziləri küt yox, göynədici ağrılardan şikayətlənir.

Ovulyasiyadan sonra döşlərin ağrıma səbəbini mütəxəssislər hələ izah edə bilmir: bu günə 40-a qədər nəzəriyyə var və heç biri axıra qədər sübut olunmayıb. Əsas səbəb kimi hormonal disbalansa – requlyator mexanizmlərin pozulması səbəbindən hipofizdə prolaktinin sintezinin artmasına, baxılır. Bəzi mütəxəssislər tireotropin-rilizinq hormonun aktivliyinin artmasına əhəmiyyət verir, hansı ki, tireotrop hormonun sintezini artırmaqla yanaşı, prolaktinin də sekresiyasını gücləndirir. Digərləri lipid mübadiləsinin pozulmasını səbəb kimi göstərir, hansı ki öz növbəsində, prolaktinin səviyyəsini qaldırır.

Necə olursa-olsun, prolaktin sarı cisimdə progestronun əmələ gəlməsini azaldır. Qanda estrogenlərlə progestronun normal nisbəti pozulur.

Əvvvəllər hesab edilirdi ki, bu, suyun orqanizmdə ləngiməsinə və ödemə gətirir. Ancaq müasir tədqiqatlar göstərdi ki, mastalgiyadan əziyyət çəkən qadınlarda, orqanizmdə suyun qalması ilə qalmaması arasında heç bir fərq yoxdur. Estrogenlərin nisbi artıqlığı, süd vəzlərinin birləşdirici toxumasında ödem və payların hipertrofiyasını törədir.

Bundan başqa, estrogenlər vəz axacaqlarının epitelinin artıq inkişafına səbəb olur, hansı ki, onların bağlanmasına (tutulmasına) və kistoz ocaqların yaranmasına gətirir ki, bu da ağrı verə bilər.

Atsiklik mastalgiya

Adətən birtərəfli və epizodik olur – döş ovulyasiyaya qədər və ya ondan sonra ağrıya bilər və tez də itər və ya əksinə, ağrı uzun müddət qala bilər.

Belə ağrının səbəbləri ola bilər:

• Hormonal dəyişikliklər: hamiləlik, hormonal kontaseptivlərin qəbulu. Aydındır ki, hormonal kontraseptivlərin qəbulu zamanı yaranan ağrıları ovulyasiya ilə əlaqələndirmək olmaz – bu preparatların təsiri elə yumurtahüceyrənin yetişməsinin qarşısını almaqdan ibarətdir. Problem ondadır ki, onlar estrogenlərlə progestronun normal nisbətini dəyişir. Adətən orqanizm 2-3 ay ərzində kontrasepsiyaya öyrənir və ağrı keçir.
• Dərman qəbulu: çox vaxt antidepressantlarla müalicə zamanı yaranır. Onlar qanda serotoninin miqdarını artırır, o isə, prolaktinin sekresiyasını stimulyasiya edir.
• Travma, mastit, tromboflebit.
• Şişönü və şiş xəstəlikləri. Əgər döşdə ağrı ilk dəfə 40 yaşından sonra başlayıbsa və yaxud ağrı həmişəki ovulyator ağrılara bənzəmirsə – təcili həkimə müraciət etməlisiniz. Xoşbəxtlikdən, ağrının belə səbəbi çox rast gəlinmir.
• Digər xəstəliklər: sklerozlaşdırıcı adenoz, birləşdirici toxumanın reaktiv sklerozu.

Çox vaxt populyar məqalələrdə hormonal disbalansdan danışarkən yazırlar ki, qanda progestronun artması səbəbindən, döşlər ovulyasiya günü ağrıyır. Bu düz deyil. Progestron sarı cisimdə əmələ gəlir, hansı ki, yumurtalıqda ovilyasiyadan sonra partlamış follikulun yerində yaranır. Onun qanda konsentrasiyası maksimuma dərhal çatmır.

Ovulyasiyadan neçə gün sonra döşlər ağrıya bilər?

Normada bu ovulyasiyadan təxminən bir həftə sonra və ya menstruasiyadan bir həftə qabaq (28 günlük menstrual tsikldə) baş verir.

Ovulyasiya vaxtı döş ağrıya bilərmi?

Bəli – mastalgiyanın ağır formalarında ağrı demək olar ki, bütün tsikl ərzində narahat edə bilər. Amma ovulyasiyanın əlaməti kimi xarakter ağrılardan danışsaq – bu ağrılar qarnın aşağısında olur, döşdə yox.

Müalicə

Hesab edilir ki, menstruasiyadan qabaq zəif ağrılar – norma variantıdır. Amma döş güclü ağrıyırsa, heç bir həyat keyfiyyətindən danışmaq olmaz. Nəzərə alsaq ki, bəzi tədqiqatlara görə, bu xəstəlikdən əziyyət çəkən qadınlardakı stress, özündə onkoloji patologiyanın olduğunu yeni öyrənmiş insanın stresinə bərabərdir – müalicə aparılması labüddür.

Amma, güclü təsir edən preparatlara müraciət etməzdən öncə, həyat tərzi və qida rasionunda dəyişiklik aparmaq lazımdır.

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi

Ağrını azaldan bəzi məsləhətlərlə tanış olaq:

• Düzğün büstqalter seçməli: qadınların 85%-inə kömək edir. Bu alt paltarının seçilməsi barədə təlimatlar internetdə çoxdur, təkaralamağın mənası yoxdur, özünüz tapa bilərsiniz. Yaxşı effekt idman brasının geyinilməsi verə bilər.
• Stresdən qaçmalı. Stress prolaktinin əmələ gəlməsini artırır. Tədqiqatların birində qadınlara relaksasiya verən audioyazıya qulaq asdırmışlar. Bu terapiyadan 4 həftə sonra təcrübə aparılan qadınların 61%-ində, döş ağrılarının intensivlik və davam müddətinin azaldığını qeyd etmişlər.
• Sübut olunmuşdur ki, yağı az olan pəhriz prolaktinin sekresiyasını azaldır. Terapevtik effektin olması üçün, yağlar qidanın kaloriliyinin 15%-ini təşkil etməlidir. Yağın 1 qramı 9 kkal verir, yəni müalicəvi dietada 25-30 qramdan artıq yağ olmamalıdır.
• Bir çox həkimlər artıq çəkidən əziyyət çəkən qadınlara arıqlamaq məsləhət görür. Nəzəri olaraq bunun əsası var: piy toxuması estrogen sintez edir. Amma arıqlamağın döş ağrılarına təsirini sübut edən əhəmiyyətli tədqiqatlar hələ aparılmamışdır.
• Fiziki məşqlər estrogenin səviyyəsini azaldır, hansı ki, mastalgiya simptomlarını zəiflədir. Əlbəttə, bu zaman, süd vəzlərini yaxşı saxlayan idman alt paltarları istifadə edilməlidir.
• Hormonal kontraseptivlərin qəbulundan sonra yaranan döş ağrıları, adətən bir neçə tsikldən sonra keçib gedir. Əgər, ağrı bu müddəti gözləməyə imkan verməyən çox böyük diskomfort törədirsə, aşağı dozalı preparat istifadə edilməlidir.

Təbii vasitələrlə müalicə

Kətan toxumu

Kanadalı tədqiqatçılar sübut etmişlər ki, salat və ya şirniyyatla gündə 25 qram kətan toxumu qəbul edən qadınlar döş ağrılarından daha az əziyyət çəkirlər.

Müqəddəs Viteks (Vitex Agnus Castus)

Başqa adları adi tikan, monastr istiotu – effektivliyi 2 ay ərzində dayanmadan hər gün qəbul edildikdə, sübut olunmuşdur. Apteklərdə onun əsasında hazırlanmış preparatlar satılır: Siklodinon, Mastodinon, Nolfit.

B6 vitamini

Onun effektivliyi sübut olunmuşdur, lakin təsir mexanizmi aydın deyil.

Kalsium

Kalsiumun qidaya əlavə olunması döş ağrılarının intensivliyini azaldır, amma qida məhsullarının tərkibində daha effektivdir. Beləki, gündə üç dəfə yağsızlaşdırılmış süd içən qadınlarda simptomların ağırlığı 95% azalmışdır.

Dərman vasitələri

Yerli təsirli qeyri-steroid iltihabəleyhinə vasitələr

Döşdə ağrıları azaltmaq üçün Diklofenakın krem və ya gellindən istifadə etmək olar. Onu hər 8 saatdan bir tətbiq etmək lazımdır. Bu preparat xarici mütəxəssislər tərəfindən daha çox məsləhət görülür.

Progestron

Şam və ya krem şəklində, intravaginal yeridilir, qadınların 64,9%-ində effektivdir.

Danazol

Antiqonadotrop təsirli sintetik androgen. Siklik mastalgiyaların 70%-ində, atsikliklərin 31%-ində effektivdir. Bu vasitənin istifadəsini məhdudlaşdıran əsas amillər – onun yanaşı təsirləridir: menstrual funksiyanın pozğunluqları, "istilik gəlmələr", bədən çəkisinin artması, sızanaqlar, seboreya.

Danazol hormonal kontraseptivlərlə uyğun gəlmir və dölü zədələyə bildiyi üçün, onun istifadəsi zamanı hamiləlikdən qorunmaq üçün, mütləq baryer tipli kontraseptiv vasitələrdən istifadə etmək lazımdır. Tədqiqatla sübut olunmuşdur ki, onu yalnız lütein fazada (ovulyasiyadan sonra) tətbiq etdikdə, preparatın yanaşı təsirləri praktik olaraq itir.

Tamoksifen

Rəsmi olaraq mastalgiyanın müalicəsi üçün nəzərdə tutulmamışdır. Təlimatlara əsasən, o, süd vəzi və endometriumun müalicəsində istifadə edilir. Buna baxmayaraq, 10 mq-lıq dozada üç aylıq kursdan sonra Tamoksifen qadınların 90%-ində effekt verir. Yanaşı təsirləri – tsiklin pozulması, istilik gəlmələr, uşaqlıq yolunda quruluq, dərin venaların trombozudur.

Bromkriptin

Dofamin reseptorlarının aqonisti, prolaktinin sekresiyasını blokada edir. Döşdə ağrını azaldır, lakin başağrısı, başgicəllənmə, arterial təzyiqin oynaması kimi yanaşı təsirləri var.

Lizurid (dopergin)

Dofaminin daha bir aqonisti, 2 mq dozada iki ay qəbul etdikdən sonra döşdə ağrını azaldır. Yanaşı təsirləri – taxikardiya, arterial təzyiqin azalması, dispeptik əlamətlərdir.

Yadda saxlayın. Dərmanları həkim təyin etməlidir! Dərmanların təsviri yalnız tanışlıq məqsədi güdür.

Xülasə

Döşlərin ağrıması – təmiz qadın problemidir. Ovulyasiyadan qabaq döşlər nadir hallarda ağrıyır – əksər hallarda xoşagəlməz hisslər aybaşıdan bir qədər qabaq, yəni ovulyasiyadan bir həftə sonra əmələ gəlir. Amma ağır hallarda ağrı bir neçə həftə, hətta bütün tsikl ərzində narahat edə bilər. Bir qayda olaraq ağrının səbəbi – hormonal disbalansdır. Onun korreksiyası üçün, ilk növbədə, həyat tərzi və qida rasionunu dəyişmək məsləhət görülür.

Terapiyanın birinci mərhələsində təbii vasitələr və Diklofenak tərkibli iltihabəleyhinə gel və ya krem istifadə etmək məsləhət görülür. Əgər bu kömək etməzsə – həkim hormonal balansa təsir edə biləcək vasitələr təyin edə bilər, amma onların çoxlu yanaşı təsirləri olduğundan, nadir hallarda məsləhət görülür.