Aybaşı qanının az olması

Aybaşı qanaxmasının həcmi və davam müddəti orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərilə əlaqədardır. Lakin, bütün qadınlar üçün normal menstruasiyanın əsas göstəriciləri bunlardır: davam müddəti 3-5 gün, ağrısız və ya çox az ağrılı, gündəlik itirilən qanın həcmi 50-100 ml-dən çox olmamalıdır.

Hipomenstrual sindrom nədir?

Menstruasiyanın azalması yeniyetmələrdə cinsi inkişaf dövründə, hamiləlik və südvermə vaxtı, 40-50 yaşlı qadınlarda (premenopauza dövründə) müşahidə olunur. Sonuncu halda cinsiyyət vəzlərinin funksiyası tədricən sönür və amenoreya ilə nəticələnir. Bütün bu dəyişikliklər qanda cinsi hormonların təbii çatmamazlığı ilə əlaqədardır və fizioloji xarakter daşıyır. 

Hipomenstrual sindroma, yəni, aybaşı zamanı qanaxmanın az olmasına reproduktiv yaşda olan qadınlarda olan menstrual pozğunluqlar aiddir. Menstruasiyanın zəifləməsinin aşağıdakı formaları ayırd edilir:

1. Hipomenoreya – menstruasiya zamanı qanitirmə həcmi 25 ml və ondan az olur. Vizual olaraq, bu, adətən açıq və ya tünd rəngli qan yaxması kimi görsənir. Bu forma çox vaxt oliqomenoreya ilə müşayiət olunur.
2. Oliqomenoreya – menstruasiyanın davam müddətinin 1-2 günə qədər azalmasıdır.
3. Bradimenoreya və ya opsomenoreya – menstruasiyanın başlanması gecikir, onlar arasındakı interval isə uzanır (5-8 həftə) və ya interval 35 gündən çox olur.
4. Spaniomenoreya – çox nadir menstruasiyalar, hansı ki, 1 ildə 2-7 dəfə ola bilər.

Çox vaxt sadalanan formalar birlikdə rast gəlinir, məsələn, hipomenoreya oliqomenoreya ilə və ya hipomenoreya opsomenoreya ilə. Sindrom çox vaxt sonsuzluq, psixoemosional pozğunluq, müxtəlif dərəcəli depressiv vəziyyətlərlə müşayiət olunur.

İkifazalı menstrual tsikldə bradimenoreyanın üç forması var:

• normal lütein fazası, uzanmış follikulyar faza; bunun nəticəsində follikulların yetişməsi və ovulyasiya ləngiyir, hansı ki, menstrual tsiklin 17-30-cu günləri baş verir, hansı ki, FSH-ın ləng sintezinə gətirir;
• lütein faza qısalır, follikulyar faza uzanır, nəticədə ovulyasiya gecikir, sarı cisim axıra qədər formalaşmır və funksional yarımçıq olduğundan endometriumuda vəzli-kistoz hiperplaziya inkişaf edir;
• lütein faza uzanır, follikulyar faza isə normal qalır; belə pozğunluq nadir rast gəlinir.

Patologiyanın səbəbləri və diaqnostikası

Menstrual tsiklin requlyasiyası hipotalamus və hipofiz vasitəsilə və qalxanvari vəz, yumurtalıqlar, piy toxuması, böyrəküstü vəzlərin iştirakı ilə həyata keçirilir. Onun əsasınmda universal əks əlaqə prinsipi durur. Requlyasiyanın əsas bioloji mahiyyəti, orqanizmi döl yumurtasının endometriuma daxil olmasına (implantasiya) hazırlamaqdır.

Bütün bu proses ana və döl orqanizmləri arasında siqnal molekullarının mübadiləsi vasitəsilə həyata keçirilir. Bunlardan başqa, sitokinlər və böyümə faktoru kimi müxtəlif qarşılıqlı əlaqə sistemləri işə düşür.

Aybaşı qanaxması mayalanma baş vermədikdə döl yumurtasını qəbul etməyə hazırlaşmış uşaqlığın selikli qişasının qopub düşməsi nəticəsində baş verir.

Aybaşının mexanizmi barədə bizim başqa məqaləmizdə daha ətraflı oxuya bilərsiniz.

"Zəif" aybaşı 18-40 yaşlı qadınlarda birincili, yəni, lap başlanğıcdan, ya da ikincili, yəni, əvvəlcə normal olmuş menstruasiyadan sonra ola bilər. Bu halda hipomenstrual sindrom kəskin və xroniki infeksion-iltihabi xəstəliklərin, infantilizmin, endokrin vəzlərin disfunksiyasında yaranan requlyator sistemdə olan funksional və struktuk dəyişikliklərin əlaməti kimi özünü göstərir. Xarici mühit, məsələn, ağır həyat şəraiti, müxtəlif intoksikasiyalar da güclü təsir göstərir.

Bütün bunlar neyroendokrin sistemin pozulmasına səbəb olur, hansı ki, yumurtalıqların disfunksiyasına, cinsi hormonların səviyyəsinin azalmasına, uşaqlığın qandövranının və normada onda baş verən tsiklik dəyişikliklərin pozulmasına gətirib çıxarır.

Hipomenstrual sindromun əsas səbəbləri

1. Endometriumun lokal reseptor aparatının həssaslığının az olması.
2. Cinsiyyət orqanlarının tam yetişməməsi, əsas da yumurtalıq funksiyalarının çatmamazlığına səbəb olanlar.
3. Uşaqlıq və artımlarının xroniki iltihabi xəstəlikləri (vərəm, cinsi infeksiyalar), uşaqlığın selikli qişasının azalması ilə müşayiət olunan cərrahi əməliyyatlardan (defundasiya və ya şişlər zamanı yuxarı rezeksiya), tez-tez aparılan abort və uşaqlıq qaşınmalarından sonra inkişaf edən endometriumun çatmamazlığı.
4. Mərkəzi sinir sistemi – hipotalamus – hipofiz – yumurtalıq sistemində pozğunluqlar törədən psixoemosional stress.
5. Yumurtalıqların polikistik xəstəliyi və rezistent yumurtalıqlar sindromu.
6. Hormonal pozğunluqlar – İtsenko-Kuşinq sindromu və xəstəliyi, akromeqaliya, hiperprolaktinemiya (qanda prolaktinin normadan artıq olması), hipotireoz, şəkərli diabet, baş beyin şişləri.
7. Ürək-damar və qanyaradıcı sistemlərin xroniki xəstəlikləri.
8. Maddələr mübadiləsi pozğunluqları, piylənmə, vitamin və mineral maddələr defisiti.
9. Zərərli iş şəraiti ilə əlaqədar orqanizmə kimyəvi maddələrin və radioaktiv şüaların təsiri.
10. Uzun müddət hormonal preparatlar və həmçinin yuxugətiricilər, sedativ, neyroleptik, qıcolmaəleyhinə, antidepressant və narkotik maddələrin qəbulu (farmakoloji hipomenoreya və amenoreya).
11. Cinsiyyət orqanlarının travmatik zədələnməsi.
12. Cinsi inkişaf anomaliyaları, hansı ki, cinsi əlamətlərin inkişafdan qalması, virilizasiya, infantilizm, xarici və daxili cinsiyyət orqanlarının hipoplaziyası ilə özünü göstərir.
13. İdman və professional xarakterli ağır fiziki gərginliklər.

Belə vəziyyət tez-tez sonsuzluq və özbaşına açılışla müşayiət olunur. Hipomenstrual sindrom zamanı hamiləliyin mümkün olmasına baxmayaraq, onun baş verməsi və sona çatdırılması bu patologiyanı törədən səbəblərdən asılıdır.

Diaqnostikası

Hipomenstrual sindromun diaqnostikası ginekoloqun sorğusuna və əlavə müayinə metodlarına əsaslanır. Sonunculara ginekokoqun vizual və manual baxışı, menstrual tsiklin müxtəlif fazalarında götürülmüş vaginal yaxmanın klinik və sitoloji müayinəsi, qanın biokimyəvi analizi, kiçik çanaq orqanlarının ultrasəs müayinəsi, diaqnistik qaşınma və materialın histoloji müayinəsi, qanın cinsi hormonlara görə analizi, dopplerometriya, göz dibinin okulist tərəfindən müayinəsi, kəllənin kompüter (KT) və maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) və s. aiddir.

Hipomenstrual sindromun müalicəsi

Ovulyator hipomenstrual sindromda sonsuzluq, ağrı və digər əlamətlər olmadıqda, xüsusi müalicəyə ehtiyac yoxdur. Düzgün qidalanma, iş və istirahət rejiminin rasional təşkili, fiziki və emosional gərginliklərin azaldılması ilə bağlı məsləhətlərə əməl etmək kifayət edir.

Bəzi hallarda sedativ preparatların, vitamin və mineral komplekslərinin, fizioloji prosedurların, hormonal vasitələrin, hipotireozun müalicəsi, piylənmə zamanı bədən çəkisinin azaldılması lazım gələ bilər.

Hipomenstrual sindromun müalicə proqramı mürəkkəb ola bilər, özü də aşkar olunan səbəblərdən asılı olaraq digər mütəxəssislərin – nevroloqun, endokrinoloqun, terapevtin, neyrocərrahı iştirakı ilə.