Varikoz xəstəliyi dedikdə çoxları aşağı ətraf venalarının patoloji genəlməsini yada salır, hansı ki, adi gözlə yaxşı görünür. Amma kiçik çanaq venalarının varikoz genəlməsi barədə çox az danışılır. Adətən onun əlamətlərini cinsiyyət orqanlarında olan iltihabi prosesə, bəzi hormonal pozğunluqlara, sidik-ifrazat sistemi xəstəliklərinə və bel radikulitinə bənzədirlər.

Qadınlarda çanaq venalarının varikoz genəlməsi damar divarlarının möhkəmliyinin azalması ilə əlaqədar baş verir. Xəstələnmə piki əsasən reproduktiv dövrə, yəni, 25-50 yaşlara düşür. Bəzən varikoz genəlmə tez böyüyən yeniyetmə qızlarda, hormonal fonun kəskin dəyişdiyi və menstrual tsiklin formalaşdığı dövrdə aşkarlanır. Bu yaşda xəstəlik simptomsuz keçə bilər.

Patologiyanın daha bir xüsusiyyəti isə – hamiləlik vaxtı kəskinləşərək özünü daha aktiv göstərməsidir.

Çanaq varikozunun səbəbləri və əlamətləri

Venaların keçməməzliyi və yumurtalıqlarda normal qandövranının pozulması hormonal fonun dəyişməsinə səbəb olur. Xəstəliyin şəraityaradıcı amillərinə birləşdirici toxumanın displaziyası aiddir, hansı ki, damar divarlarında elastiklik və möhkəmliyin azalmasına gətirib çıxarır.

Çanaq varikozunun əsas səbəblərinə aiddir:

• hamiləlik dövründə damarlarda qanın həcminin artması, progestronun səviyyəsinin yüksəlməsi, uşaqlığın böyük ölçüləri;
• requlyar intensiv fiziki gərginlik;
• çoxsaylı hamiləlik və doğuşlar;
• azhərəkətli, əsasən oturaq həyat tərzi;
• bəzi ginekoloji xəstəliklər: uşaqlığın anomaliyası, endometrioz, iltihabi proseslər;
• uzun müddət ərzində arzuolunmaz hamiləlikdən qorunmaq məqsədilə yarımçıq kəsilmiş cinsi akt;
• bəzi hormonal vasitələrin uzun müddət qəbulu;
• cinsi həyatdan məmnun qalmamaq.

Varikozun inkişafına hormonal disbalans, məsələn, estrogenlərin səviyyəsinin artması səbəb ola bilər.

Qeyd edildiyi kimi, çanaq varikozu özünü cinsi orqanların xəstəliyi kimi aparır. Xəstəliyin əsas simptomu – ağrıdır. O, qarnın aşağısında hiss edilir, həm zəif, həm də kəskin ola bilər. Kiçik çanaqda başlayan güclü ağrı çox tez-tez bel və oma nahiyəsinə yayılır. Ağrılar fiziki gərginlikdən sonra güclənir, ya da əksinə, uzun müddət bir vəziyyətdə qaldıqda arta bilər.

Çanaq venalarının varikoz xəstəliyinin əsas simptomlarına aiddir:

• venoz damarların divarının zəifləməsi səbəbindən doğuş və ginekoloji prosedurlardan sonra güclü qanaxma, hansını ki saxlamaq çox çətin olur;
• ağrılı cinsi əlaqə, cinsi aktdan qane olmama hissi, ümumən seksual həyata qarşı qorxu, intim əlaqəyə başlamazdan qabaq əzələlərin güclü spazmı;
• sidik kisəsinin divarının çox qanlanması hesabına, ağrılı və tezləşmiş sidik ifrazı;
• güclü qaşınma, ödem və göynəmə ilə müşayiət olunan vulva və aralıq venalarının böyüməsi;
• venaların tromboflebiti, hansı ki, aralıq dərisinin qızarması, bərkiməsi, temperaturunun yüksəlməsi və ümumi zəiflik ilə özünü göstərir.

Xəstəliyin üç ağırlıq dərəcəsi ayırd olunur:

• 1-ci dərəcə – venaların diametri 4-5 mm-dir;
• 2-ci dərəcə – venalar 6-10 mm-ə qədər genəlir;
• 3-cü dərəcə – venaların diametri 10 mm-i keçir.

Patologiyanın ağırlıq dərəcəsinin təyini – diaqnostikanın əsas mərhələlərindən biridir, çünki, müalicə taktikasını təyin etməyə kömək edir. İlk iki mərhələdə adətən konservativ terapiya, pəhriz, müalicəvi gimnastikanın tətbiqi kifayət edir. Xəstəliyin üçüncü mərhələsi cərrahi müalicə – iri venaların bağlanmasını tələb edir.

Hamiləlik zamanı kiçik çanaq venalarının varikoz genəlməsi

Bu xəstəlik – bir neçə dəfə doğan qadınların xəstəliyidir. Venalarda dəyişiklik artıq birinci hamiləlikdə başlaya bilər və hər sonrakı hamiləlikdə risk adətən artır. Müəyyən mərhələdə venalar artıq işləyə bilmir və qanın axıb getməsi çətinləşir.

Əgər qadında aşağıdakılar olarsa, xəstəlik riski artır:

• reproduktiv orqanların (ilk növbədə uşaqlığın) anomal quruluşu;
• genetik meyl;
• artıq çəki və ya hamiləlik dövründə çəkinin kəskinin artımı;
• zərərli vərdişlər (siqaretçəkmə);
• ağır fiziki gərginlik və ya uzun müddət bir vəziyyətdə qalmaq – ayaqüstü və ya oturaq iş şəraiti.

Xəstəlik hamilələrdə niyə daha çox aşkarlanır?

Bu xəstəlikdən hamilə qadınlar üçüncü trimestrdə əziyyət çəkir, çünki, böyümüş uşaqlıq yaxında yerləşən orqanları sıxaraq, onların fəaliyyəti üçün maneə yaradır.

Hamiləlik vaxtı orqanizmdə sirkulyasiya edən qanın həcmi 50% artır. Venalar həmişə artmış yükün öhdəsindən gələ bilmir, əsas da, yuxarıda sadalanan şəraityaradıcı amillərin fonunda.

Gələcək ananın qanında baş verən hormonal dəyişikliklər də venoz damarların divarına təsir edə bilər.

Hamiləlik vaxtı venaların patoloji genəlməsi nə ilə təhlükəlidir?

Uşaqlıq və digər orqanların venalarının varikoz genəlməsi ciddi fəsadlarla keçən ağır doğuşla təhlükəlidir. Venaların nazilmiş divarları doğuş zamanı cırılıb ağrı və qanaxma verə bilər. Bu əlamətlər nəinki qadının sağlamlığı, hətta həyatı üçün də ciddi təhlükə törədir.

Çox rast gəlinən fəsadlardan biri – trombozdur. O, damarları bağlayaraq, ciftin qanla təchizatını pozur. Belə disfunksiya ciftin vaxtından əvvəl qocalmasına və dölün oksigen aclığına gətirir.

Kiçik çanaq venalarının varikoz xəstəliyinin 1-ci və 2-ci mərhələlərində doğuş bir qayda olaraq, təbii yolla keçir. Gücvermə zamanı mamaça nəzarət edir ki, venalarda təzyiq azalsın. Eyni zamanda hamiləyə qanı duruldan preparatlar yeridilir.

Ağır forma (3-cü dərəcə) keysəriyyə əməliyyatı tələb edir.

Belə problem olduqda, hamilə gələcək doğuşa yaxşı hazırlanmalıdır:

• ikinci trimestrdən başlamaqla xüsusi bandaj daşımalı;
• aktiv hərəkətdə olmalı, bir vəziyyətdə uzun müddət durmamalı və ya oturmamalı (məsələn, uzun müddət kompüterin arxasında oturmaq olmaz!);
• yatarkən damardaxili təzyiqi azaltmaq məqsədilə ayaqların arasına xüsusi balış qoymalı;
• hovuza getməli və müntəzəm duş qəbul etməli.

Gələcək ana qidasına nəzarət etməli və bağırsağını vaxtı-vaxtında boşaltmalıdır.

Diaqnostika

Xarici ginekoloji baxış zamanı vulva və aralıq venalarının varikoz genəlməsi asan aşkar olunur. Bəs daxili cinsiyyət orqanlarında belə patologiyanın olmasını necə bilməli?

Problemi dəqiq aşkar etmək üçün USM, fleboqrafiya, laparoskopiya, KT və ya MRT kimi əlavə müayinə üsulları təyin olunur.

Çanaq varikozunun müalicəsi

Xəstəlik ginekoloji patologiyalara aid deyil. Onu damar cərrahı – fleboloq müalicə etməlidir. Amma patologiya adətən ginekoloji göstərişlərə görə USM keçən qadınlarda aşkar olunduğu üçün, xəstə hər iki mütəxəssis – ginekoloq və fleboloqun nəzarətində müalicə alır. Çanaq varikozunun müalicəsi kompleks aparılmalı, dərman və qeyri-dərman terapiyası – müalicəvi gimnastika (Keqel gimnastikası), qida və gündəlik rejimin normallaşdırılmasını əhatə etməlidir.

Dərman preparatları başlanğıc mərhələdə simptomları effektiv aradan götürür. Onlar xəstəliyin kəskinləşmə dövründə təyin olunur. Belə vasitələrin uzun müddət qəbulu arzuolunmazdır, çünki, yanaşı təsirləri də var. Dərmanlar qandövranını yaxşılaşdırır, iltihab və ağrı hissini götürür, tromboz riskini azaldır.

Hamilələrdə çanaq venalarının varikoz genəlməsini necə müalicə etməli və dərman terapiyası bu halda nə qədər məqsədyönlüdür?

Dölə mənfi təsirin yüksək riskini nəzərə alaraq, preparatlar ikinci trimestrdən tez olmayaraq və yalnız nadir hallarda təyin olunur. Əgər hamiləliyə qədər qadında belə problemlər olmamışsa, ona adətən qeyri-dərman məsləhətləri verilir, məsələn, xüsusi bandajın daşınması.

Bəzi dərman preparatlarının tətbiqinə baxaq.

Flebodia

Bu dərmanın əsas təsiredici maddəsi – diosmindir. Buraxılış forması – tabletlərdi. Preparatın qəbulu kiçik çanaqda durğunluq əlamətlərini azaldır, venoz axını və qandövranını stimulyasiya edir. Xəstələr tərəfindən yaxşı keçirilir, amma bəzi hallarda allergik reaksiyalar, başağrısı, ishal və ya ürəkbulanma verə bilər. Dərmanın komponentlərinə həssaslığı yüksək olan şəxslərə və azyaşlılara məsləhət görülmür.

Hamilə qadınlara ginekoloqun konsultasiyasından sonra, 12 həftədən tez olmayaraq təyin olunur.

Kurantil

Əsas aktiv maddəsi – dipiridamoldur. Tablet şəklində buraxılır. Varikozun, tromboz və onların ağırlaşmalarının müalicə və profilaktikası üçün istifadə olunur. Əksgöstərişlərə ürək-damar fəaliyyətinin pozulması, qaraciyər çatmamazlığı, mədə-onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyi aiddir.

Uzun müddət qəbul edildikdə yanaşı təsirləri ola bilər: başağrisi, dəri̇ səpgi̇ləri̇, ürəkdöyünmə, həzm si̇stemi̇ni̇n pozğunluqları və s. Hamiləlik fonunda gözlənilən xeyri mümkün fəsadlarından çox olduqda təyin olunur.

Vobenzim

Flogenzim adlı digər preparatla kompleks şəkildə təyin olunur. Vobenzim bitki (ananas və papayya) və heyvanların mədəaltı vəz ekstraktından hazırlanır. Kombinəolunmuş preparat iltihabəleyhinə, ödeməleyhinə, ağrıkəsici təsir göstərir. Buraxılış forması – tabletlərdi.

Əlavə təsirlərinə nadir halda rast gəlinən səpgilər aiddir. Əksgöstərişlərə hemofiliya və fərdi uyğunsuzluğu göstərmək olar.

Kiçik çanaqda durğunluğu götürməyə gimnastika kömək edə bilər. Məşqlərin əksəriyyəti uzanıqlı vəziyyətdə aparılır. Bunlara "şam", "velosiped", "qayçı" aiddir. Onları edərkən qarnın aşağısına təzyiq artır, hansı ki, qan axınını asanlaşdırır. Müalicəvi bədən tərbiyəsi kompression trikotajla tamamlanır.

Xalq təbabəti

Xalq təbabəti vasitələri xəstəliyin başlanğıc mərhələlərində effektivdir. Çaqa və zəncirotu kökü çayı, at şabalıdı siropu yaxşı effektivliyə malikdir.

Çaqa göbələyinin ən yaxşı tətbiq üsulu – onun əsasında hazırlanan müalicəvi çaydır. Bundan ötrü qurudulmuş çaqanın 3 xörək qaşığına 0,5 litr qaynamış su əlavə edib isti yerdə bir neçə saat dəmləyirlər. Yeməkdən yarım saat qabaq, gündə 2-3 dəfə içilir.

Zəncirotunun xırdalanmış kökünün bir desert qaşığına qaynar su əlavə edib, bir neçə saat ərzində dəmləyir və sutkada üç dəfə yeməkdən 10-15 dəqiqə qabaq içirlər. Bu çay qastrit və ya öd yolları xəstəliyi olan şəxslərə əksgöstərişdir.

At şabalıdından sirop hazırlamaq üçün meyvələrin qabığı təmizlənir, xırda kəsilir, tünd rəngli butulkaya qoyulur və 1:10-a nisbətində araqla durulaşdırılır. Süzülmə müddəti – 14 gündür. Alınmış siropun 25-30 damcısı az miqdar su ilə durulaşdırılıb gündə üç dəfə qəbul olunur. Qəbul müddəti 30 günü keçməməlidir.

Müalicə metodları arasında zəli ilə müalicə də var, hansı ki, büzdüm nahiyəsinə qoyulur.

Pəhriz

Xəstəliyin müalicəsində əsas yeri yağsız və alkoqolsuz qida təşkil edir. Menyuya yüksək miqdarda bitki lifləri və bitki mənşəli yağlar əlavə olunur. Rasionun əsasını meyvə-tərəvəz, təbii şirələr, yaşıl çay təşkil etməlidir. Şirniyyat, ədviyyat, fastfud məsləhət görülmür. Qidalanma tez-tez və az porsiyalarla olmalıdır.

Tərkibində C vitamini (sitrus meyvələri, qara qarağat) və dəniz məhsulları (dəniz kələmi, balıq, krevetka) olan qidalar çox xeyirlidir. Yeməklər az miqdarda duzla hazırlanmalıdır.

Profilaktika

Konservativ müalicə üsulları pasientlərin vəziyyətini xeyli yüngülləşdirir və ağır fəsadların qarşısını alır. Müalicənin əsas məqsədi – residivlərin və cərrahi müdaxilənin qarşısının alınmasıdır. Xəstəlik və onun residivlərinin profilaktikası böyük əhəmiyyətə malikdir.

Mütəxəssislər aşağıdakıları məsləhət görür:

1. Hormonal preparatları yalnız həkimin təyinatı və onun nəzarəti altında qəbul etməli.
2. Aktiv həyat tərzi sürməli.
3. Zərərli vərdişlərdən (siqaretçəkmə və alkoqol qəbulu) imtina etməli.
4. Müntəzəm gimnastik məşqlər etməli.
5. Tərkibində meyvə-tərəvəz çox olan pəhriz gözləməli.
6. Xəstəliyin ilk əlamətləri əmələ gələn kimi, kompression trikotaj geyinməli.

Profilaktik tədbirlər hamiləlik vaxtı, əsas da ikinci trimestrdən sonra məsləhət görülür.

Sadalanan məsləhətlərə əməl etməklə xəstəliyin əlamətlərini aradan götürmək, fəsadların qarşısını almaq, cərrahi müdaxiləni uzun müddət təxirə salmaq mümkündür.