Reproduktiv sistemin pozulma səbəbləri çox müxtəlifdir. Bunlar daxili və xarici olmaqla iki yerə bölünür. Daxili amillərə — cinsiyyət orqanlarının inkişaf anomaliyaları, hormonal disbalans, hamiləliyin pozulması və ağırlaşmış doğuş aiddir. Xarici amillərə — requlyar streslər, infeksion xəstəliklər, cinsi həyata erkən başlama, partnyorların tez-tez dəyişdirilməsi və qorunmayan cinsi əlaqə, pis ekologiya, qənaətbəxş olmayan gigiyena və s. aiddir. Ginekoloji xəstəlikləri mənşəyinə görə bir neçə qrupa bölmək olar:

• iltihabi və infeksion xəstəliklər;
• hormonal pozğunluqlar;
• hiperplastik proseslər, yəni müxtəlif şiş və kistlər.

Bunlar hansı xəstəliklərdi və onlardan necə qorunmaq olar?

Kolpit

Kolpit (vulvovaginit) zamanı uşaqlıq yolunun selikli qişası iltihablaşır və şişkinləşir, pis qoxulu sarımtıl və ya bozumtul ifrazat gəlir, göynəmə və ya qaşınma olur. Onun səbəbi müxtəlif infeksiyalardı (xlamidioz, qardnerellez, mikoplazmoz, kandidoz, streptokokk və digərləri). Kolpiti yaradan mikroblar uşaqlıq boynu və cismini, yumurtalıq və boruları zədələyə bilər. Bu isə öz növbəsində endometrit, uşaqlıq boynu eroziyası, mayalanma və hamiləliklə əlaqədar problemlər verə bilər. Diaqnoz qoymaq üçün həkim uşaqlıq yolundan, uşaqlıq boynu və sidik kanalından yaxma götürür və infeksiyanın törədicisi laboratoriyada təyin edilir. Bundan sonra kompleks konservativ müalicə aparılır.

Salpinqooforit

Salpinqooforit və ya adneksit, yumurtalıq və uşaqlıq borularının iltihabıdır. Onlara ayrı-ayrılıqda da, yəni ooforit (yumurtalığın iltihabı) və salpingit (boruların iltihabı) kimi də rast gəlinir. Xəstəliyin səbəbləri — soyuqlama və ya immunitetin zəifləməsi fonunda kəskinləşən infeksion proseslər, cinsi yolla ötürülən infeksiyalar, hamiləliyin pozulması və fəsadlı doğuşun nəticələri, spiralın qoyulması zamanı uşaqlığın zədələnmələri və başqalarıdır.

Salpinqooforitin kəskin forması adətən qarnın aşağısında olan və belə və yanlara yayılan göynədici ağrılarla, temperaturun yüksəlməsilə, pis qoxulu ifrazatla, menstrual tsiklin pozulmasıyla, zəiflik və başağrıları ilə özünü göstərir. Vaxtında həkimə müraciət edib xəstəliyi müalicə etmədikdə, o xroniki formaya keçə bilər. Müalicə olunmamış adneksit bitişmələr, uşaqlıqdankənar hamiləlik, sonsuzluqla təhlükəlidir.

Diaqnostika məqsədilə USM aparılır, uşaqlıq yolundan və servikal kanaldan yaxma götürülür. Müalicə, prosesin kəskin və ya xroniki olmasından asılıdır.

Endometrioz

Endometrioz zamanı endometrium (uşaqlığın selikli qişası) hüceyrələri digər orqanlara: uşaqlıq boynuna, artımlara, hətta qarın boşluğuna və ağciyərlərə yayılır. Endometriozun iki forması, daxili endometrioz (ən çox rast gəlinən) — endometroid toxuma yalnız uşaqlığın əzələ qişasında (adenomioz), boru və yumurtalıqlarda yerləşdikdə və xarici, ekstragenital endometrioz — endometroid toxuma digər orqanlarda yerləşdikdə, ayırd edilir.

Endometriozun səbəbləri hələ də aydınlaşdırılmamışdır, amma hesab edilir ki, hormonal və immun sistemdə hansısa pozğunluq rol oynayır, irsi meyl də təsir göstərə bilər. Risk faktorlarına doğuş zamanı yaranan çətinliklər, gec doğuşlar, keysəriyyə əməliyyatı, abort aiddir.

Endometrioz üçün qarnın aşağısında ağrılar, ağrılı menstruasiyalar, menstruasiyadan əvvəl və sonra yaxma və ya qanaxma xarakterdir. Əgər endometroid hüceyrələr bağırsaqda yerləşərsə, bitişmə səbəbindən bağırsaq keçməməzliyi inkişaf edə bilər. Endometrioz uzun müddət əlamətlərsiz və ya zəif əlamətlərlə gedə bilər. Əgər xəstəliyin başlanğıcında tədbirlər görülməzsə, çox ağır nəticələnə bilər: sonsuzluqdan başqa, anemiya, zəiflik (qanaxma səbəbindən), nevroloji pozğunluqlar, endometroid hüceyrələrin bədləşməsi ola bilər.

Endometriozun diaqnostikasında çoxlu üsullar istifadə edilir: USM, laparoskopiya, histeroskopiya, biopsiya. Müalicə fərdi qaydada təyin edilir, əsasən hormonal terapiya, göstərişə görə azinvaziv laparoskopik əməliyyat ola bilər.

Uşaqlıq mioması

Uşaqlıq mioması (fibromioma, leyomioma) xoşxassəli törəmə olub, adətən 35-40 yaşından sonra rast gəlinir, lakin cavan qadınlarda da ola bilər. Mioma uşaqlıq hüceyrələrinin xaotik bölünməsi hesabına yaranır. Səbəbi — cinsi hormionların, yəni estrogen və progestronun artıq sintezidir. Lakin, bu hormonların normal səviyyəsində də mioma yarana bilər, amma nə qədərki, onlar sintez olunur mioma böyüyür, hormonal funksiya zəiflədikdə (məsələn, menopauza zamanı) böyümə dayanır və mioma balacalaşır. Digər risk faktorlarına — irsiyyət, şəkərli diabet, cinsi sferanın iltihabi prosesləri, uşaqlıq qaşınmaları və abortlar, ağır doğuşlar, uşaqlıqdaxili spirallar, daimi sinir gərginliyi aiddir.

Mioma uzun müddət özünü göstərməyə bilər, lakin, əgər o böyük ölçüdə olarsa, ağır menstruasiyalar, qarnın aşağısında güclü ağrılar, qəbizlik, sonsuzluq, düşüklər ola bilər.

Miomanı vaxtında aşkarlamaq üçün ildə iki dəfə ginekologun müayinəsindən keçmək lazımdır. Müalicə taktikası şişin ölçüsünə və xəstənin vəziyyətinə uyğun seçilir. Çox narahatçılıq verməyən kiçik ölçülü miomanı müşahidəyə götürüb periodik yoxlamaq olar (USM etməli). Əgər mioma böyükdürsə, narahatlıq törədirsə, medikamentoz (hormonal, iltihabəleyhinə) və ya cərrahi müalicə təyin edilir.

Uşaqlıq boynu eroziyası

Uşaqlıq boynu eroziyası diaqnozunu ginekoloqun qəbulunda olan hər iki qadından biri eşidir. Amma həqiqi eroziyanı ektopiyadan fərqləndirmək lazımdır, çünki, onların müalicə taktikası fərqlidir.

Ektopiya və ya psevdoeroziyada, servikal kanalın hüceyrələri uşaqlıq boynunun vaginal səthinə yayılır. Bu vəziyyət xəstəlik deyil və müalicə tələb eləmir, lakin ginekoloqun müşahidəsində olmaq lazımdır.

Həqiqi eroziya — uşaqlığın selikli qişasının müxtəlif səbəblərdən yaranan yarasıdır. Bunlar mexaniki zədələr, cinsi yolla ötürülən xəstəliklər, hormonal pozğunluqlar ola bilər. Çox vaxt qadın eroziyanı hiss eləmir və onu ginekoloq yalnız müayinə zamanı aşkarlayır. Baxışdan sonra, həkim geniş kolposkopiya, biopsiya aparır, sonra materialı sitoloji müayinəyə göndərir. Eyni zamanda cinsi yolla ötürülən xəstəliklərə görə də yaxma vermək lazımdır.

Eroziya kompleks şəkildə müalicə edilir: əgər varsa infeksiya və iltihabı neytrallaşdırmaq, sonra isə — uşaqlıq boynunun zədələnmiş hissələrini maye azotla, radiocərrahi və ya lazerin köməyilə xaric etmək lazımdır.