Hamiləlik dövründə immun sistemin təbii zəifləməsi baş verir. Bu onunla əlaqədardır ki, 50%-i yad DNT-dən ibarət olan embrion orqanizm tərəfindən "düşmən" kimi qəbul olunmasın. Ancaq progestronun immun sitemə təsiri seçici deyil, yəni eyni vaxtda orqanizmin bütün xəstəliktörədən infeksiyalara qarşı müqaviməti azalır.

Kəskin respirator virus infeksiyalarının (KRVİ) mövsümü yayılması vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Belə hallarda ciddi problemlər yaranır, çünki, hamilələrdə hər preparatı istifadə etmək olmur, virus infeksiyası isə ciddi təhlükə yarada bilər.

Respirator infeksiya anlayışına nə daxildir?

Qrip dedikdə biz asqıraq, burun tutulması, temperaturun yüksəlməsi ilə keçən bir çox xəstəlikləri nəzərdə tuturuq. Bu tip infeksiyalar üçün tənəffüs yolunun müxtəlif şöbələrinin zədələnməsi xarakterdir. Kəskin respirator xəstəliklərə təkcə virus infeksiyaları deyil, həm də bakterial zədələnmələr daxildir, hətta bu törədicilər çox vaxt birgə rast gəlinir. Əvvəlcə virusla yoluxma baş verir, sonra iltihab fonunda yerli bakterial flora aktivləşir.

Bu qrup xəstəliklərin ümumi əlamətləri var:

• qısa inkubasion dövr;
• qısamüddətli qızdırma;
• intoksikasiya sindromu.

Xəstəlik yüngül, orta və ağır formada keçir. Bəzi hallarda otit, sinusit, laringit kimi ağırlaşmalar yarana bilər. Adətən bunlar bakterial infeksiyaların fəsadları olur.

Kəskin respirator xəstəliklərin (KRX) səbəbi aşağıdakı törədicilər ola bilər:

• qrip;
• paraqrip;
• adenovirus;
• respirator-sinsitial virus;
• rinovirus;
• koronavirus.

Ümumən KRX-nin 300-ə qədər törədicisi bəllidir. Onlar hava-damcı, əllə görüşmə, ictimai nəqliyyatda, xəstə və sağlam insan arasında olan istənilən kontakt zamanı yoluxa bilər. Adətən xəstəlik epidemiya şəklində yayılır, hansı ki, bizim ölkədə dekabrdan mart ayına qədər davam edə bilər.

Qrip nə ilə təhlükəlidir?

Statistikaya görə, epidemiya vaxtı hamilələrin 2-9%-i xəstələnir, xəstələnənlərin 95%-i virus infeksiyası keçirir.

Qripin dölə təsiri

Qripin dölə təsirinə trimestrlərlə baxmaq lazımdır.

1-ci trimestr

Hamilələliyin 1-ci trimestrində bütün orqan və sistemlərin əsası qoyulur. Cift bu dövrdə hələ formalaşmır, xorion isə ananın qanından zərərli maddələrin və virusların keçməsinin qarşısını ala bilmir.

Embrion tez bölünən hüceyrələr toplusundan ibarətdir. Viruslar üçün bu ən əlverişli mühitdir. Çünki onlar replikasiya zamanı yerli hüceyrələrin nüvəsinə daxil olur və öz genetik kodlarının surətini çıxarır. Virusların hüceyrələri tərk etməsi, sonuncuların ölümü ilə nəticələnir. Əgər böyük insan üçün bir neçə hüceyrənin itirilməsi elə bir əhəmiyyət kəsb eləmirsə, formalaşan embrion üçün bu ciddi itkidir. Nəticədə embrion ya ölür, ya da həyatla uzlaşmaya ağır qüsurlar əmələ gəlir.

Prosesin ağırlığı hamiləlik müddətindən asılıdır: hamiləliyin birinci həftəsində yoluxma çox güman ki, düşüklə başa çatacaq, hansınıkı ana bilməyə də bilər. Bu, güclü menstrual qanama ilə özünü göstərir. Bir necə həftəlik hamiləlikdə isə, infeksiya ağır inkişaf qüsurları ilə başa çata bilər.

2-ci trimestr

Hamiləliyin 12-ci həftəsində artıq cift formalaşmış olur və özünün müdafiə funksiyasını yerinə yetirir. 2-ci trimestrdə KRX nadir hallarda dölə bilavasitə təsir edir. Amma hərdən ciftin zədələnməsi və onda infeksiyaya qarşı spesifik reaksiyanın inkişafı mümkündür. Bu, dölün qidalanmasının pozulması, hipoksiyası və inkişafdan qalması ilə nəticələnir. Lakin ikinci trimestrin ortasına qədər sinir sisteminin formalaşması davam edir. Buna görə də ananın infeksion xəstəliyi dölün baş beyninin zədələnməsinə gətirib çıxara bilər.

Bu dövrdə digər orqanlar artıq formalaşmış olur, onların böyümə və yetişməsi gedir. Buna görə də yoluxma aşağıda sadalanan iltihabi reaksiyalar verə bilər:

• meningit – beyin qişalarının zədələnməsi;
• ensefalit – beyin maddəsinin zədələnməsi;
• pnevmoniya – ağciyərlərin zədələnməsi;
• hepatit – qaraciyərin zədələnməsi.

Əgər ikinci trimestrdə anada başqa problemlər – hestozlar, hamiləliyin pozulma təhlükəsi, ürək və tənəffüs yollarının xroniki xəstəlikləri olarsa, vəziyyət daha da ağırlaşa bilər.

3-cü trimestr

Hamiləliyin üçüncü trimestri ikinciyə uyğun şəkildə inkişaf edir. Bu dövrdə də ciftin zədələnməsi və fetoplasentar çatışmazlıq inkişaf edə bilər. Bu, dölün xroniki hipoksiyasına və bətndaxili inkişafın ləngiməsinə səbəb ola bilər. Uşağın çəkisi artmır, çoxsululuq müşahidə edilir.

Çoxsululuğun üçüncü trimestrdə nəticəsi erkən doğuşlar və normal doğuş fəaliyyətinin pozğunluqları: patoloji preliminar dövr, uşaqlığın yığılmasının pozulması ola bilər.

Hamiləliyin 38-ci həftəsindən uşaq yetişmiş hesab olunur. Bu dövrdəki doğuşlar vaxtında hesab olunur. Ancaq hamiləliyin 38 həftəliyində KRX yenidoğulmuşun xəstələnməsi ilə nəticələnə bilər. Bu zaman uşağın adaptasion imkanları pisləşir:

• doğulduqdan sonra o zəif və az aktiv ola bilər;
• dəri örtükləri sianotik və ya solğun ola bilər – dölün hipoksiyası əlaməti;
• zəif qışqıra bilər;
• tənəffüs pozğunluğu ola bilər.

Hərdən belə uşaqları həkimlər doğuş zalından intensiv terapiya palatasına keçirməyə məcbur qalırlar ki, neonatoloqun nəzarəti altında xəstəliyin nəticələrini minimuma endirmək mümkün olsun.

Uşaq üçün təhlükə təkcə infeksion agentlə deyil, həm də ananın orqanizminin ona reaksiyası ilə əlaqədardı.

Qrip hamiləliyə necə təsir edir?

Bu, qızdırmalı dövrün və intoksikasiya əlamətlərinin ağırlığından asılıdır. Ananın orqanizmi üçün temperaturun qalxması qoruyucu reaksiyadır. 38 dərəcə temperaturda interferonların güclü sintezi baş verir. Onlar virusəleyhinə spesifik vastitələrdi. Mikroorqanizmlərin özləri də yüksək temperatura tab gətirə bilməyib məhv olur. Ancaq 39 dərəcədən yuxarı temperaturun artıq mənfi nəticələri var. Ana orqanizmi hipertermiyaya dözür, amma döldə ciddi mübadilə pozğunluqları baş verə bilər.

Buna görə də vacib qaydanı yadda saxlamaq lazımdır: 38,6 dərəcədən yuxarı temperaturu mütləq salmaq lazımdır.

Diqqət! 38,6 dərəcədən yuxarı temperaturu mütləq salmaq lazımdır!

İntoksikasiya əlamətləri mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyətinin və həmçinin ana orqanizminin müdafiə reaksiyasının nəticəsidir: müdafiə hüceyrələri xəstəlik törədicilərini məhv edir, onların parçalanma məhsulları isə orqanizmi zəhərləyir.

3-cü trimestrdə burun tutulması pis keçirilir. Böyümüş uşaqlıq ağciyərləri sıxır və onları tam dolmağa qoymur. Nəfəsalma həcmi və qanın oksigenləşməsi azalır. Bundan daha çox ana orqanizmi əziyyət çəkir. Uşaq üçün təbiət müdafiə sistemi yaratmışdır: onun hemoqlobini başqa quruluşdadır və daha çox oksigen molekulu birləşdirməyə qadirdi. Buna görə də anada oksigen aclığı olduqda, uşaq bunu elə də tez hiss eləmir.

Iştahanın itməsi, hərəki aktivliyin və təmiz havada gəzintilərin çatmaması ümumi vəziyyətə mənfi təsir göstərir.

Xəstəliyin əlamətləri

KRX çox davam etmir. Adətən xəstə insanla kontaktdan bir neçə saat sonra zəiflik əlamətləri meydana çıxır. Qadınlar yorğunluq, ümumi halsızlıq qeyd edirlər. Temperatur qəflətən qalxır.

Hər bir törədici üçün spesifik əlamətlər vardır ki, onunla törədicinin növünü təyin etmək olar.

1. Qrip temperaturun qəflətən 38-40 dərəcəyə yüksəlməsi ilə özünü göstərir. Intoksikasiya başağrısı, ümumi zəiflik, əzələlərdə ağrı ilə xarakterizə olunur. Selikli asqıraq, quru öskürək, gözlərdə ağrı əmələ gəlir. Bu əlamətlərə qıcolmalar, laringit, traxeit, dəridə səpgilərlə özünü göstərən hemorragiyalar qoşula bilər.
2. Paraqrip hərarətin çox qalxmaması və ya heç qalxmaması ilə fərqlənir, xəstəni güclü asqıraq və quru öskürək narahat edir.
3. Adenovirus infeksiyası uzun müddət davam edən (10 günə qədər) dalğavari gedişli qızdırma ilə xarakterizə olunur. Temperatur 39 dərəcəyə qədər yüksəlir. Başağrısı, zəiflik, iştahanın azalması, əzələ ağrıları, işıqdanqorxma ilə gedən güclü intoksikasiya narahat edir. Boyun, çənəaltı limfa düyünləri böyüyür, yaş öskürək yaranır.
4. Respirator-sinsitial virusla yoluxma temperaturun 38 dərəcəyə qədər qalxması ilə müşayiət olunur, hansı ki, bir həftə davam edir. Bu zaman güclü intoksikasiya və quru öskürək müşahidə olunur.

Kəskin dövrdə qadında titrətmə ola bilər. Temperaturun düşməsi əksər hallarda kritik baş verir – qəflətən, çoxlu tər ifrazı ilə.

Diaqnostika

Qızdırma kimi xəstəlik əlamətləri yaranan kimi, hamilə qadın həkimə müraciət etməlidir. Dərhal bütün aktiv hərəkətlər məhdudlaşdırılmalıdır.

Xəstəyə baxarkən dəri örtükləri və əsnəyin hiperemiyası təyin olunur. Dil ağımtıl ərplə örtülə bilər. Gözlərdə damar toru üzə çıxır. Qrip üçün yuxarı tənəffüs yollarının rinit, laringit, faringit və traxeit kimi zədələnmələri mümkündür.

Analizlər ümumi iltihabi reaksiyanı göstərir. Qanda leykositlərin artması qeyd olunur, limfositlərin – viruslarla mübarizə aparan əsas hüceyrələrin payı artmış olur. Leykositar formul cavan formaların hesabına sola meylli olur. EÇS artır.

Qızdırmalı dövrdə sidiyin ümumi analizi informativ deyil, çünki, bu zaman onda zülalın, qanın, silindrin izlərinın olması mümkündür.

Baxış zamanı həkim mütləq ağciyərlərə qulaq asır. Bu, bronxit və pnevmoniyaya vaxtında diaqnoz qoymaq üçündür. Xırıltılar eşidilərsə – daha dərin müayinə tələb olunur.

Epidemiya dövründə törədicinin növünü təyin etmək üçün əlavə laborator diaqnostika üsullarına ehtiyac yoxdur. Xarakter əlamətlərinə görə həkim törədicini təyin edə bilər, müalicə isə bütün virus infeksiyalarında demək olar ki, eynidir.

Sporadik xəstələnmə halları laborator diaqnostika tələb edir. Bundan ötrü əsnəkdən yaxma götürülür, İFA aparılır və törədici təyin olunur.

Necə müalicə etməli?

Qriplə xəstələnmiş hamilənin müalicəsi ev şəraitində aparılır.

Müalicə rejimi

Xəstəyə xüsusi yataq rejimi təşkil olunmalıdır. Otağın havası tez-tez dəyişilməli (yaxşı olar ki, saatda bir dəfə) və yaş üsulla təmizlənməlidir. Xəstə yeməyi ayrı qabda yeməli və qablar qaynamış su ilə yuyulmalıdır. Onun digər şəxslərlə kontaktı minimuma endirilməlidir.

Qidalanma

Hamilənin qidalanması rasional – yüksək kalorili və vitaminlərlə zangin olmalıdır. Qidada süd-turşusu  məhsulları – qatıq, kəsmik, şor, pendir, süzmə üstünlük təşkil etməli, xörək duzu isə azaldılmalıdır. Əgər ödem yoxdursa, çoxlu maye – çay, şirə, kompot qəbul edilməlidir. Bu, orqanizmdən toksinləri çıxartmaq üçün lazımdır.

Hərarətlə mübarizə

Temperatur 38 dərəcəni keçdikdə – onu salmaq lazımdır. Bunun üçün ilk növbədə qeyri-medikamentoz vasitələrdən istifadə edilir.

Birincisi maksimal dərəcədə soyunmaq lazımdır ki, ətraf mühitlə istilk mübadiləsi asan getsin. Heç bir halda qalın yorğana bürünmək olmaz, bu yalnız hərarəti artıracaq. Sonra su ilə və ya ona bir qaşıq sirkə turşusu əlavə etməklə, bədəni silmək olar. Bu, dəridən suyun buxarlanmasını tezləşdirir və temperaturu salır. İri damarların üstünə kompresslər qoymaq da yaxşı effekt verir:

• gicgahlara;
• boyunda yuxu artyeriyalarının üstünə;
• qoltuqaltı çuxurlara;
• dirsək büküşlərinə;
• qasığa.

Əgər hərarət qalxmağa davam edib 38,5 dərəcəni keçərsə, onda dərman vasitələrinə keçmək lazımdır. Hamilələr bunun üçün Parasetamol istifadə edə bilər. Gündə 2-3 tablet təhlükəsiz hesab edilir. Hər dəfə yalnız birini atmaq olar. "Panadol" daha bir qızdırmasalıcı vasitədir, hansı ki, dölə təsir göstərmir. Aspirinin qızdırmasalıcı kimi hamilələrdə istifadəsi isə qadağandır.

Öskürəyin müalicəsi

Əgər güclü öskürək varsa, bəlğəmgətirici vasitələrdən istifadə etmək lazımdır. Ambroksol birinci trimestrdə qadağandır, amma sonra həkimin nəzarəti altında istifadə edilə bilər. "АЦЦ"-ni hamiləliyin istənilən dövründə istifadə etmək olar, amma yalnız ciddi göstəriş və həkim nəzarəti altında.

"Doktor MOM" öskürəksən tez can qurtarmaq üçün yaxşı vasitələrdən biridir. Lakin əgər, sizi öskürək çox da narahat etmirsə, dərmansız keçinmək tövsiyyə olunur.

Boğaz ağrısının müalicəsi

Boğazı müalicə etmək üçün antiseptik xüsusiyyətləri olan aşağıdakı məhlullarla qarqara etmək məsləhət görülür:

• furasillin məhlulu;
• soda məhlulu;
• duz məhlulu.

Furasillinin yaxşı antiseptik xüsusiyyətləri var, ancaq selikli qişaları qurudur. Buna görə də, quru qıcıqlandırıcı öskürəkdə onu istifadə etmək olmaz. Furasillini aptekdən hazır almaq və ya tablet alıb evdə hazırlamaq olar: 4 tablet Furasillini 800 ml qaynamış suya qatıb tam həll edirlər. Alınan məhlulla gündə 4-5 dəfə qarqara etmək lazımdır.

Qarqara üçün soda məhlulundan da istifadə etmək olar. Bunun üçün 1 qaşıq sodanı bir stəkan suda həll edib, gündə 4-5 dəfə ağız boşluğunu qarqara etmək lazımdır.

Bu üsullar təhlükəsizdir və dölə zərər yetirmir.

Burun tutulmasının müalicəsi 

Buruna damarbüzücü dərmanları damızdırmaq məsləhət görülmür. Amma Akvamaris, Akvalor kimi duz məhlullarından istifadə etmək olar. Onları hər burun deşiyinə 2-3 damcı tökmək və ya püskürtməklə gündə 4-5 dəfə istifadə etmək olar. Müalicə tam sağalana qədər aparılmalıdır.

Burun tutukmasının və boğaz ağrısının öhdəsindən gəlmək üçün inhalyasiyalar da məslhət görülür. Əgər xüsusi nebulayzer yoxdursa, əlaltı vasitələrdən istifadə etmək olar – qazanda suyu qaynadıb ora soda, yod və duz əlavə etmək olar. Bu zaman dəniz havasına bənzər inhalyasiya alınacaq. Suya həmçinin «Звездочка» balzamından kiçik bir hissə də əlavə etmək olar. O, efir yağları ilə zəngindir, hansı ki, tutulmuş burunu tez açır və sağalmanı sürətləndirir.

Fitoterapiya – dərman bitkilərilə müalicə

Qrip zamanı boğazı aşağıdakı dərman bitkiləri ilə qarqara etmək yaxşı nəticələr verir:

1. Çobanyastığı dəmləməsi – 1 xörək qaşığına 1 stəkan qaynar su əlavə edib 10 dəqiqə ərzində dəmləməli, alınan məhlulu süzüb gündə 3-4 dəfə qarqara etməli;
2. Kalendula dəmləməsi – hazırlanma qaydası çobanyastığı kimidir;
3. Şalfey dəmləməsi – 1 xörək qaşığı xırdalanmış yarpağa 1 stəkan qaynar su əlavə edib 30 dəqiqə ərzində dəmləməli, alınan məhlulu süzüb gündə 3-4 dəfə qarqara etməli.

İmmnomodulyatorların istifadəsi

Hamilələrdə immuniteti artıran preparatların istifadəsini hər bir konkret halda mütləq həkimlə müzakirə etmək lazımdır. Çünki onların effektivliyi hələ tam sübut olunmayıb, lakin dölə və hamiləliyin gedişinə mənfi təsir göstərə bilərlər.

Hamilələrə Viferon istifadə etmək olarmı?

Bu da hamiləliyin müddətindən asılıdır. Baxmayaraq ki, o virusa bilavasitə təsir göstərmir, yalnız öz interferonunun yaranmasını stimulə edir, erkən mərhələlərdə onu istifadə etmək olmaz. Rəsmi olaraq hamiləliyin 14-cü həftəsindən onun istifadəsinə icazə verilir.

Viferonun tərkibində interferon və C vitamini var. Bu maddələr xəstəlik törədicilərinə bilavasitə təsir göstərmirlər. POnlar yalnız orqanizmin təbii müqavimətini qaldırırlar. Viferon hamilələrdə həm gel (burunun selikli qişasına çəkilir), həm də rektal şamlar kimi istifadə olunur.

Hamiləliyin ikinci yarısında bətndaxili infeksiya əlamətləri aşkarlandıqda immunoqlobulinlər istifadə edilə bilər. Onları üç dəfə venadaxili yeridilir, sonra 10 gün ərzində interferon tərkibli rektal şamlar təyin olunur.

KRX zamanı antibiotiklərin istifadəsi

KRX zamanı antibiotiklərin istifadəsi mübahisəli məsələdir. Əksəriyyət hallarda infeksiya virus xarakterli olur, antibakterial preparatlar isə onlara təsir göstərmir. Lakin bəzi həkimlər endogen infeksiyanın profilaktikası məqsədilə antibiotik təyin etməyə üstünlük verir. Ancaq belə yanaşma düzgün hesab ediə bilməz, beləki orqanizmin özünün yerli mikroblarında antibiotikə qarşı dözümlük yaranır, bağırsaq mikroflorası isə məhv olur, hansı ki, disbakteriozla nəticələnir. Eyni zamanda belə hallarda uşaqlıq yolunun biosenozu da zərər çəkir, orada da lazımi mikroflora məhv olur və nəticədə göbələklər çoxalıb inkişaf edərək vaginal kandidoz törədir.

Antibiotiklərin istifadəsi üçün əsas səbəb, uzun sürən qızdırmalı vəziyyət, inkişaf etmiş fəsadlar – sinusit, haymorit, bronxit əlamətləri ola bilər. Lakin bununla belə, əgər, KRX-nin əlamətləri uzun müddət keçmirsə, özünü müalicə etmək olmaz, yalnız həkim düzgün müalicə taktikası seçə bilər.

Hospitaizasiya

Bəzi ağır hallarda, qriplə xəstələnmiş hamiləni, stasionarda müalicə etməyə ehtiyac yaranır:

1. ağır fəsadlar (pnevmoniya, sinir xəstəlikləri, hemorragiyalar və s.) yarandıqda;
2. yanaşı gedən xroniki xəstəliklər (xroniki tonzillit, pnevmoniya, pielonefrit və s.) kəskinləşdikdə;
3. ev şəraitində lazımi qulluq və müalicəni təmin etmək mümükün olmadıqda.

Diqqət! Hamilə qadınlarda hər hansı bir dərman preparatını istifadə etməzdən öncə, ondan göslənilən xeyirlə, mümkün mənfi təsirləri müqayisə olunmalıdır!

Qripin doğuş fəaliyyətinə təsiri

Bilavasitə doğuşdan qabaq inkişaf etmiş infeksiya, normal tənəffüsü poza bilər. Doğuş prosesində qadının çoxlu havaya ehtiyacı yaranır, tutlumuş burun isə yaxşı nəfəs almağa imkan verməyəcək. Eyni zamanda öskürək də elə vaxtı tuta bilər ki, normal gücənmə prosesi tamamilə pozular.

Doğum evinə daxil olarkən, hərarəti və soyuqdəymə əlamətləri olan qadınlar observasiyada yerləşdirilir ki, infeksiya digər qadınlara keçməsin.

Xəstəliyin qarşısını necə almalı?

Qripin profilaktikası üçün çox vaxt Oksolin məlhəmi və ya Viferon geli istifadə edilir. Onları evdən çıxarkən burun deşiklərinin selikli qişasına çəkirlər. Əgər soyuq havada ictimai nəqliyyata minməli olsanız, maskadan istifadə etməyiniz məsləhət görülür.

Erkən mərhələlərdə hamilə qadınlara qrip əleyhinə vaksinasiya aparmaq olmaz. Buna görə də sağlam həyat tərzi sürmək lazımdır ki, ümumiyyətlə heç xəstələnməyəsən.

Epidemiya dövründə insanların toplandıqları yerlərdən uzaq durmaq lazımdır. Kütləvi tədbirlər, konsertlər, iri mağazalarda gəzmək yoluxma ilə nəticələnə bilər. Əgər bunlara ehtiyac varsa, onda xəstəlik riskini azaldan tədbirlər görülməlidir:

• asqırandan, öskürəndən uzaq durmaq lazımdır;
• üzə və buruna əllərlə toxunmaq olmaz;
• adamların yığıldıqları yerlərdə yemək yeməməli;
• evə qayıtdıqda əlləri və üzü, həmçinin burun deşiklərini yaxşı yumalı.

Ən yaxşı profilaktika təmiz havada gəzməkdir, əsas da şam və küknar meşələrində. Düzgün qidalanma, yaxşı dincəlmə təbii immuniteti gücləndirən amillərdir.