FOTO: Ovulyasiyadan iki gündən çox keçdikdə hamiləlik ehtimalı

Hamilə qalmağa və qalmamağa çalışan qadınlar mayalanma ilə ovulyasiya prosesləri arasında əlaqənin olduğunu yaxşı bilir. Onlara bəllidir ki, follikulun partlamasından 1-3 gün qabaq baş vermiş qorunmamış cinsi əlaqə daha çox ehtimalla hamiləliyə gətirir. Lakin, əgər cinsi əlaqə ovulyasiyadan sonra olmuşsa, spermatozoid oositə çata biləcəkmi?

Bu məqalədə biz araşdıracağıq görək, ovulyasiyadan sonra hamilə qalmaq olarmı və belə ehtimal üçün maksimal müddət nə qədərdir. Bundan başqa, ikincili və gec ovulyator faza haqqında və onların təyin olunma üsullarından danışacağıq.

Bir qədər fiziologiya

Bəllidir ki, hamiləlik yalnız kişi və qadın cinsi hüceyrələrinin birləşməsi zamanı baş verir. O da məlumdur ki, mayalanma qabiliyyətli spermatozoidlərin hər gün olmasına baxmayaraq (hərçənd onların da yetişməsi 64-74 sutka çəkir), yumurtahüceyrə yalnız ayda bir dəfə – ovulyasiya vaxtı yetişir.

Menstrual tsiklin ovulyator faza adlanan bu dövründə, oosit aşağıdakıları etməlidir:

• follikul partladıqdan sonra qarın boşluğuna çıxmalı;
• uşaqlıq borularının xovları tərəfindən tutulmalı;
• uşaqlıq boruları ilə hərəkət edərək uşaqlıq boşluğuna düşməli.

Yumurtahüceyrə 6-7 sutka ərzində yumurtalıqdan uşaqlıq boynuna qədər gəlir, amma, onun qadın cinsi hormonları ilə requlyasiya olunan həyat qabiliyyəti – 24-36 saat, nadir hallarda isə – 48 saat çəkir.

Belə çıxır ki, ovulyasiyadan dərhal sonrakı iki sutka ərzində hamilə qalmaq ehtimalı maksimaldır. Bu informasiyanı nəzərə alaraq, cinsi əlaqə nə vaxt olmalıdır?

Spermatozoidlərin hərəkət sürəti dəqiqədə 2-4 mm-dir. Tam eyakulyasiya zamanı sürət yüksək olur, bu səbəbdən, onlar uşaqlığa 1-2 dəqiqəyə çatır, amma, sonra yavaşıyırlar. Qeyd edək ki, mayalanma uşaqlığın özündə deyil, onun boruya keçdiyi yerdə baş verməlidir. Məhz bura çatmaq üçün normal və sağlam spermatozoidlərə bir neçə saat gərəkdir.

Mayalanmaya nə təsir edir

Praktikada kişi və qadın cinsi hüceyrələrinin "görüş vaxtı" stabil göstərici deyil – ona çoxlu amillər təsir göstərir. Ovulyasiyadan sonra mayalanma ehtimalı məhz bu amillərdən asılıdır.

Yuxarıda qeyd etdik ki, follikuldan çıxmış yumurtahüceyrə 36 saat ərzində sağ qalır. Yəni, əgər qadın hiss etsə ki, onda ovulyasiya baş verib, mayalanma üçün cinsi əlaqə bu arada olmalıdır. Ən optimalı, cinsi əlaqənin ovulyasiyadan sonrakı ilk 12 saat ərzində, yəni, hamilə qalmaq üçün ən yüksək ehtimal dövründə olmasıdır. Amma, hətta əlaqə bir sutkadan sonra olsa belə, mayalanma şansı yüksəkdir.

Ovulyasiyadan sonrakı gün hamilə qalmaq olarmı?

Cavab müsbətdir: oosit hələ sağdır və mayalana bilər. Əgər cinsi əlaqə ovulyasiyadan 33-34 saat sonra olarsa (3-4 saat spermatozoidin yumurtahüceyrəyə çatması üçün tələb olunan vaxtdır), hamilə qalmaq ehtimalı yenə də yüksək qalır.

Əslində proqnoz üçün aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:

• Qadının bədən temperaturu, vaginal sekretin miqdarı və pH-ı. Uşaqlıq yolunda temperaturun qalxması (onun iltihabında), onun mayesinin turşuluğunun artması və miqdarının azalması spermatozoidlərin yaşama müddətini azaldır.
• Spermatozoidlərin miqdarı: əgər eyakulyatda onların miqdarı 60 milyondan az olarsa, mayalanma şansı xeyli azalır. Məsələ burasındadır ki, spermanın böyük təzyiqlə atılmasına baxmayaraq, ona qarşı vaginal maye axır və bu səbəbdən yalnız hər 5 spermatozoiddən biri lazımi istiqamətdə hərəkət edə bilir.
• Spermatozoidlərin keyfiyyəti: onların hərəki aktivliyi nə qədər yüksək olarsa, mayalanma şansı da bir o qədər çox olar.
• Qadının qanında progesteronun səviyyəsi. Bu hormon nəinki orqanizmi hamiləliyə hazırlayır, həm də son məlumatlara əsasən spermatozoidlərin hərəkətini tezləşdirir. Progesteron spermatozoidlərdə kalsium kanalcıqlarını aktivləşdirir ki, bu da onların quyruqcuqlarının hərəkətini tezləşdirir.
• Qadında orqazmın olması. Bu zaman uşaqlıq boşluğuna düşən spermatozoidlərin sayı artır: adətən spermatozoidlər vaginada olan sekretə qarşı gedir, orqazm olduqda isə, uşaqlıq sanki "sovurucu" hərəkət edir.
• Kişidə xayaların vəziyyəti. Sıx paltar, bədən temperaturunun qalxması, hamama və saunaya getmək, isti vanna qəbul etmək həm əmələ gəlmiş spermatozoidlərə, həm də, xayalarda yeni hüceyrələrin əmələ gəlməsinə ölümcül təsir edir.
• Spermatozoidlərin yetişməsi üçün lazım gələn müddətin azalması. Bu, xaya və artımlarının xəstəliklərində və cinsi əlaqə tez-tez olduqda olur.

Beləliklə, əgər qadının yumurtahüceyrəsi 48 saat yaşayırsa və yuxarıda sadalanan bütün şərtlər uyğun gələrsə, ovulyasiyadan 2 gün sonra mayalanma baş tuta bilər.

Ovulyasiyanın qeyri-adi növləri

Adətən ovulyasiyadan 4 gün sonra hamilə qalmaq olarmı sualına həkimlər mənfi cavab verir, lakin, hamiləlik yenə də baş verə bilir. Bu necə mümkündür?

Birincisi, ovulyasiya düzgün təyin olunmaya bilər. Əksər qadınlar bunu yalnız öz hisslərilə – ifrazatın dəyişməsi, döşlərin gərginləşməsi, xarakter ağrıların olması ilə təyin edirlər. Amma, belə simptomlar dəqiq deyil, təxminidir, ovulyasiya baş verənə qədər hiss edilə bilər.

Həmçinin oxuyun: Ovulyasiya vaxtı döşlərdə ağrı

İkincisi, yumurtahüceyrənin çıxması heç bir əlamətlə müşayiət olunmaz və qadın elə hesab edər ki, o, tsiklin tam ortasına düşür. Əslində isə, stabil tsikldə ovulyasiya günü növbəti aybaşının ehtimal olunan vaxtına görə hesablanır — ondan 14 gün çıxılır. Bu, onunla əlaqədardır ki, tsiklin lütein fazası əksər qadınlarda stabil olub, 2 həftə çəkir.

Üçüncüsü, xarici və daxili şəraitin dəyişməsinə uyğun olaraq ovulyasiya periodik və ya daimi əsasda (xəstəliklər zamanı) gec baş verə bilər, məsələn, menstruasiyadan 10-11 gün əvvəl. Belə hallarda qadın elə bilir mayalanma təhlükəsiz günlərdə baş vermişdir, amma, əslində ovulyasiya gec baş vermiş olur.

Dördüncüsü, ovulyasiya ikili ola bilər. Bu o deməkdir ki, cari tsikldə yumurtalıqda iki follikul yetişib partlayır, özü də, ikinci oosit bir neçə saatdan 10 günə qədər (ondan gec ola bilməz, çünki, buna hormonlar mane olur) gec çıxa bilər. Belə çıxır ki, ovulyasiyadan 5 gün sonra mayalanma artıq mümkün deyil, amma, baş verir və bunun əsas səbəbi – ovulyasiya etmiş ikinci yumurtahüceyrədir.

Gecikmişə nisbətən ikili ovulyator faza – nadir hadisədir. Əsasən o EKM protokoluna görə yumurtalıqların stimulyasiyası zamanı rast gəlinir, ancaq, güclü stresdən, nadir və qeyri-requlyar cinsi əlaqə zamanı da ola bilər.

2 yumurtahüceyrənin yetişməsi halları, özü də 7-10 günlük intervalla, birinci ovulyasiyadan bir həftə sonra mayalanmanın baş verməsinə imkan verir. Əgər ikili ovulyasiya istisna edilirsə, deməli ovulyasiya günü düz təyin olunmayıb.

Ovulyator fazanı təyin edən zaman səhvlərdən necə qaçmalı

Ovulyasiya gününü təyin edərkən təkcə öz hisslərinizə əsaslanmaq deyil, həm də, bir neçə üsuldan istifadə etmək məsləhət görülür:

1. Bazal temperaturun təyini. Bazal temperaturu hər gün ölçüb və xüsusi qrafikə qeyd etməklə, qadın təkcə ovulyasiya gününü təyin etmir, həm də, ovulyasiyanın növbəti aybaşıdan 14 sutka əvvəl və ya sonra baş verməsini də bilir. Ginekoloq isə qrafikə görə ikinci ovulyasiyanın da olduğunu görəcək və progesteronun istehsalı barədə nəticə çıxaracaq, hansı ki, mayalanma qabiliyyətinə təsir edir.
2. Ev üçün ovulyasiya testi – sidikdə LH-ın səviyyəsini təyin edir. Onun köməyilə təkcə ovulyasiya günü deyil, həm də, ovulyator tsiklin yerdəyişməsi təyin olunur. Hətta, iki oositin çıxması zamanı testin heç bir xüsusiyyəti olmayacaq: əgər iki oosit eyni vaxtda çıxarsa, o, daha aydın olacaq. Əgər onların arasında interval olarsa, birinci müsbət testdən sonra qadın ikincini aparmayacaq.
3. Follikluometriya — bu ultrasəs müayinə üsulu bir və ya bir neçə follikulun yetişdiyini təyin edə bilər.

Əgər cinsi əlaqə ovulyasiyadan sonra olmuşsa nə etməli?

Əgər hamiləlik arzu olunmursa, qorunmamış cinsi əlaqə isə ovulyasiyadan sonra 2-3 gün ərzində baş vermişsə, yaxşı olar ki, sığortalanaraq tərkibində çoxlu miqdarda progesteron olan tabletlərdən biri, məsələn, Postinor qəbul olunsun. Əgər cinsi əlaqə follikulometriya ilə dəqiq təyin olunmuş ovulyasiyadan 3 gündən sonra baş vermişsə, heç bir əlavə dərman qəbuluna ehtiyac yaranmır.

Əgər ovulyator fazanı qadın özü hisslərinə görə təyin etmişsə və hamiləlik arzu olunmursa, yaxşı olar ki, risk edilməsin və təcili kontrasepsiya aparılsın. Nəzərə almaq lazımdır ki, preparatlar menstruasiyanı ləngidib və döşlərdə gərginlik verə bilər.

Hamiləlik testini nə vaxt etmək lazımdır?

Spermatozoidlə oosit birləşərək vahid hüceyrə əmələ gətirir və sonra bölünərək endometriuma doğru hərəkət edir. Rüşeym endometriuma girdikdən sonra (implantasiya), hamiləlik testi aparmaq olar. Bu, ovulyasiyadan 9-10 gün sonra baş verir. Və əgər cinsi əlaqə ondan 1-2 gün sonra olmuşsa, yenə də, ovulyasiyadan 9-10 gün sonra hamiləlik test aparmaq lazımdır.