Doğuşa qədər inkişafın əsas əlamətlərindən biri uşağın tərpənişləridir. Spontan hərəkətlər artıq embrional dövrlərdə olur. Hamiləlik müddəti artdıqca onların gücü atır, amplitudu isə azalır. Çünki uşaq böyüyür və uşaqlıq boşluğunun daha çox hissəsini tutur. Hamiləliyin son dövrlərində, o, demək olar ki, dəqiqədə bir dəfə tərpənir və hərəki aktivliyi ayıq vaxtının 30%-ini təşkil edir.

Hərəki aktivliyin norması

Bətndaxili dövrdə hərəki aktivlik doğulacaq uşağın temperamenti və fərdi xüsusiyyətlərini nümayiş etdirir. Bu səbəbdən qadınlar onu fərqli hiss edir — zəif tərpənişdən qaraciyər, sidik kisəsi, qarın divarına güclü və bəzən ağrılı zərbələrə qədər. Hamiləliyin sonlarında aktivlik daha stabil olur və bəzən ana onun olacağını deyə bilir, məsələn, yanıüstə uzandıqda və ya havasız otaqda olduqda.

Hərəki aktivliyin fərdi xüsusiyyətləri uşaq doğulduqdan sonra da qalır, hətta bir yaşına qədər müşahidə edilə bilər. O, irsi amillərdən asılıdır.

Uşağın aktivliyinə xarici amillər, məsələn, ananın qanındakı stres hormonu – kortizolun səviyyəsi də təsir edə bilər. Əgər qadın həyəcanlıdırsa, uşaq daha aktiv hərəkətlər edir.

Həm oğlan, həm də qız uşaqları ana bətnində təxminən eyni intensivliklə hərəkət edir. Oğlanlar daha çox ayaqlarını, qızlar isə əllərini tərpədir.

İlk tərpənişlərdə qadın daxildə zəif hisslər keçirir. Adətən, bu, hamiləliyin 19-21-ci həftələrində baş verir. Bu zaman hissiyyat fərqlənir: kimisi çırpınan balıq, uçan kəpənək, kimisi də – ləpələnən su dalğası kimi təsvir edir. Hər bir halda bu hisslər ağrısız olur və diskomfort vermir.

Təkrar hamiləliklərdə uşaqlıq divarı daha həssas olur, nəinki ilk hamiləlikdə. Belə hamilələr artıq 15-ci həftədən uşağın tərpənişini hiss edə bilər. Digər tərəfdən, artıq çəki olduqda bu müddət 25-ci həftəyə qədər uzanır.

Əgər uşaq uzun müddət aktiv hərəkət etmirsə, bu, hamiləlik müddətinin düzgün təyin edilmədiyini göstərə bilər. Belə olduqda bütün şübhələri ultrasəs müayinəsi dağıda bilər.

Hamiləliyin müxtəlif dövrlərində dölün hərəki aktivliyi

Bütün hamiləlik boyu dölün hərəki aktivliyi və uyğun olaraq qadının hissləri dəyişir. Aşağıda verilən məlumatlar bətndaxili inkişafın müxtəlif dövrlərində uşağın normada necə hərəkət etməli olduğunu bilmək üçün sizə kömək edəcək.

1-ci trimestr

İlk 3 ay ərzində uşaq sürətli inkişaf edir. O, dölyanı maye və qişalarla əhatə olunur, uşaqlığın divarı ilə qorunur. Bu səbəbdən onun hərəkətləri hiss olunmur. Amma USM-də artıq 8-12-ci həftələrdə embrionun ətraflarının xaotik hərəkətlərini görmək olar. Bu onu göstərir ki, sinir sistemi artıq yetişib və əzələlərə siqnal göndərə bilir. 10-cu həftədən udma refleksi formalaşır. 17-ci həftədən uşaq yüksək səslərə tərpənişlə reaksiya verir. 19-cu həftəyə yaxın əllərlə aktiv hərəkət yaranır — uşaq göbək ciyəsinə toxunur, yumruğunu büküb açır, sifətinə toxunur, barmaqlarını sovura bilir.

2-ci trimestr

İkinci trimestrdə uşaq böyüməkdə davam edir. Onun ətrafları böyük adamın əl və ayaqlarına oxşamağa başlayır. 14-15-ci həftələrdə hərəki fəaliyyət daha intensiv olur. Embrion uşaqlıq divarından özünü itələməklə dölyanı mayedə sərbəst üzür. Lakin kiçik olduğundan qadın onu başlanğıcda hiss eləmir.

18-ci həftədə uşaq elə ölçüyə çatır ki, artıq onun yerdəyişməsini hiss etmək olur. Uşaq əvvəlki kimi uşaqlıq boşluğunda daimi bir yerdə qalmadığından, onun zərbələri qarnın müxtəlif şöbələrində hiss edilə bilər. Bu zaman uşaq ayaqları və əlləri ilə döyəcləyə, göbək ciyəsini oynada, başını çevirə bilər. Onun çevrilməsi zamanı qadın intensiv diskomfort hiss edir. Bu zaman hamilənin qarnının formasını dəyişdiyini görmək olar.

Bu dövrdə uşaq başını tərpədir, geriyə və yana əyir. Bu, vestibulyar aparatın və baş beynin hərəki zonalarının aktiv inkişafını göstərir. Uşaq öz oxu ətrafında fırlanır və uşaqlıq boşluğunda vəziyyətini tez-tez dəyişir.

20-ci həftədə, o, daimi hərəkətdə olur — sutkada 200-ə qədər tərpəniş edir, hansı ki, həmişə hiss edilmir. Ayaq və bədənin hərəkəti 100% bilinir, ayrı-ayrı "təpiklər" – 56% halda, əllərin hərəkəti isə yalnız ayaqla birlikdə olduqda hiss edilir. Orta hesabla uşağın bütün hərəkətlərinin 85%-i hiss edilir. Çox vaxt hıçqırığa bənzər hərəkətlər rast gəlinir. Bu tamamilə normal hal olub, uşağın qaraciyərinin böyük olması ilə əlaqədardır. Sonuncu diafraqmanı sıxır, hansındankı azan sinir keçir. Onun qıcıqlanması uşaqda inkişaf üçün təhlükəli olmayan hıçqırıq verir. Belə hıçqırıq uşaq doğulandan sonra da təxminən yarım il ərzində rast gəlinə bilər.

Uşağın tərpənişlərini ikinci trimestrdə saymaq lazımdırmı?

Xeyr, 26 həftəyə qədər ona fikir vermək lazım deyil.

3-cü trimestr

Üçüncü trimestrin başlanğıcında uşaq intensiv çevrilərək özü üçün rahat vəziyyət axtarır. 31-ci həftədə, o, adətən son daimi vəziyyətini alır (çox vaxt baş aşağıda və ayaqlar bükülmüş vəziyyətdə), hansı ki, doğulana qədər dəyişmir. Bu, düz vəziyyətdir. Bu zaman onun hərəkətləri ananın qarnının yuxarısında hiss olunur. Əgər uşağın ayaqları aşağıda olsaydı, hərəkətlər də daha çox aşağıda olardı.

35-ci həftədən sonra hərəki aktivlik artır və diskomfort verə bilər. Tərpənişlərin sayı sutkada 600-ə çatır. Doğuşa yaxın dövrdə dölün tərpənişləri azalır, çünki ona uşaqlıq boşluğunda artıq hərəkət etmək üçün yer qalmır.

USM göstəriciləri

Hamiləliyin ilk aylarında embrionun hərəkətlərini yalnız USM-də obyektiv qiymətləndirmək olar. İlk həftələr nizamsız tərpənişlər müşahidə olunur, zaman keçdikcə daha dəqiq və yaxşı formalaşmış olur. Həmçinin dölün daxili orqanlarının hərəkətləri ayırd edilir.

Nizamsız hərəkətlər hamiləliyin 8-ci həftəsindən 20-ci həftəsinə qədər görünür. 8-ci həftədən 12-ciyə qədər xüsusi "soxulcanabənzər" hərəkətlər görmək olar, 22-ci həftədən sonra əl və ayaqların qayçıvarı hərəkətləri müşahidə olunur.

Vissseral fəaliyyət, yəni, daxili orqanların hərəkətləri USM-də 1-ci trimestrdə görünür. 6 həftəlik embrionda ürəyin fəaliyyəti artıq qeyd olunur. 14-cü həftədən mədənin yığılması görünür.

Əmmə hərəkətləri 16-ci həftədən başlayır. USM-də sidik ifrazı ilə əlaqədar sidik kisəsinin də periodik boşalmasını görmək olar.

CƏDVƏL: Müxtəlif hərəkətlərin əmələgəlmə müddətləri

Tərpənişlərin xarakteri	Hamiləlik həftəsi
Ətrafların xaotik hərəkətləri	8
Ətrafların açılması	10
Tənəffüs hərəkətləri	11
İradi hərəkətlər	16
Udma hərəkətləri	19
Sinxronlaşmış hərəkətlər	20

Dölün hərəkətlərini necə təyin etməli

28-ci həftədən sonra həkim gələcək anaya uşağın hərəkətlərini saymağı məsləhət görə bilər. Qeydiyyatı hər gün aparmaq lazımdır. Bu, uşağın hərəki aktivliyi və sağlamlıq vəziyyəti haqqında tam informasiya almaq üçün lazımdır.

Belə cədvəli düzgün doldurmaq üçün hərəkət kimi nəyin qəbul olunduğunu bilmək lazımdır. Bu məqsədlə tək itələmə deyil, hərəkətlər kompleksi nəzərə alınır. Məsələn, əgər uşaq qarın divarına vurub, sonra çevrilərək hərəkətlərini davam edərsə, bu, bir hərəkət kimi qiymətləndirilir.

Dölün hərəki aktivliyinin təyini üçün müxtəlif üsullar var.

Pirson üsulu

Bu, ən çox yayılmış üsuldur. Hərəkətləri səhər saat 9-dan izləmək lazımdır. Uşaq 10 dəfə yerini dəyişdikdən sonra cədvəldə qeyd edib bir də günün axırına qədər onun aktivliyinə nəzarət edilmir. Növbəti gün səhərdən sayım yenidən başlayır.

Bu üsul hər bir hərəkəti, onların sayını və davam müddətini qeyd eləmir. Əgər qadın 10 tərpəniş hiss etdisə, deməli, uşaqda hər şey yaxşıdır. Pirson üsuluna görə uşağın hərəkətləri axşam saat 9-a qədər qeyd edilməlidir.

Kardiff üsulu

Bu üsul da "10-a qədər sayım" prinsipinə əsaslanır. Lakin, o, uşağın fərdi xarakterini də nəzərə alır. Uşaqların bəziləri gecə oyanır, gündüz isə yatır. Kardiff üsulu sayımın nə vaxt başlanmalı olduğunu qəti demir. Hamilə qadın sutkanın istənilən vaxtı uşağın ilk hərəkətini cədvəldə qeyd edir və əmin olur ki, uşaq sonrakı 12 saat ərzində 10-a qədər hərəkət edib. 10-cu hərəkət də cədvəldə qeyd edilir.

Sadovski üsulu

Bu üsul çox sadədir: hər yemək yedikdən sonra uşağın hərəkətləri nəzərə alınır. Beləki, hər dəfə yemək yedikdən sonrakı 2 saat ərzində, o, 4 dəfədən az olmayaraq hərəkət etməlidir. Bu üsulun daha dəqiq variantı var: şam yeməyindən sonrakı 1 saat ərzində dölün hərəkətlərinin sayı normada 10-dan çox olmalıdır. Əgər 10-dan azdırsa, sonrakı bir saat ərzində də sayı davam etdirmək lazımdır. Əgər 2 saat ərzində hərəkətlərin sayı 10-u keçirsə, demək uşaq normal inkişaf edir.

Axşamlar hərəki aktivlik adətən artır. Əgər bütün sutka ərzində aktivlik təxminən bərabər bölünərsə, bu, dölün oksigen aclığından xəbər verə bilər.

Hərəki aktivliyi təyin etmək nə üçün lazımdır

Uşaq üçün təhlükəli vəziyyətlərdən biri — hipoksiyadır. Bu, oksigen aclığı olub, ciftdə normal qandövranının pozulması nəticəsində baş verir. Uzun müddətli hipoksiyada uşağın sinir və ürək-damar sistemləri zədələnir, əqli və fiziki inkişaf dayana bilər. Hipoksiya əlamətlərini vaxtında aşkar etmək üçün 28-ci həftədən başlamaqla uşağın hərəkətlərini müntəzəm izləmək lazımdır.

3-cü trimestrdə qadın adətən bilir uşağı necə tərpənir. Onun aktivliyində olan bütün dəyişikliklər aydın görünür. Əgər hamilə qadın səhərdən bir neçə saat ərzində uşağın tərpənişini hiss etmirsə, bir neçə yüngül fiziki hərəkətlər etməli və ya pilləkənlə 1-2 mərtəbə çıxmalıdır, sonra isə sol böyrüüstə uzanmalıdır. Fiziki gərginliyin əvəzinə konfet yemək və ya süd içmək olar. Adətən bundan sonra uşaq hərəkət etməyə başlayır.

Əgər bu üsullar kömək etməzsə, təcili həkimə müraciət etmək lazımdır.

Məsləhət görürük: Dölün hipoksiyası.

Dölün doğuşdan qabaq hərəki aktivliyi

Doğuşdan bilavasitə qabaq dölün hərəki aktivliyinin xarakteri dəyişir. Uşaq az, lakin güclü hərəkətlər edir, hansı ki, onun doğulmağa hazırlaşması və yerin darlığı ilə əlaqədardır. Bu zaman demək olar ki hər bir hərəkət hiss edilir. Hamiləliyin sonlarında dölün başı çanağa daxil olur, bədəni aşağı düşür. Qadın bu dövrdə tənəffüsün xeyli asanlaşdığını qeyd edir.

Uşaq bundan sonra artıq çevrilə bilmir.

Dölün ən çox aktivliyi 37-ci həftədə qeyd edilir, lakin 38-ci həftədən sonra nəzərə çarpacaq dərəcədə azalır. Bu, 40 həftə davam edən hamiləliklərə aiddir. Hərəki aktivliyin 7-10 gün qabaqdan azalması erkən doğuş əlaməti ola bilər. Məhz bu vaxt lazımi şeyləri yığaraq doğum evinə getməyə hazırlaşmaq lazımdır.

Hərəki aktivlik azaldıqdan sonra uzaq səfərlərə çıxmaq və tək qalmaq olmaz, çünki, doğuş hər an başlaya bilər.

Əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, hərəkətlər hər gün sayılmalıdır. Həddən artıq aktivlik və ya əksinə, hərəkətlərin gündə 3-ə qədər azalması həkimə müraciət etmək üçün əsasdır.

Hamiləliyin 38-39-cu həftələrində qadın 6 saat ərzində dölün 10-a qədər və ya 12 saat ərzində 20-dən az olmayan tərpənişlərini hiss etməlidir. Orta hesabla uşaq bir saat ərzində 1-2 dəfə hərəkət edir, amma hesablama müddəti uzun olmalıdır, çünki, uşaq ana bətnində tez-tez yatır.

Normadan kənaraçıxma

Bətndaxili inkişaf dövründə uşağın hərəkətləri gücünə, davametmə müddətinə, tezliyinə və digər xüsusiyyətlərinə görə dəyişə bilər. Belə dəyişikliklər hamiləliyin gedişində problemlərin olmasından xəbər verə bilər.

Əgər dölün hərəki aktivliyi azalıbsa, səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:

• uşaq yatır və ya dincəlir;
• uşağın anası yüksək səs və ya vibrasiya mənbəyi yaxınlığındadır;
• qadın uzun müddət gəzib (yırğalama effektinə görə);
• dölyanı mayenin çox olması.

Əgər 3-4 saat ərzində uşağın tərpənişi yoxdursa, bu normaldır. Patoloji dəyişikliklər zamanı dölün hərəkətləri 6-12 saat ərzində olmur. Bu, ağır hipoksiyadan, yəni, dölün oksigen aclığından xəbər verir. Belə vəziyyətin əsas səbəbləri hamiləliyin təhlükəli ağırlaşmaları – ciftin vaxtından əvvəl qopması, dölün bətndaxili ölümü ola bilər.

Yüksək hərəki aktivlik aşağıdakı səbəblərdən yarana bilər:

1. Ananın hərəkətsiz vəziyyəti, hansı ki, "yırğalama" effekti olmur.
2. Qadının həddən artıq fiziki aktivliyi, dölün qan təchizatını azaldır.
3. Ananın aclığı və ya əksinə, həddən artıq yedikdən sonra qanda qlükozanın səviyyəsinin qalxması.
4. Göbək ciyəsinin müvəqqəti sıxılması oksigen aclığına gətirir: uşaq o qədər hərəkət edir ki, göbək damarları açılsın.
5. Dölyanı mayenin az olması.
6. Qadının olduğu yerin havasında oksigen azlığı, passiv və aktiv siqaretçəkmə.
7. Ağrılı və xaotik hərəkətlər hansı ki, əvvəlkilərdən fərqlənir, erkən doğuşun əlaməti ola bilər.

Əksər hallarda yüksək hərəki aktivlik təhlükə daşımır və xoşagəlməz faktorlar aradan qaldırıldıqda keçib gedir. Tərpənişlər bir neçə gün ərzində azalarsa — həkimə müraciət etmək lazımdır, 12 saat ərzində olmadıqda isə — təcili tibbi yardım tələb oluna bilər.