Süd vəzin quruluşu və funksiyaları

Bu məqalədə biz süd vəzin quruluşu, inkişafı və funksiyalarından danışacağıq.

Süd vəzlərinin quruluşu və funksiyaları

Böyük qadının süd vəzləri vəzli toxumadan və onun arasındakı birləşdirici və piy toxumalarından ibarətdir. Vəzi örtən dəridən daxilə birləşdirici toxuma atmaları keçərək onu 15-20 paya bölür. Hər bir pay öz növbəsində daha kiçik payçıqlara bölünür. Paycıqlararası sahələr piy toxuması ilə doludur. Piy toxuması vəzin döş qəfəsinə birləşdiyi əsasında da çox olur. O, sanki vəz üçün yastıq rolunu oynayır. Piy toxumasının miqdarından süd vəalərinin forma və ölçüsü asılıdır.

Demək olar ki, süd vəzlərinin vəzli hissəsi ayrı-ayrı kiçik süd vəziciklərindən təşkil olunmuşdur, hansı ki, vəzin paycıqlarında yerləşir. Hər bir süd vəziciyi, ucunda genişlənmə – alveol olan şaxələnən borucuqlardan ibarətdir.

Süd məhz alveollarda əmələ gəlir və borucuqlar vasitəsilə axacaqlara ötürülür. Borucuqların son hissələri süd yolları adlanır və genişlənmiş süd sinuslarına açılır. Süd sinusları isə öz növbəsində giləyə açılır.

Gilə və onu əhatə edən piqmentləşmiş dəri – areola çoxsaylı sinir ucu və əzələ liflərilə zəngindir. Sinir uclarının hesabına südvermə dövründə giləyə toxunarkən süd ifrazı baş verir. Sinir ucları gilələri yüksək hissiyyatlı erogen zonaya çevirir. Seksual oyanma zamanı isə, əzələ liflərinin yığılması gilələri yuxarı qaldırır.

Süd vəzləri yetkinlik çağında

Cinsi yetkinlik dövrunə qədər süd vəzləri qız uşaqlarında rudimentar vəziyyətdə olur, qısa və şaxələnməyən borucuqlardan ibarət olur, alveollar olmur.

Cin yetkinlik dövründə yumurtalıqlarda sintez olunan estrogenlərin təsirindən, süd borucuqları uzununa böyüyür və şaxələnir, uclarında alveollar yaranır. Eyni vaxtda piy və birləşdirici toxuma da artır və vəz böyüyərək, böyük qadınınkına xas görkəm alır.

Süd vəzləri və aybaşı tsikli

Menstruasiyanın başlaması ilə əlaqədar süd vəzlərində də tsiklik dəyişikliklər baş verir. Siklin ikinci fazasında sintez olunan progestronun təsirindən alveollar böyüməyə başlayır. Lakin progestronun aybaşı tsikli zamanı sintezi qısa müddət davam etdiyindən (12-14 gün), alveollar axıra qədər yetişməyib geri sovrulur.

Menstrual tsiklin sonuna yaxın süd vəzləri bir qədər böyüyür, zəif ağrılı ola bilər (hamıya yaxşı bəlli olan vəzlərin "bərkiməsi" yaranır). Əgər bu proses həddən artıq olarsa, qadına diskomfort yaradar. Süd vəzlərin bərkiməsi və ağrılı olması, predmenstrual sindromun əlaməti ola bilər.

Süd vəzi hamiləlikdə

Tam inkişafına süd vəzləri yalnız hamiləlikdə çatırlar. Uzun müddət sintez olunan progestronun təsirindən alveollar nəhayət ki, formalaşır. Hamiləliyin sonunda digər hormon – prolaktinin sintezi qəflətən qalxır. Prolaktin alveollarda xüsusi sekret – malozivanın əmələ gəlməsinə səbəb olur. Maloziva adi qadın südündən proteinin çox, lipidlərin isə az olması ilə fərqlənir.

Doğuşdan sonra ilk günlər süd vəzi yetişmiş adi ana südü sintezinə keçir və laktasiya funksiyasını yerinə yetirməyə başlayır. Alveollarda südün ifrazını idarə edən əsas hormon – oksitosindir. Süd vəzin funksiyalarına həmçinin qalxanvari vəz hormonları da təsir göstərir. 

Süd vəzlərinin ən çox rast gəlinən xəstəlikləri

Süd vəzlərinin ən çox rast gəlinən xəstəliklərinə aiddir:

• mastopatiya. Bu terminlə süd vəzin demək olar ki, bütünü xoşxassəli xəstəliklıərini adlandırırlar.
• süd vəzi xərçəngi.

Az rast gəlinən xəstəliklərə aiddir

• mastit: süd vəzlərinin əksərən doğuşdan sonra yaranan irinli iltihabi xəstəliyi.
• süd vəzlərinin dərisinin qeyri-şiş mənşəli xəstəlikləri (gilənin ekzeması, bakterial infeksiyası, vəzin altındakı büküşün kandidozu).