FOTO: Ciftin vaxtından əvvəl – erkən qopması

Normal yerləşmiş ciftin vaxtından əvvəl qopması bütün hamilə qadınların 0,5-1.5%-ində rast gəlinir və ana və uşaq ölümü ilə sıx bağlıdır. O, hamiləliyin həm erkən və gec dövrlərində (57% halda), həm də, doğuşun açılış və qovma mərhələlərində (43%) baş verə bilər. Bu patologiyada normal yerləşmiş cift uşaqlıq divarından vaxtından əvvəl, yəni, doğuş prosesi hələ başlamamış soyulur.

Ciftin qopması nə ilə təhlükəlidir

Ciftin mayası hamiləliyin lap əvvəllərindən qoyulur və 16 həftədə formalaşması başa çatır. O, dölü oksigen və qidalı maddələrlə təmin edir, hormon və antitellər sintez edir, mübadilə məhsullarını döl orqanizmindən çıxarır. Başqa sözlə, dölün normal inkişafı və böyüməsi üçün şərait yaradır.

Bu fəaliyyət xorion qişası vasitəsilə həyata keçirilir. Plasentanın endometriuma birləşdiyi yerdə xovlardan təşkil olunmuş qalınlaşma vardır. Xovların arasındakı arakəsmələrdə ananın qan damarları yerləşir.

Xovlar damarların divarını dağıdan xüsusi ferment sintez edir. Bu səbəbdən xovlararası sahədə həmişə ananın qanı olur. Bəzi xovlar arakəsmə damarları ilə bilavasitə əlaqədə olur. Beləliklə, cift və ondan ayrılan göbək ciyəsi vasitəsilə dölün ana orqanizmi ilə əlaqəsi təmin olunur.

Ciftin uşaqlıq divarından ayrılması zamanı damarlar zədələnir və qanaxma baş verir. Yaranan hematoma böyüyərək cifti uşaqlıqdan ayırır və nəticədə aşağıdakı proseslər baş verir:

1. Xarici və ya daxili qanaxma, bəzən hətta ağır dərəcəli.
2. Ana və döldə damardaxili laxtalanma sindromu və bunun da nəticəsində – poliorqan çatmamazlığı. Bu sindrom təkcə uşaqlıqda deyil, həmçinin, digər orqanlarda çoxlu trombların, qansızmaların, qanaxmanın olması ilə özünü büruzə verir.
3. Dölün qan təchizatının pozulması və onda ağır hipoksiyanın, hətta, asfiksiyanın inkişafı.

Bu səbəblər təkcə dölün deyil, həm də ananın ölümü ilə nəticələnə bilər.

Ciftin vaxtından əvvəl soyulmasının səbəbləri

Elmin bu problem istiqamətində qazandığı uğurlara baxmayaraq, onun inkişaf səbəbləri və mexanizmləri barədə vahid fikir yoxdur. Əksər tədqiqatçılar hesab edir ki, əsas səbəb hamilə qadında olan və çox vaxt gizli keçən sistem xəstəlikləridir.

Əsas səbəblər 3 qrupda birləşdirilir:

1. Damar mənşəli səbəblər. Bunlara endotelin iltihabı, damar divarları keçiriciliyinin artması, damarların qeyri-adekvat spazmı və ya parezi, xorion xovlarının endometriuma səthi daxil olması aiddir.
2. Qanın laxtalanma sistemində pozğunluq, hansı ki, həm səbəb, həm də nəticə kimi özünü göstərir. Onun inkişafında əsas əhəmiyyət antifosfolipid sindroma verilir. Ona genetik meyl olur, həm kəskin, həm də, xroniki infeksiyalarda aydın və gizli formada ortaya çıxır. Bundan başqa qanın laxtalanması C proteini, angiotenzin-2-nin genetik defisiti ilə əlaqədar ola bilər. Bu zaman mikrotromblar formalaşır və plasentanın uşaqlıq divarına normal birləşməsinə mane olur.
3. Mexaniki səbəblər. Bunlara uşaqlıqdaxili təzyiq və həcmin qəflətən dəyişilməsi aiddir. Bu zaman ciftin birləşdiyi yer miometriumun yığılması səbəbindən kiçilir, lakin, ciftin yığılma qabiliyyəti olmadığı üçün, o, uşaqlıq divarından qopur. Bəzi tədqiqatçılar mexaniki amilləri əsas səbəb yox, provokasiyaedici kimi qiymətləndirir.

Risk amilləri

Ciftin vaxtından əvvəl qopmasının risk amillərinə aiddir:

• uşaqlıqdankənar damar patologiyaları – hipertoniya xəstəliyi, kəskin infeksion xəstəliklər (qrip);
• sidik-cinsiyyət yollarının xroniki infeksion xəstəlikləri;
• autoimmun xəstəliklər və allergiyaya meyllik;
• endokrin pozğunluqlar, əsas da şəkərli diabet və hipertireoz;
• xroniki qlomerulonefritlə keçən ağır toksikoz;
• sistem və infeksion-allergik xəstəliklər (qırmızı qurdeşənəyi, revmatizm, kəskin infeksiyalar zamanı vaskulit), ağır allergik reaksiyalar;
• hemostazın irsi pozğunluqları;
• uşaqlığın inkişaf qüsurları;
• ciftin aşağı bitişməsi və ya cift gəlişi zamanı hamiləlik müddəti artdıqca, aşağı seqment əzələləri digər şöbələrə nəzərən daha çox dartılıb gərilir;
• sinir-psixi təsir, stress vəziyyətləri;
• keçmişdə çoxlu doğuşların və submukoz miomanın olması.

Hamiləliyin gec dövrlərində və doğuş zamanı ciftin qopması daha təhlükəlidir. Buna səbəb aşağıdakılar ola bilər:

• qadının yıxılması və ya bilavasitə mexaniki travma;
• psixoloji travma;
• hamiləliyin ötüşməsi (doğuşun gecikməsi), akuşer manipulyasiyaları (dölün xarici çevrilməsi, amniosentez);
• doğuş fəaliyyətinin Oksitosinlə stimulyasiyası;
• çoxsulu hamiləlikdə dölyanı mayenin vaxtından əvvəl axması;
• döl qovuğunun gec cırılması;
• doğuş sancılarının intensivliyinin həddən artıq olması və ya doğuş fəaliyyətinin diskoordinasiyası;
• iri döl, əkiz hamiləlik, çoxsululuq və ya qısa göbək ciyəsi;
• "sürətli" doğuş, əkiz hamiləlikdə birinci uşağın tez doğulması.

Ciftin vaxtından əvvəl soyulmasının əlamətləri və formaları

Bəzi hallarda ciftin qopmasının heç bir başlanğıc əlamətləri olmur. Ən əsas və təhlükəli kliniki əlamət – qanaxmadır. Qanaxma o vaxt olur ki, ciftin aşağı kənarı qopur və oradan axan qan xaricə çıxa bilir. Ciftin qopması mərkəzi və periferik (kənari), hissəvi və tam (total) ola bilər.

Əgər cift uşaqlıq divarının yuxarısına bitişibsə və onun qopması mərkəzi və hissəvidirsə – qanlı ifrazat olmayacaq. Bu hissə ya USM-də təyin olunur, ya da, doğuşdan sonra ciftin müayinəsi zamanı aşkar edilir.

O, bərkimiş toxumanın basılması, rənginin dəyişilməsi kimi görsənir. Bəzən bu basılmış hissədə qan laxtası aşkar oluna bilər (retroplasentar hematoma). Qeyd etmək lazımdır ki, ciftin az sahədə kənari qopması, xarici qanaxması olmayan, lakin, retroplasentar hematoma ilə müşayiət olunan mərkəzi qopmasından daha təhlükəsizdir.

Ümumiyyətlə kliniki mənzərə qopma sahəsinin ölçüsündən, qanitirmənin həcmindən və sürətindən, hipoksiyadan və qadın və döl orqanizminin ona reaksiyasından asılıdır. Ciftin qopmasının 3 ağırlıq dərəcəsi ayırd edilir:

1. Yüngül dərəcə. Bu zaman qopma sahəsi 25%-ə qədər təşkil edir. Bu formada ciftin qopma simptomları ya heç olmur, ya da, cinsiyyət yollarından zəif qanlı ifrazat (100 ml-dən az) olur. Dölün vəziyyəti dəyişmir.
2. Orta dərəcə. Qopma sahəsi 25-dən 50%-ə qədər olur. Patologiya əvvəl diskomfort verir, sonra qarın və bel nahiyəsində tədricən artan və sonda daimi xarakter alan ağrılarla özün büruzə verir. Tezliklə uşaqlıq yolundan tünd rəngli qanlı ifrazat başlayır, hansı ki, intensivliyi 100-dən 500 ml-ə qədər artır. Uşaqlığın ümumi və lokal tonusu artır və bu səbəbdən dölün ürəkdöyüntüsü heç eşidilmir. Sancılararası fasilə olmur və uşaqlıq daimi tonusda qalır. Baş vermiş qanaxma dölün hipoksiya və asfiksiyasına, vaxtında yardım göstərilməzsə isə — bətndaxili ölümünə gətirir.
3. Ağır dərəcə. Bu o zaman baş verir ki, qısa zaman ərzində uşaqlıq divarından ciftin yarısı və ya total qopması baş verir. Bu zaman qarında güclü, "xəncər" zərbəsinə bənzər ağrı əmələ gəlir, hansı ki, dəri və selikli qişaların kəskin avazıması, zəiflik, soyuq yapışqan tər, arterial təzyiqin düşməsi və ürək vurğularının tezləşməsi, nəbzin zəif dolğunluğu, tənəffüsün tezləşməsi, bəzən – huşun itirilməsilə müşayiət olunur.

Qadını müayinə edərkən qarnın şişməsi, uşaqlığın hipertonusu, dölün ürəkdöyüntüsünün olmaması, uşaqlığın asimmetriyası qeyd olunur.

Yuxarıda sadalanan simptomlar ciftin qopma əlamətlərini üstələyə bilər: kliniki əlamətlərin ağırlığına baxmayaraq, cinsiyyət yollarından ifrazat az olur və ya heç olmur. Ultrasəs müayinəsi retroplasentar hematomanı tapmaqla böyük kömək göstərir.

Ciftin erkən qopması zamanı hamiləliyi saxlamaq olarmı

Hamiləlik və doğuşun aparılma taktikasına aşağıdakılar təsir göstərir:

• hamiləlik müddəti;
• xəstəliyin ağırlıq dərəcəsi;
• qanaxma tipi (xarici, daxili və ya qarışıq);
• dölün vəziyyəti;
• doğuş yollarının vəziyyəti;
• qanın laxtalanma qabiliyyəti.

Qadının sağlamlığı üçün ciftin hamiləliyin erkən dövrlərində qopması daha az təhlükəlidir, çünki, ciftin ölçüsü kiçik olduğu üçün qopan hissə və uyğun olaraq qanitirmə dərəcəsi gec dövrlərə nisbətən xeyli az olur. Hamilənin vəziyyəti qənaətbəxş olduqda, əsas da 34-36 həftələrdə, xarici və daxili qanaxma olmazsa və qopma dərəcəsi yüngül olarsa — hamiləliyi stasionar şəraitdə saxlamaq olar.

Belə halda həkimlər gözləmə taktikası seçirlər. Hamilə və dölün vəziyyəti USM və KTQ ilə daimi dinamik müşahidədə saxlanılır. Qadına yataq rejimi, spazmolitiklər (uşaqlıq tonusunu azaltmaq üçün), sedativ və mikrosirkulyasiyanı yaxşılaşdıran vasitələr, vitaminlər təyin olunur.

Ciftin ikinci və üçüncü dərəcəli qopması dölün vəziyyətindən və hamiləlik müddətindən asılı olmayaraq təcili keysəriyyə əməliyyatına birbaşa göstərişdir. Bu, ananın və bəzən uşağın xilası üçün yeganə yoldur. Əgər bu əməliyyat zamanı qanaxma dayanmazsa, qalça arteriyaları bağlanılır və ya uşaqlığın ekstirpasiyası aparılır.