Ağrılı aybaşı səbəbindən tibb müəssisələrinə müraciət edən pasientlərin yarısından çoxsunda dismenoreya aşkarlanır. Bu nədir? Dismenoreyanın (sinonimləri: alqomenoreya, ağrılı menstruasiya) yunan dilindən hərfi tərcüməsi "çətinləşmiş aybaşı qanaxması" deməkdir. Bu xəstəlik qadınlarda menstruasiya dövründə rast gəlinən bütün xoşagəlməz hissləri əhatə edir. Adətən bayılmaya meylli, vegetativ distoniyası olan, arıq insanlarda rast gəlinir.

Müsahibənin əvvəlki hissələrində biz ginekoloq Ramilə Abbaszadə ilə hormonların vacibliyindən, onların sağlamlığa və cavanlığa təsiri barədə danışmışdıq. Həmçinin 35 yaşından sonra hər bir qadının yaxşı ginekoloq-endokrinoloqla dostlaşması barədə demişdik. Bəs biz özümüz özümüzə necə kömək edə bilərik? Bəlli olur ki, hər şey sadədir: qidalanma zamanı bəzi qaydalara əməl etmək kifayət edir.

Uşaqlıq boynu törəmələri son vaxtlar aktual problemə çevrilib. Bu onunla izah olunur ki, xoşxassəli şişlərin kifayət qədər yüksək bədləşmə riski var və bütün dünyada xərçəng xəstəliyindən ölənlərin sayı durmadan artır.

Menopauza – hər bir sağlam qadının həyatında bir mərhələ olub, onun cinsiyyət sisteminin aktivliyinin yaşla əlaqədar tədricən azalması ilə xarakterizə olunur.

Bəzi qadınlarda bu zaman sinir sisteminin, daxili orqanların, maddələr mübadiləsinin pozulması olur – klimakterik sindrom inkişaf edir.

Ana südü ilə problem adətən uşaq doğulandan sonrakı ilk həftələrdə yaşanır.

Menstruasiya dövründə cinsiyyət üzvlərinin gigiyenasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Düşünürəm ki, xarici cinsiyyət orqanların requlyar yuyulması və alt paltarının dəyişdirilməsinin vacibliyini xatırlatmağa ehtiyac yoxdur. Mən, burada yalnız gigiyenik vasitələrin seçimi barədə məsləhətlərimi vermək istəyirəm.

Müasir təbabət bütün hallarda uşaqlıq boynu xərçənginin qarşısını almağa imkan verir. Bunun üçün requlyar sitoloji skrininq lazımdır, yəni uşaqlıq boynu hüceyrələri periodik olaraq mikroskopik müayinə olunmalıdır. Dispanserizasiya proqramına əsasən, üç ildə bir dəfə bütün qadınların uşaqlıq boynunun səthindən ginekoloji yaxma götürülməlidir.

Qadınların əksəriyyəti həkimin "sizə əməliyyat lazımdır" təklifi ilə rastlaşıb. Baxaq görək hansı hallarda əməliyyata ehtiyac yoxdur.

Bəli, elə hallar var ki, hətta təcili əməliyyat tələb olunur. Amma savadlı, işini bilən həkim heç vaxt aydın göstəriş olmadan "elə-belə", "hər ehtimala qarşı" cərrahi müdaxilə təklif etməz. Əgər konservativ müalicə aparmağa imkan varsa — deməli onunla kifayətlənmək lazımdır.

Əməliyyat nə vaxt tələb olunur və ya onsuz nə vaxt keçinmək olar?

Normada aybaşı tsikli 21 gündən 35 günə qədər davam edir. Hər bir qadın üçün bu müddət fərqlidir, lakin əksər qadınlarda aybaşı intervalı sabit və ya 5 gündən çox olmur. Menstrual tsiklin qeyri-düzgünlüyünü vaxtında bilmək üçün, aybaşı qanaxmasının başlanğıcı həmişə menstrual təqvimdə qeyd edilməlidir.

Yumurtalıq kistaları girdə formalı, maye tərkibli, xoşxassəli törəmələr olub, yumurtalıq toxumasında və ya onun bilavasitə yaxınlığında yerləşir. Əsl şişlərdən fərqli olaraq onların hüceyrələri bölünüb çoxalmır. Bu törəmələrin ölçüsü onların möhtəviyyatı hesabına artır.

Menstrual tsiklin mürəkkəb mexanizmini başa düşmək üçün, prosesi əvvəlindən izləmək lazımdır. Müəyyən vaxtda (hər qızın öz vaxtında) baş beyində yerləşən kiçik vəz – hipofiz özünün ilk hormonal siqnalını göndərir. Qan hipofizin hormonunu bütün orqanizmə yayır, amma onların təsirinə ən həssas üzvlər yumurtalıqlardı, hansı ki, onlar da öz növbəsində xüsusi hormonlar hazırlamağa başlayırlar.

Hamiləliyin normal fizioloji inkişafı yalnız uşaqlıq boşluğunda gedir. Lakin döl yumurtasının atipik, ektopik lokalizasiyası – uşaqlıqdankənar, uşaqlıq boynunda, boruların ampulyar hissəsində, eyni zamanda həm uşaqlıqda, həm də uşaqlıq borularının ampulyar hissəsində yerləşməsi də mümkündür. Uşaqlıqdankənar hamiləlik – mayalanmış yumurtahüceyrənin uşaqlıq boşluğundan kənarda inkişafına deyilir.

Sonsuz nikahda kişi faktoru 40% təşkil edir. Onun diaqnostikasında əsas üsul – spermoqrammadır. Bu prosedur nə üçün lazımdır? Eyakulyatın və ya toxum mayesinin müayinəsi, həkimə sonsuz cütlükdə kişi faktorunun rolunu qiymətləndirməyə kömək edir.

Doğuşa düzgün münasibəti və özünəinamı qadın bütün hamiləlik boyu özünə təlqin etməlidir.

Hamiləlik vaxtı babasil gələcək ananın həyatını çox çətinləşdirir. Bu xəstəlik xoşagəlməz əlamətlərlə özünü göstərir: arxa keçəcəkdə qaşınma, göynəmə, qanaxma və s. Demək olar ki, babasil varikoz xəstəliyinin bir variantıdır. Onun müxtəlif səbəbləri var.

Qızların inkişafı və cinsi yetkinliyi

Cinsi inkişaf və ya pubertat dövrü, qızlarda 8-13 yaşlarda (plyus-minus 1 il) başlayır. İlk menstruasiya adətən bundan 2 il sonra görünür.

Son zamanlar uşaqlıq qanaxmaları zamanı müxtəlif konservativ üsullardan istifadə edilir, məsələn, miomatoz düyünün histerorezektoskopik çıxarılması, endometriumun ablyasiyası, qanaxmanın hormonal dayandırılması və s. Lakin onlar çox vaxt effektsiz olur. Bununla əlaqədar olaraq uşaqlığın həm planlı, həm də təcili qaydada xaric edilməsi əməliyyatı (histerektomiya) ən geniş yayılmış boşluqlu əməliyyatlardan biridir.

Vulvovaginit və ya kolpit– iltihabi xəstəlik olub, vulva və uşaqlıq yolu divarlarının zədələnməsilə gedir. Bu patologiyanın bəzi regionlarda daha çox rast gəlinməsi, əsasən qadınların şəxsi gigiyenasının və tibb xidmətinin səviyyəsindən asılıdır.

Vulvovaginitin diaqnostikası çətinlik yaratmır, təyin olunan müayinə isə ilk növbədə etioloji faktoru dəqiqləşdirməyə yönəldilir.

Reproduktiv sistemin pozulma səbəbləri çox müxtəlifdir. Bunlar daxili və xarici olmaqla iki yerə bölünür. Daxili amillərə — cinsiyyət orqanlarının inkişaf anomaliyaları, hormonal disbalans, hamiləliyin pozulması və ağırlaşmış doğuş aiddir. Xarici amillərə — requlyar streslər, infeksion xəstəliklər, cinsi həyata erkən başlama, partnyorların tez-tez dəyişdirilməsi və qorunmayan cinsi əlaqə, pis ekologiya, qənaətbəxş olmayan gigiyena və s. aiddir. Ginekoloji xəstəlikləri mənşəyinə görə bir neçə qrupa bölmək olar:

• iltihabi və infeksion xəstəliklər;
• hormonal pozğunluqlar;
• hiperplastik proseslər, yəni müxtəlif şiş və kistlər.

Bunlar hansı xəstəliklərdi və onlardan necə qorunmaq olar?

Qadınlar cinsi infekiyalara ciddi yanaşmır və tez-tez nəzərdən qaçırırlar. Problem barədə xəbərdar olmadıqları üçün, nəinki öz, həm də cinsi partnyorlarının sağlamlığını təhlükəyə atırlar. Ona görə də periodik olaraq onlar ginekoloqda müayinə olunmalıdırlar. Bu infeksyiaları yalnız cinsi əlaqə ilə ötürülən zöhrəvi xəstəliklər kimi (qonoreya. sidilis, qasıq limfaqranulematozu) qiymətləndirmək düzgn deyil. Eyni zamanda, sonuncuların müayinəsi üçün mütləq dəri-zöhrəvi mütəxəssisinə müraciət etmək lazımdır.